KUIFJE IN AFRIKA. KUNSTENAAR WORDT ONTWIKKELINGSWERKER

 

De Internationale Conferentie op de Unilever plantage. De Afrikaanse toehoorders worden toegesproken door blanke deskundigen die geen idee hebben van de levensomstandigheden van hun publiek en wat hun verwachtingen zijn. 

Laatst de documentaire film “White Cube” gezien. Ik was nieuwsgierig naar de poging van kunstenaar Renzo Martens om, zoals hij dat noemt, een duurzame bron van inkomsten op te zetten voor inwoners van Congo. Van ontwikkelingswerk met kunst had ik tijdens mijn vakbondswerk in Afrika nog nooit gehoord. Dus dat wil ik wel eens zien. 

Renzo Martens kwam op het idee om wat in Afrika te gaan doen toen hij het logo van Unilever in het Londense museum Tate zag. Musea zijn in het Westen gebouwd met geld verdiend door het uitbuiten van Afrikanen in de koloniale tijd, zo zegt hij in de film. Tijd om met kunst de aangedane schade goed te maken, moet hij gedacht hebben.

Met toestemming van Unilever trekt hij als een Kuifje  naar Afrika,  naar een Unilever plantage in Congo om zijn idee uit te proberen. We zien hen tussen een groep armoedige plantagewerkers die met lange dagen werken maar een dollar per dag verdienen. 

Ze klimmen op hun blote voeten in hoge palmbomen om met een kapmes trossen dadels uit te kappen. Een van de arbeiders vertelt dat hij drie keer uit een palmboom is gevallen zonder grote gevolgen. Hij heeft geluk gehad. Sommigen breken lichaamsdelen of vallen dood.

De mannen en vrouwen op de plantage willen wel meedoen. Wie weet, verlost deze blanke hun wel uit de misère. Tot mijn verbazing organiseert Renzo midden in de rimboe voor de verzamelde armoedzaaiers een internationale conferentie over het nut van creativiteit voor ontwikkeling. Ze worden via een groot scherm toegesproken door beroemde mensen van overzee.

Een van hen is een Canadese econoom die vanuit zijn werkkamer thuis het belang van creativiteit voor de economie uitlegt. Op de vraag van ene van de deelnemers wat dat hen oplevert, heeft hij geen ander antwoord dan wat algemeenheden. Ik denk dat de arme man ginds in Canada geen idee heeft tegen wat voor mensen hij praat.

Ze krijgen op de plantage ruzie over het project. Zonder geld geen eten, zo zegt een van de vrouwen. De ruzie komt de bazen in Londen ter ore. Ze trekken de toestemming aan Renzo om op de plantage te werken in.

We zien een scene waarin Renzo door de Afrikaanse leiding van het bedrijf lijflijk de toegang wordt ontzegd. Zijn pogingen om een kritisch gesprek te voeren, maakt de voorlieden van de plantage bozer. Wat heeft hij eigenlijk in Congo te zoeken en de plantage is niet van hem dus wegwezen, aldus de plaatselijke baas. Bedroefd neemt Renzo afscheid. Zoals de VPRO gids al had aankondigd, het project is mislukt.

Maar Renzo blijkt een nazaat van Kuifje en geeft niet op. Hij heeft zijn les geleerd. Je moet zorgen dat je zelf grond hebt, dan ben jij de baas en kan niemand je meer wegjagen. Hij koopt en stuk grond op een oude, verlaten Unilever plantage. 

Daar loopt een groep extreem arme mensen rond die dadels uit de overgebleven palmbomen kappen en daar op primitieve wijze olie uithalen. De opbrengst is te laag om van te leven. Renzo Martens is dan ook hartelijk welkom om verbetering in hun toestand te brengen. Misschien kan hij ze bevrijden uit hun misère.

(wordt vervolgd)

RUTTE

De draai van Trump ten gunste van Oekraïne valt zo een beetje samen met de NAVO top waar onze voormalige premier president Trump met daddy aansprak. Is dit diplomatiek geniaal of schaamteloze vleierij? Als hij het voor het behoud van de eenheid van de NAVO en de steun aan Oekraïne veilig te stellen dan heeft hij zich goed van zijn taak gekweten. Wie de macht dient moet weten te buigen.

Deze dagen ontbood Trump hem misschien wel daarom naar Washington om naast hem in het Witte Huis plaats te nemen en daar te horen wat de Bovenbaas besloten heeft. Opvallend toch. Rutte als rechterhand van Trump en niet een van de Europese regeringsleiders.

Mers, Macron, Starmer enz. moeten luisteren naar Rutte als de rechterhand van Trump. Dat geldt overigens ook voor de Hongaarse Orban. Defensie minister Hegseth en minister van buitenlandse zaken Rubio mogen er bij zitten als een soort getuigen.

 

Ik weet niet of er ooit een Nederlander is geweest die zo dicht bij de Amerikaanse macht heeft gestaan als Rutte. Had de beruchte Joseph Luns indertijd ook zo een sterke positie? En hoe was die van Jaap de Hoop Scheffer? 

Aan de andere kant moeten we ons als Europeanen en dus ook Rutte niks wijs maken. Ik herinner mij een filmfragment waarin Winston Churchill tijdens de voorbereidingen voor de grote invasie van Normandië door generaal Montgomery aan de kant werd gezet tijdens de beraadslagingen over datum en tijdstip. Dat opzij zetten kan Rutte natuurlijk ook zo maar overkomen.

Generaal de Gaulle werd tijdens zijn verblijf in Londen gedurende de Tweede Wereldoorlog  klein gehouden door de Amerikaanse generaals en Churchill. Frankrijk had immers de oorlog verloren van Duitsland.

Engeland telde toen nog mee maar Amerika was al machtiger. Churchill heeft zich niet voor niks enorm ingespannen om Amerika bij de oorlog tegen Duitsland te betrekken. Dankzij de Japanse aanval op Pearl Harbour lukte dat. Churchill mocht er in de onderhandelingen met Stalin nog bij zijn maar die tijd is voorbij.

Europese grootmachten zijn tweederangs mogendheden geworden en tellen op wereldschaal alleen maar mee onder de vleugels van Washington. Dat weten de Europese leiders maar al te goed dus laten ze Rutte zijn gang gaan en doen er het zwijgen toe in de hoop dat er betere tijden komen na Trump.

 

BRIEF AAN MIJN MEXICAANSE VRIEND, 13 JULI 2025

Mexico, het land van tortillas en tacos.

 

Beste filosoof van het vaderland der Otomies, 

Een bekend gezegde in Nederland luidt dat we allemaal ouder worden en dat met de ouderdom de gebreken komen. Hoe waar is dat! Maar vertel het maar eens aan de jeugd, die denkt dat ze het eeuwig leven heeft en altijd over deze aardbol zullen rond rennen met lust en energie. 

Onze jeugd leeft in zo'n genereuze tijd dat ze niet eens meer beseffen hoe goed ze het hebben vergeleken met hun voorouders en als ze het wel zouden beseffen zoals een bedachtzame enkeling doet, dan weet men niet wat men er mee aan moet. De remedie is naar het schijnt vrolijk doorleven en vooral feesten zodat de ernst van het leven ver weg blijft. 

Mijn leeftijd in aanmerking genomen, 79 jaar en bijna twee maanden functioneert mijn hart goed aldus de cardioloog. Met behulp van een klein kastje rond mijn nek en enkele draden op mijn lichaam is mijn hart 72 uur lang doorgemeten. De reden was dat er aanwijzingen waren dat er misschien iets niet helemaal in orde is, waaronder een abnormaal lage hartslag. Enfin, het is dus in orde.

Dat de almachtige Trump de corruptie in Mexico tot aan de hoogste niveau's in Mexico blootlegt, is hier onbekend. Wij lezen hier vooral nieuws over zijn onmenselijke jacht op migranten of ze nu wel of niet illegaal in het land zijn. Naar het schijnt zijn vooral Mexicanen daarvan het slachtoffer. Wist je trouwens dat er naar schatting 36 miljoenen Amerikanen met een Mexicaanse achtergrond zijn?

Ik heb de door jou opgestuurde informatie gelezen en de krant El Universal op internet. Daarin staat dat uit Amerikaanse onderzoeken naar drugspraktijken blijkt dat senatoren en andere hoge functionarissen betrokken zijn bij corruptie en oplichting. 

Naar het schijnt is de vorige president betrokken bij de grootschalige roof van olie (huachicol), waarvan toch verondersteld wordt dat dit een nationale rijkdom is. Het valt niet te verwachten dat zijn opvolgster het beter zal doen. Zoals het er nu naar uitziet, zakt Mexico steeds dieper weg in een poel des verderfs.

Zullen wij Mexico nog met een gerust hart kunnen bezoeken? Het is moeilijk te zeggen. Uit je brieven lees ik dat jij er in ieder geval niet gerust op bent. Reizen door het land zoals we vroeger deden, lijkt onmogelijk geworden. Er zou dan niets anders op zitten dan de tijd in San Miguel Regla door te brengen met af en toe een toeristische uitstap. Niet erg bevredigend. Hoewel, het belangrijkste is dat we elkaar weer na lange tijd zien en spreken.

Je schrijft dat het veertien dagen flink geregend heeft en de nachten met 13 graden te koud zijn geweest voor de tijd van het jaar. Toch een geluk dat het zoveel geregend heeft. Het land had toch water nodig of vergis ik mij?

Hoewel wij het waterrijkste land ter wereld zijn, maar liefst vijf grote rivieren doorkruisen ons kleine land alvorens in zee uit te monden, overal zijn meren en polders, wordt er vanuit overheidsinstellingen voortdurend gewaarschuwd voor een tekort aan drinkwater. 

Ik denk dat het tekort meer te maken met een teveel aan mensen dan aan te weinig water als gevolg van droogte. De natuur is altijd genereus geweest voor Nederland maar door het absurde klimaatalarmisme, gesponsord door wetenschappers (het levert banen en geld op) en politici, spreekt men hier al na enkele warme of tropische dagen van droogte. 

Het gevolg daarvan is dat men zelfs het weer niet meer rustig over zich heen kan laten gaan. Het weer is een permanente bron van zorg geworden. De klimaatwetenschap zaait onrust en onzekerheid in plaats van welzijn en geestelijke rust. 

Naar mijn idee hebben we nu een normale zomer, niet al te warm met weinig regen en een enkele dag van rond de 30 graden. De goden zijn naar mijn idee ons land nog steeds gunstig gezind.

Petrus de zondige

CHAOS

 

petrus, "Chaos", olieverf op bedoekt paneel, 110x110 cm. Prijs € 3000,-

48. MEXICAANSE VERTELLINGEN. REVOLUTIE A LA CARTE

Diego Rivera, "Mexico Today and Tomorrow", detail van de muurschilderingen "Geschiedenis van Mexico", Nationaal Paleis, Mexico-stad, 1935.

Op het afscheidsetentje neemt Frida het initiatief tot gespreksonderwerpen. Ze is nieuwsgierig naar alles wat met schilderkunst te maken heeft. Ze vraagt Diego over zijn technieken en zijn visie op de kunsten. Hij antwoordt zo goed mogelijk.

Technieken uitleggen is niet zo moeilijk maar schilderen heeft meer met intuïtie, visie en verbeeldingskracht te maken dan met technieken en leg dat maar eens uit. Je hele persoonlijkheid is er bij betrokken plus al je levenservaring en je levensbeschouwing, haast teveel om op te noemen. 

Je kunt een schilderij van een goed kunstenaars, dus geen plaatjesmaker die slechts volgens de regelen der kunst werkt, terugbrengen tot een technisch kunststukje. Helaas, doen de meeste mensen dat toch. Het is te moeilijk of vergt teveel inspanning om na te gaan wat de kunstenaar bezielde bij het maken van zijn schilderij. Liever een gemakzuchtige vlucht in de techniek, die niet geheel zonder betekenis is maar uiteindelijk ondergeschikt is aan de bezieling.

Technieken moet je hebben maar dienen tot niks als je niet weet wat je wilt schilderen. Dat is net zoiets als leren timmeren zonder te weten wat je wil maken. Frida snapt dat meteen. Eigenlijk wist ze het al vanuit zichzelf. Haar lijden heeft haar al vroeg tot nadenken gestemd over de betekenis van bezieling en leven. Zonder bezieling is het leven niet de moeite waard, vindt ze of je schrijft, schildert, fotografeert of wat dan ook. Er moet bezieling in liggen.

Ze zegt te willen leven met bezieling en dat had haar, net als veel van haar tijdgenoten, gebracht op het pad van het communisme, de utopie van een gemeenschap van vrije mensen, er zijn geen grenzen van landen en staten meer,  die leven als broeders en zusters. Volgens haar is het communisme de weg naar een maatschappij van liefde. De kunsten zouden volgens haar die weg moeten voorbereiden, als het ware de weg moeten wijzen naar het communisme.

Ze wil weten of Diego dat ook zo ziet?  Ze vraagt hem hoe hij de toekomst van Mexico ziet. Hij twijfelt. Zijn ervaringen in het revolutionaire leger van Pancho Villa hebben hem behoedzaam gemaakt. Hij heeft nog wel idealen maar die staan onder druk van de werkelijkheid. Hij heeft teveel doden en geweld gezien, willekeurige executies op straat, misdaad ook met daarnaast veel verdriet en leed. 

En wat heeft dat vergoten bloed, al die ellende nu eigenlijk opgeleverd? Hij ziet een land met een overheid die bestaat uit min of meer dezelfde blanke elite, die ondanks alle mooie woorden even corrupt is en bezig is te verzanden in een almaar uitdijende bureaucratie. Zal dat nog ooit goed komen, zo vraagt hij zich af.

Frida daarentegen denkt dat nog wel degelijk een nieuwe revolutie nodig en mogelijk is, een naar Russische voorbeeld. Ze spreekt haar bewondering uit voor de revolutie in Rusland toch ook een land, net als Mexico met voornamelijk arme boeren. Als in Rusland een communistische revolutie mogelijk is dan moet dat toch ook in Mexico kunnen? 

Diego aarzelt. Hij weet maar al te goed dat een revolutie a la carte niet mogelijk is. Hij weet niet hoe het er in de Russische revolutie aan toe gaat al ziet hij ook wel overal om zich heen het enthousiasme van voornamelijk intellectuelen en kunstenaars. Misschien is Mexico wel een veel ingewikkelder land dan Rusland. Rusland is nooit bezet geweest door een Europees land zoals Mexico dat ruim 300 jaar lang is geweest.

Dat alleen al maakt Mexico tot een land met een hybride cultuur, die van de Spanjaarden tegenover die van de Azteken, de Maya’s en de indigenas. Hoe brouw je daar een Mexicaanse cultuur van die iedereen aanspreekt en belangrijker nog, waarin iedereen meetelt? Het is niet een land met alleen de tegenstelling tussen arbeiders en kapitalisten, beiden zijn bovendien een minderheid, maar een land van blanke postkoloniale overheersers tegenover de nazaten van de oude culturen die ploeteren op het land, in de wouden en de bergen. Is een Mexicaanse communisme in zo een situatie mogelijk?

ENERGIE TRANSITIE: DE CIJFERS

 

Er wordt veel geschreven over energie transitie maar weinig gerekend. Politici, milieu activisten en volgelingen menen dat de werkelijkheid hun politieke wens als vanzelf volgt. Ze staan er niet bij stil hoe groot de vloedgolf is die ze op de bevolking afsturen. Als je berekent wat er allemaal bij komt kijken, besef pas de omvang en de onhaalbaarheid van de gestelde doelen. Minister Hermans begint dat nu te ontdekken.

Logisch ook. Kijk maar hoe lang het geduurd heeft voordat er fatsoenlijke en betaalbare fossiele brandstof auto’s waren, efficiënte vliegtuig en scheepsmotoren. Hetzelfde geldt voor het industriële energie gebruik. Al met al is daar ruim 100 jaar overheen gegaan. Nu moet de omschakeling in 25 jaar kunnen!

Voorbeeldje. Er rijden nu ongeveer 3 miljoen elektrische auto’s in Europa. Over 25 jaar zouden er dat ruim 250 miljoen moeten zijn. Dat is 83 keer zoveel. Dat betekent dat er per jaar 10 miljoen elektrische auto’s bij moeten komen. Wereldwijd rijden er 1,4 miljard fossiele auto’s rond. Er moeten dus wereldwijd 60 miljoen elektrische auto’s per jaar bijkomen.

In de VS, het autoland bij uitstek en de maker van de Tesla, rijden bijna 300 miljoen auto’s waarvan slechts 4 miljoen elektrisch is. In 25 jaar moeten daar er dus elk jaar 12 miljoen auto’s bijkomen, dat is het drievoud van wat er nu elektrisch rijdt.

Een ander vraag die we ons kunnen stellen of de netto-nul-CO2 uitstoot in 2050 haalbaar is?

“In 2023 bedroeg het wereldwijde primaire energieverbruik ongeveer 172.000 Terawattuur (TWh), waarvan circa 36.000 TWh duurzaam werd opgewekt (uit kernenergie, waterkracht, wind, zon, biomassa en geothermie). Ondanks het feit dat elektrificatie, zoals van het wagenpark, energiebesparend werkt, wordt verwacht dat de mondiale energiebehoefte tegen 2050 zal stijgen tot zo’n 250.000 TWh – als gevolg van bevolkingsgroei en toenemende welvaart in ontwikkelingslanden.

Stel dat we ervan uitgaan dat 200.000 TWh daarvan moet worden geleverd door nieuwe, duurzame energiebronnen en dat fossiele brandstoffen volledig worden uitgefaseerd – wat is daarvoor dan nodig aan infrastructuur?

Zonder de lezer te belasten met ingewikkelde berekeningen, kunnen we een globale inschatting maken. We hebben nog 25 jaar om die 200.000 TWh aan jaarlijkse productiecapaciteit te realiseren. Laten we, enigszins arbitrair, uitgaan van de volgende verdeling: 40 procent windenergie, 30 procent zonne-energie en 30 procent kernenergie.

Dat komt grofweg neer op 12 miljoen windturbines van 3 Megawatt (MW), één miljoen vierkante kilometer ruimte op land voor zonnepanelen (ongeveer tweemaal het oppervlak van Spanje), en 6300 kerncentrales van 1200 MW. Let wel: de nieuwste en grootste Europese kerncentrale in Finland is 1600 MW en had een bouwtijd van 17 jaar.

Zelfs als we slechts 10 procent van deze aantallen zouden kunnen realiseren, is dat al een enorme opgave. Het moge duidelijk zijn dat de netto-nul-doelstelling onder deze aannames niet meer is dan een fata morgana. “ (Wynia’s week)

Het Internationale Energie Agentschap stelt dat de hernieuwbare energie met 5% per jaar moet groeien om de doelstelling van nul-netto-CO2 te halen. Ze schrijft dat dit aanzienlijke inspanningen en investeringen vereist Het zal een uitdaging zijn, aldus het agentschap. Maar hoe groot die uitdaging in cijfers uitgedrukt is, zegt ze er niet bij. Zelfs geen ruwe schatting van wat er nodig is.

Is dit omdat ze de droom dat CO2 netto-nul uitstoot voor 2050 niet wil verstoren? Wat ze wel schrijft is dat het moet omdat we anders niet binnen de 1,5 graad temperatuurstijging blijven en dat zo weten we, betekent zo'n beetje het einde van de wereld. Dat zal het agentschap niet op zijn geweten willen hebben.

TRUMP PAKT DE CORRUPTE MEXICAANSE POLITIEKE ELITE AAN

De vorige Mexicaanse president Andrés Manuel Lopez Obrador AMLO wilde de corruptie niet zien of deed er zelf aan mee. Vermoedelijk is zijn opvolgster niet veel beter.

Waar we weinig of niks over horen en lezen in de Nederlandse pers is dat de regering Trump bezig is de grootschalige corruptie vanaf het hoogste niveau in de Mexicaanse olie-industrie aan te pakken. Corruptie is in Mexico sinds jaar en dag wijd verspreid, vanaf de kleinste ambtenaar op het gemeentehuis tot in de hoogste kringen en zoals nu blijkt tot aan die van de voormalige president. 

Ook niet nieuw maar wel verrassend, in aanmerking nemend dat deze man kortweg aangeduid als AMLO, met de uitstraling van een vriendelijke grijsaard en de taal van de echte socialist, tijdens zijn campagne plechtig beloofde zich echt te bekommeren om de arme Mexicaan.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw was de genationaliseerde olie-industrie al een zo goed als onuitputtelijke bron voor corruptie, tot aan de vakbeweging toe. Zeer goed betaalde arbeidsplaatsen in de olie-industrie (Pemex) werden door de vakbond verkocht voor astronomische bedragen aan gegadigden waaronder uiteraard de nodige vriendjes.

Die gegadigden konden het geld om een arbeidsplaats te kopen, niet opbrengen. Geen nood, de vakbond leende je het benodigde geld tegen een door hen vastgestelde rente. Het gevolg was dat de werknemers bij Pemex met handen en voeten gebonden waren aan de vakbond die hen op een genadeloze manier uitbuitte.

Een verhaal waardoor je je gaat afvragen of staatseigendom van een bedrijf wel zo gunstig is in een corrupt land als Mexico en de vraag of vakbonden altijd wel zo nuttig zijn als ze beweren. In dit geval buitte zij hun leden zelf uit en dwongen ze hen financieel tegelijkertijd lid te blijven van die uitbuitingsmachine. 

Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw met zijn grote olievondsten, is de corruptie alleen maar erger geworden, zo lees ik in een bericht in de Mexicaanse krant El Universal. Dankzij vasthoudend onderzoek in de VS  sinds het aantreden van Trumpnaar het witwassen van drugsgeld komt naar buiten hoe grootschalig en omvangrijk de corruptie is.

Het is begonnen met het illegaal aftappen van Pemex pijpleidingen door kleine criminelen, in de volksmond ‘huachicol’ geheten. “Deze illegale activiteit is al enkele jaren verschoven van het simpelweg aftappen van Pemex-pijpleidingen naar een omvangrijke activiteit, waarbij georganiseerde criminele groepen, federale, staats- en gemeentelijke ambtenaren, medewerkers van oliemaatschappijen, politici, wetgevers, zakenlieden, douanebeambten en anderen betrokken zijn.” aldus een artikel in de krant El Universal

Spil in het web van de corruptie blijkt de partij Morena van de vorige president Andrés Manuel Lopez Obrador (AMLO) te zijn, de man die tijdens zijn verkiezingscampagne beloofde een socialistisch beleid voor de gewone man te gaan voeren.

“De meest recente zaak betreft senator Olga Patricia Sosa Ruiz van Morena, die onlangs bevestigde dat haar moeder 30,5 miljoen peso heeft gestort via Vector Casa de Bolsa, een van de drie instellingen die door het Amerikaanse ministerie van Financiën zijn aangemerkt als witwasbedrijven voor de georganiseerde misdaad."

Hoe grootschalig de corruptie is blijkt uit de bekendmaking dat “Afgelopen maandag door het Secretariaat voor Veiligheid en Burgerbescherming in een gecoördineerde operatie tussen federale en staatstroepen 129 tankwagens met meer dan 15 miljoen liter illegale brandstof in beslag zijn genomen op twee locaties in de staat Coahuila. Dit is de grootste inbeslagname tijdens de regering van president Claudia Sheinbaum.”  (De huidige president en opvolger van AMLO)

“Deze 15 miljoen liter komt bovenop de 880.000 liter die enkele dagen geleden in de staat Tabasco in beslag werd genomen. Wat een paradox: het is de staat waar voormalig president Andrés Manuel López Obrador geboren en getogen is. Een van zijn eerste daden na zijn aantreden was het afkondigen van een einde aan benzinediefstal. De kruistocht tegen deze illegale activiteit veroorzaakte paniek onder consumenten die de tankstations overspoelden, en het enige resultaat was een sfeer van straffeloosheid, terwijl de criminaliteit juist toenam.

Daarom zijn de cijfers tijdens de huidige regering toegenomen: in de periode van juni tot juli werden verschillende diefstalnetwerken ontmanteld en werd een geheime raffinaderij gesloten in Coatzacoalcos, Veracruz (de plaats waar de voormalige minister van Energie en huidige gouverneur van de staat, Rocío Nahle, beweert vandaan te komen), waar minder dan een maand geleden iets meer dan 3 miljoen liter illegaal gewonnen brandstof in beslag werd genomen.

Om een ​​idee te geven van de miljardenbusiness rond brandstofdiefstal, in de "traditionele" vorm – het aftappen van pijpleidingen – rapporteerde Pemex in 2024 verliezen van meer dan 20 miljard peso (ongeveer € 1 miljard) als gevolg van directe brandstofdiefstal, terwijl dat bedrag tussen 2019 en 2022 in totaal 76 miljard peso ( € 3,5 miljard) bedroeg.”

Trump slaat op de in de wereld van corruptie bekende manier terug. Als jij niet doet wat ik zeg, dan onthul ik jouw corruptie. Een gewoonte die Mexicaanse presidenten zelf gebruiken om zich te ontdoen van onwelgevallige kabinetsleden en politici. Dat ook Trump van deze methode gebruik maakt, moet een verrassing voor de Mexicaanse politieke elite zijn.