MEXICAANSE VERTELLINGEN 52. AMERIKA

'Wetbacks' of in het Spaans 'Mojados' herken je bijna altijd aan hun zelfverzekerde houding en de pick-up die ze gekocht hebben met het inde VS verdiende geld. (foto: petrus)

Diego vraagt hoe het gaat met de ejido. “Niks nieuws behalve dat er altijd te weinig geld is. Het is moeilijk om het land te bevloeien zonder extra leidingen maar het interesseert ze niet. Als het niet genoeg regent, dan is dat maar zo. Zo denken ze erover,” aldus don Ramon.

Diego weet maar al te goed dat plannen maken niet de sterkste kant is van de dorpelingen. Ze zijn geneigd om af te wachten waar het commissariaat mee komt en dat is meestal niet veel. En als een van hen toch iets bedenkt dan beginnen anderen bezwaren te maken, zeker als het geld kost. Ze vinden dat ze niks kunnen missen, ook niet als het om verbeteringen gaat.  

Ze leggen zich liever neer bij het lot. Hun ervaring is nu eenmaal dat je daar toch niet aan kunt ontsnappen. Plannen lopen dood of het nu om een huis gaat of om land. Dat is de les die ze al generaties lang krijgen. Waarom al die moeite doen? Een revolutie verandert daar niks aan, zo bedenkt Diego.

"Er wordt dus niks gedaan met het bos en het meer," vraagt Diego? "Nee, helemaal niks," antwoordt zijn vader. "Het is nog een geluk dat de hacienda gasten heeft die af en toe geld uitgeven in het dorp."

Het hotel geeft gelukkig werk aan enkele dorpelingen, mannen en vrouwen. Anderen uit het dorp verhuren hun paarden aan gasten om er een ritje mee te maken rond het hotel of een eindje de bergen in te rijden. Zonder het hotel zou het dorp armer zijn. 

Een geluk is dat er nog mannen zijn die net als zijn broer Lorenzo die het aan durven om naar Amerika te vertrekken om er te werken. Hoeveel mannen het zijn weet niemand maar er zijn heel wat gezinnen in het dorp die maandelijks dollars uit Amerika ophalen bij het kantoor van Western Union, gestuurd door hun zonen of mannen. 

Amerika helpt het dorp te overleven als de oogsten slecht zijn. Diego vraagt zijn vader of Lorenzo ook regelmatig geld stuurt naar zijn vrouw? Hij denkt van wel. Zijn vrouw helpt doña Maria af en toe met boodschappen. Dat zal met geld van Lorenzo zijn. 

Diego gaat in gedachten naar zijn jongere broer die al een paar jaar in Texas is. Hij is daar al langer dan hij van plan was. Toen leek hem een jaar genoeg om het geld bij elkaar te krijgen verdienen voor een groter huis. Dat zijn al twee jaar geworden en Diego denkt dat het er nog wel meer worden. Zo gemakkelijk krijg je het geld voor een huis niet bij elkaar.

Misschien moet hij hem eens bezoeken in Amerika of met semana santa naar San Miguel komen, want dan komt ook Lorenzo naar huis. Met de paasweek komen ze allemaal uit Amerika op vakantie naar huis, naar hun vrouw of hun ouders. Diego wil van hemzelf horen hoe hij maakt en wat zijn plannen zijn, zo die er zijn. 

Diego weet dat er mannen zijn die in Amerika aan een tweede gezin beginnen. Een jaar alleen zijn is natuurlijk ook niet niks. Dat begrijpt Diego ook wel maar een tweede gezin is een hele verantwoordelijkheid en niet in de laatste plaats, het kost geld. 

Dan blijft er minder over om te sparen of om naar huis te sturen. Amerika wordt dan een val waar je niet zomaar meer uitkomt. Vrouw en kinderen hier in het dorp blijven verweesd achter. "Je hoort hier en daar van gezinnen die onder die gedachte gebukt gaan," zegt zijn vader zuchtend.  

Sommige vrouwen zien hun man dan ook liever niet gaan. Liever armoede dan in eenzaamheid met kinderen. Maar je houdt ze ook niet tegen als ze hun zinnen er op gezet hebben. Alleen werk kan hun tegenhouden en dat is er te weinig. Diego hoopt maar dat zijn broer niet in de val van een tweede gezin in Amerika trapt. Dat zou voor de hele familie een ramp zijn.  

DE RUSSISCHE ZIEL I

 

Twee tegengestelde zielen in Rusland. De heerser tsaar Peter de Grote die in 1697 Nederland bezocht om er een en ander te leren over scheepsbouw en de schrijver Tolstoi die ruim 100 jaar later pleitte voor behoud van de Slavische ziel.

In Rusland huizen twee zielen, een naar binnen gerichte ziel die genoeg heeft aan zichzelf en een naar buiten -het westen- gerichte ziel, die nieuwsgierig of zelfs leergierig is naar wat er buiten Rusland gebeurt.

Een bekend voorbeeld van zo een naar buiten gerichte ziel was tsaar Peter de Grote (1672-1725). Zijn niet aflatende nieuwsgierigheid bracht hem naar West Europa waaronder ook Nederland waar hij allerlei ambachten leerde met als belangrijkste de bouw van schepen. Hij moderniseerde het leger, de Kerk, handel, nijverheid en volksgezondheid. Hij stichtte Sint Petersburg en  maakte van Rusland een Europese grootmacht.

Hij is nooit vergeten in Rusland, ook niet in de hoogtijdagen van het communisme. Toen ik in 1969 een bezoek bracht aan het Winterpaleis zag ik daar tot mijn verbazing in een zaal de reusachtige troon van tsaar Peter staan. De communisten mogen dan de tsarenfamilie vermoord hebben voor tsaar Peter de Grote heeft men respect, aldus mijn perfect Nederlands sprekende gids.

Misschien dat dit respect iets te maken heeft met de manier waarop Peter de Grote met opstandelingen tegen zijn bewind optrad. Hij liet na zijn vertrek uit Nederland 1150 potentiële rebellen afgrijselijk martelen en daar na executeren door ophanging, onthoofding en radbraken. Deed de communistische partij met name ten tijde van Stalin niet hetzelfde? Potentiële rebellen werden tot bekentenissen gedwongen via schijnprocessen waarna die geëxecuteerd werden.

Het woord “ziel” werd in Rusland op nog een andere manier gebruikt namelijk voor wat wij lijfeigenen noemen. In Nederland werd in 1798 het lijfeigenschap  of horigheid aan landheren, slavernij met beperkte vrijheden, afgeschaft.

In de beroemde klassieker “Dode Zielen” van de Russische schrijver Gogol (1809-1852) wordt het lijfeigenschap aan de kaak gesteld. Een aan lager wal geraakte figuur koopt de dode zielen - overleden lijfeigenen - van landheren op met als doel ze te gebruiken als onderpand voor leningen waarmee hij rijk wil worden. In 1861 werd het systeem door tsaar Alexander II afgeschaft. Er kwamen toen 23 miljoen lijfeigenen vrij.

De  Russische schrijver Tolstoi (1828-1910) komt met concept van een Russische of Slavische ziel, een ziel die alle Slavische volkeren zouden hebben. 

“Het idee van de "Slavische ziel" is een complex en vaak besproken concept in relatie tot Leo Tolstoj en zijn werk. Het verwijst naar de veronderstelde unieke spirituele en culturele kenmerken van de Slavische volkeren, vaak in tegenstelling tot de westerse beschaving. Tolstoj, als een prominente Russische schrijver, wordt vaak gezien als belichaming van deze Slavische ziel, met zijn focus op spiritualiteit, eenvoud en een kritische houding ten opzichte van materialisme en modernisering.” (AI-overzicht)

Tolstoi’s ziel is een naar binnen gekeerde ziel, een conservatieve nationalistische ziel die zich verzet tegen het moderne, liberale westen met zijn individuele vrijheden en gelijkheid voor de wet.

BRIEF AAN EEN MEXICAANSE VRIEND, 1 AUGUSTUS 2025

 

Hidalgo, Mexico 2010

Beschermeling van Tlaloc, Mariachi zanger, voorman van de Otomies,

De berichten uit Mexico blijven zorgwekkend. Uit het laatste filmpje dat je me hebt opgestuurd, maak ik op dat een volksopstand vanuit Michoacan wordt voorbereid. De algemene context, die van corruptie en gewelddadigheid snap ik, maar de namen van de vijanden die de bewapende gemaskerde man noemt, ken ik niet. 

Moeten we de bedreiging van de gemaskerde mannen dat een volksopstand in de maak is, serieus nemen of is het slechts aangeklede wanhoop gemengd met Mexiaans machismo en bravoure? Ik kan me bijna niet voorstellen dat in Mexico een brede volksopstand mogelijk is. Het land is te groot net als de verdeeldheid onder de bevolking. Wie gaat zijn leven wagen in een strijd tegen corrupte politie, corrupte soldaten en maffiabendes? Ik denk dat weinigen zich geroepen zullen voelen.

Dat de Spaanse regering zelfs geen antwoord geeft op het verzoek van de Mexicaanse regering om excuses aan Spanje over het verleden, kan ik begrijpen. Wat moet je antwoorden op zo een verzoek? Je kunt toch moeilijk een brief schrijven in de trant van 

"Geachte Mijnheer de President van Mexico, 

Het spijt ons zeer dat Kapitein Hernan Cortez de Azteken heeft verslagen en vervolgens heel Mexico aan het Spaanse bestuur heeft onderworpen. 

Wij hadden de Azteken, Maya's, Zapoteken, Tolteken en alle andere inidanenstammen van Mexico met rust moeten laten, hun regering moeten respecteren, hun koningen de eer te bewijzen die ze toekomt en de bevolking in zijn waarde te laten. Wij Spanjaarden zijn roofzuchtig geweest.

Misschien kunt u ons vergeven vanuit het besef dat we met onze architectuur, met onze technische know how, onze landbouw, onze handel en scheepvaart ondanks alles toch ook bijgedragen hebben aan het ontstaan van het nieuwe en moderne Mexico waarvan u de eer hebt president te zijn. In het aangezicht van de goden van uw voorvaderen en de almachtige god van onze voorvaderen, bieden wij u nederig onze excuses aan voor het eeuwenlange ongemak. 

De Koning van Spanje."

Geschiedenis kun je niet ongedaan maken, ook niet met excuses.  En dat Spanje en Mexico intussen ook zonder excuses internationaal gelijkwaardig zijn, is intussen ook wel duidelijk. Niemand nog die de soevereiniteit van Mexico bedreigt, zelfs Trump niet die toch te kennen heeft gegeven de noordelijke buurman Canada en de verre buur Groenland te willen inlijven bij de Verenigde Staten.

Enig idee waarom Trump geen belangstelling heeft om Mexico in te lijven? Is dat vanwege de drugsmaffia en de corruptie waar hij nu zo achteraan zit? Of heeft Mexico geen belangrijke schaarse grondstoffen behalve olie? 

Ik heb me voor het schrijven van mijn "Mexicaanse vertellingen" mijn beperkte kennis van politiek en cultuur van Mexico aangevuld met nieuwe kennis opgepikt van internet. Er is veel Spaans en Engelstalige informatie te vinden over de revolutie, Cardenas, Trostski enz. en bekende schilders als Rivera, Kahlo en Siqueiros. Niet dat ik een getrouw verslag wil maken van de geschiedenis van Mexico. Dat ligt buiten mijn vermogen. Het zijn vertellingen waarin fictie en werkelijkheid door elkaar lopen. Ze zijn bedoeld om een sfeer over te brengen en geen geschiedkundige, sociaal politieke of culturele studies. 

Na een aantal jaren een nogal warme en droge zomer gehad te hebben met af en toe een hittegolf,  is het dit jaar een typische Nederlandse zomer zoals ik mij die van vroeger herinner. Een koele en natte zomer met af en toe oprispingen van een paar warme dagen met zon waarbij de temperatuur tot boven de 25 graden Celsius oploopt.

Voor het overige zijn we gezond van lijf en leden en is het hoofd nog helder. We hopen dat het met jullie ook goed gesteld is.

Een abrazo voor jou en J.

2. KUNST MAKEN MET KUNSTMATIGE INTELLIGENTIE (AI)

 

Met mijn opdracht (prompt) aan Microsoft Designer een portret te maken in Pop-Art stijl, kreeg ik de bovenstaande vier ontwerpen aangeboden.

Mijn tweede commando (prompt in vaktaal) aan Microsoft Designer was om een “Pop-Art” portret te maken. De vier resultaten zie je hierboven. Ze verschillen niet van de vorige opdracht behalve dan dat het de vorige keer het portret was van een man en nu van een vrouw.

Voor het overige maakt het blijkbaar het programma niet uit of je om een “Warhol” portret vraagt of een een "Pop-Art" portret. Het basis ontwerp blijft hetzelfde. Niet helemaal onterecht want Warhol wordt tot de pop-art artiesten gerekend.

Roy Lichtenstein (1923-1997), Hopeless.

Maar er is een hele reeks van popart kunstenaars die portretten hebben gemaakt. Een van hen is Roy Lichtenstein. Net als Warhol maakt ook hij gebruik van beelden uit de populaire cultuur, in zijn geval van comic strips. 

Hij schildert portretten zoals ze voorkomen in stripboeken; dikke zwarte lijnen en het rasterpatroon van drukwerk, de gebruikelijke puntjes (raster)  zoals bij drukwerk. Dat raster treffen we ook enigermate aan in de plaatjes die door Microsoft Design zijn gemaakt. 

Zijn portretten zou je gestileerde of overdreven geacteerde emotie kunnen noemen zoals ook in comics het geval is. Of het nu om Superman of Donald Duck gaat. Om de kijker niet in het ongewisse te laten worden er woorden aan toegevoegd zoals ook in stripverhalen het geval is.  

In het voorbeeld hierboven zien we een dikke traan met daarbij een  tekst die het verdriet uitlegt, een uitleg die tragisch-komisch aandoet. Lichtensteun speelt duidelijk met het genre en met de kijker. 

Zowel Warhol als Lichtenstein liepen met hun kunst vooruit op de beelden die AI maakt, digitale beelden die gevoed worden met honderden of misschien wel duizenden bestaande digitale beelden van internet. Dat je dan bij cliché beelden en kleuren uitkomt, ligt misschien wel voor de hand. Het beeld is een soort grootste gemene deler van internet beelden.

Ontworpen door petrus met behulp van Microsoft Design en geïnspireerd op werk van de Amerikaanse kunstenaar Roy Lichtenstein.

Naar voorbeeld van Lichtenstein heb ik bij zo een cliché beeld, in feite een nietszeggend plaatje van een stralend lachend jonge vrouw, een tekst toegevoegd waardoor het alsnog betekenis krijgt, of dat een tragisch-komische betekenis is, moet de kijker zelf maar uitmaken. 

Voor degenen die bekend zijn met fotoshoppen zullen de diverse bewerkingsmogelijkheden van Microsoft Designer bekend voorkomen of het kunst baart moet elk voor zich uitmaken.

HET GELE HUIS

 

petrus, "Het Gele Huis", olieverf op doek, 100x100 cm

MEXICAANSE VERTELLINGEN 51. KUNSTMEST

Diego besluit om de perikelen rond Trotstki en de liefdesverklaring van Frida van zich af te zetten. Hij gaat met Sara op bezoek bij zijn ouders. Het is een tijd geleden dat hij er geweest is.

Als hij het kleine dorp binnenrijdt valt de wereld van Mexico-stad van hem af. De tegenstelling tussen de miljoenenstad en zijn dorp is groot. De stad kent nooit rust. Ze is de hele dag op duizend manieren aanwezig in je hoofd en je lijf. Er is geen ontsnappen aan mogelijk. 

Het dorp geeft ruimte, fysiek en geestelijk. Dat begint al als je binnen komt rijden. Er is bijna geen verkeer. Je kunt in alle rust naar je bestemming rijden. Niemand die je opjaagt. Diego stuurt zijn auto van de hoofdweg af, een zandpad op tussen weilanden tot het eindigt in een smal paadje. 

Daar parkeert hij in het open veld vlak bij de achterkant van zijn ouderlijk huis. Zo te zien is alles nog hetzelfde. Samen lopen ze het paadje af met links een klein maïsveld en rechts een beekje waar de enige koe van het gezin graast. Een vredig tafereel na al het geraas over de weg tussen Mexico-stad en Pachuca.

Zijn moeder staat al op hen te wachten. Een beetje gedrongen, meer dan vroeger, het hoofd opgeheven met nog steeds haar lange zwarte haar in een lange vlecht op haar rug en zoals altijd een witte schort aan. 

Ondanks het zware huishoudelijke werk en op het land is haar humeur gelijkmatig. Ze aanvaardt het leven zoals het is. Ze laat zich niet van de wijs brengen. Natuurlijk, ze kan wel eens boos worden maar nooit lang. 

Zijn vader komt naast zijn moeder staan. Hij ziet er ouder uit dan zijn moeder. Hij loopt licht gebogen alsof het leven hem net iets teveel geraakt heeft. Maar zijn blik is nog hetzelfde, helder en waakzaam.  Hij kijkt licht geamuseerd naar het stel. Hij is blij zijn zoon te zien.

De aanblik van de twee oudjes, want dat zijn ze intussen, ontroert hem. Het leven is nooit gemakkelijk geweest voor ze en toch hebben ze voor hem en zijn broers en zussen altijd goed gezorgd. Hij is in een liefdevol gezin opgegroeid en dat is, zo beseft hij nu pas goed, het belangrijkste wat er is. De rest is bijzaak.

Na de begroeting neemt zijn vader een van de tassen met boodschappen van hem over en loopt naar de keuken. Ze hebben inkopen gedaan op de grote markt in Pachuca. Omdat zijn ouders geen bijdrage willen in de kosten van hun verblijf, brengen ze boodschappen mee. Extra spullen waar moeilijk is aan te komen of te duur zijn, zoals koffie en rundvlees. 

Het stenen huisje dat zijn vader lang geleden zelf heeft gebouwd als  extra slaapkamer, wordt hun slaapkamer. Het is het enige gebouw dat helemaal van steen is. Het staat apart van het huis met zijn keuken, woonkamer en drie slaapkamers. 

Dat is op traditionele wijze gebouwd. Een raamwerk van hout met onderaan stenen en de muren van adobe. Het dak bestaat voor het grootste deel uit golfplaten. Het geroffel van de regen maakt praten in het huis onmogelijk. 

Hij ziet dat zijn moeder op het binnenplaatsje nog altijd een tuin heeft met kruiden en in het midden grote, rode cana’s. De cana is voor zijn moeder wat de aronskelk is voor de indigenas in Chiapas. 

Langs de veranda staan potten met hem onbekende planten en kruiden. Ze maakt zelf af en toe een of ander zalfje of drankje. Die kennis heeft ze van haar moeder meegekregen. Hij weet uit ervaring dat ze helpen.

Terwijl Sara en zijn moeder in de keuken aan de slag gaan om op het houtvuur eten te bereiden gaat hij met zijn vader op de houten bank zitten op de veranda. Na enig zwijgen, zijn vader is niet spraakzaam en hijzelf trouwens ook niet, vraagt hij hem hoe het gaat op het land en in het dorp. 

Het gaat zoals het altijd gaat. Het blijft zwaar werk dat met het ouder worden zwaarder wordt. Dit jaar viel de opbrengst aan maïs en bonen mee. Het weer werkte mee. Er viel genoeg regen. Het land heeft meer mest nodig en bij gebrek aan dieren heeft hij dat niet. De meeste boeren in het dorp hebben dat niet.

Hij zou graag kunstmest kopen maar dat is te duur, veel te duur. Diego biedt aan om de kunstmest te betalen maar dat weigert hij, wat hij al had gedacht. Hij neemt zich voor straks in het verderop gelegen stadje kunstmest te bestellen en bij zijn vader te laten bezorgen. Als het er eenmaal is dan zal hij het gebruiken.

IS DE NOS ANTI - ISRAËL?

Geert Wilders op het NOS Journaal van 2 juni 2025. (foto: petrus)

Ik denk niet dat de journalisten van NOS enge linkse activisten zijn of dat ze Israël haten zoals Geert Wilders op X beweert. Ik denk dat ze naar eer en geweten proberen zo feitelijk mogelijk te zijn. Maar hoe doe je dat in een oorlog als in Gaza? Onafhankelijke journalisten komen er niet in.

NOS correspondenten kunnen er geen kijkje gaan nemen behalve onder begeleiding van het Israëlische leger. Dat kan wel eens een keer informatief zijn maar geeft nooit een compleet beeld.

Om toch een beeld te krijgen van de situatie maakt de NOS en ook de Vlaamse VRT gebruik van beelden die via internet uit Gaza worden verspreid en van medewerking van lokale journalisten. Die journalisten kun je gerust Hamas-activisten noemen. 

Hamas oefent sinds 2007, toen haar brigades een korte burgeroorlog tegen de Palestijnse Autoriteit van Abbas voerde, de absolute controle uit over de bevolking van Gaza. Wie afwijkt van de opvattingen van Hamas moet vrezen voor zijn leven.

Het kan dus niet anders of de beelden afkomstig uit de Gazastrook onderschrijven of steunen de opvattingen en de positie van Hamas. Alle journalisten in de Gazastrook zijn noodgedwongen Hamas propagandisten.

Die propaganda gaat tot aan het onwaarschijnlijke. Zo is het onwaarschijnlijk dat een moeder een broodmager kind toont zonder zelf tekenen van uithongering te tonen.

Onwaarschijnlijk is ook dat een willekeurige man geteisterd door honger kritiek heeft op voedseldroppings. Gekker nog, hij schijnt te weten dat daarmee slechts 30% van de bevolking wordt bereikt. Hoe kan hij dat weten in het door oorlog geteisterde chaotische Gaza?

De kritiek op voedseldroppings komt vermoedelijk rechtstreeks van Hamas. Op deze manier kan Hamas de voedseltoevoer voor haar strijders niet controleren. Hetzelfde geld voor de voedseltrucks die door de hongerende bevolking worden overvallen.

Voedsel is ontegenzeggelijk een wapen geworden in de oorlog. Israël weet maar al te goed dat Hamasstrijders dringend voedsel nodig hebben, willen ze de strijd tegen het Israëlische leger vol kunnen houden en tegelijk controle houden over de bevolking van Gaza. Hamas heeft baat bij goed georganiseerde distributie van voedsel want dan behoudt ze de controle .

Voedsel tot wapen maken, mensen tot aan de rand van de hongerdood duwen is onmenselijk. Als bezetter is Israel verantwoordelijk voor deze ontmenselijking en moet daar dus op aangesproken worden. Dat de druk op Israël wordt verhoogd om humanitaire hulp toe te laten, is dan ook volkomen terecht en heeft niets te maken met Israël haat.

Wat je wel kunt afvragen is hoe het mogelijk is geweest dat al decennialang door VN organisaties en internationale NGO’s massaal humanitaire hulp wordt verstrekt aan Gaza, zonder de dictatuur van Hamas aan de kaak te stellen.

Sterker nog, onder hun neuzen bouwde Hamas met hulp van Iran een terreurorganisatie op van vermoedelijk zo’n 30.000 strijders. Hebben ze daar nooit iets van gemerkt? Hebben zij zich nooit afgevraagd of zij met hun humanitaire hulp een onmenselijke dictatuur in stand hielden?