MEXICAANSE VERTELLINGEN 65. HACIENDA SAN MIGUEL REGLA

 

De Patio van Hacienda San Miguel Regla zoals geschilderd door de Italiaan Eugenio Landesio Piemos in 1857 (museum Soumaya, Mexico-Stad). De kapel met de typisch gestapelde kerktoren staat er nog steeds. De patio is nu een grote vijver. Het hoofdgebouw links staat er ook nog evenals de ruïnes van de smelterijen die op dit schilderij niet te zien zijn. 

Frida stapt enthousiast uit de auto. Het is voor het eerst dat ze in een hacienda komt en dat terwijl haciënda’s in het hele land voorkomen. In de koloniale tijd en ook nog lang daarna waren ze de de ruggengraat van de economie. Haciënda’s waren bronnen van welvaart voor hun eigenaars, armoede voor hun landarbeiders en  rijkdom voor moederland Spanje.

Familieleden van de Spaanse veroveraar Hernán Cortéz hadden haciënda’s met enorme lappen grond. Zo ligt een goed bewaarde hacienda op nog geen 5 km. van San Miguel Regla, de hacienda San Juan Hueyapan, die in handen is geweest van familieleden van Cortés. In 1550, kort na de verovering van Mexico, was een neef van Cortés de eigenaar. In 1590 kwam hij in handen van de tweede zoon van Cortéz. 

David haakt in op het enthousiasme van Frida door haar een rondleiding aan te bieden. Hij kent de hacienda nog uit de tijd dat hij met de troepen van generaal Villa in San Miguel Regla gelegerd was. De generaal had zijn hoofdkwartier in het hoofdgebouw van de hacienda. De troepen sliepen buiten in het open veld onder de blote hemel. Een enkeling lag in een geïmproviseerde tent.

Zoals het hoort bij een legerkamp waren er ’s avonds drinkgelagen, liefst met vrouwen er bij. Niks zo goed als pulque, tequila en vrouwen om het leven te vieren en de dood buiten de deur te houden. De revolutie was toen nog volop één grote belofte.

David neemt Frida aan haar hand de heuvels achter het hoofdgebouw in. Daar liggen de ruïnes uit de glorietijd van de hacienda. Het merendeel van de haciënda’s waren versterkte boerderijen met de allure van een Middeleeuws kasteel. Net als een kasteel was de hacienda een centrum van regionale macht, van economische activiteiten en bewoning.

Zo ook deze hacienda, maar in tegenstelling tot de meeste haciënda’s werden er geen gewassen verbouwd of vee gehouden op de uitgestrekte gronden maar werd er zilvererts gewassen en vervolgens gesmolten tot zilverstaven. Het zilvererts was afkomstig van de lager gelegen mijnen bij het dorp Real del Monte.

Voor het wassen van zilvererts en het smelten in ovens is veel water nodig. De enorme waterbassins waarin het zilvererts werd gewassen, zijn er nog net als de restanten van de ovens. San Miguel Regla heeft dankzij zijn ligging in de bergen altijd genoeg water.

Friad is verbaasd over de omvang van de hacienda, in feite een zilverfabriek ooit bedoeld voor de levering van zilver aan de Spaanse kroon. Er voeren regelmatig zilvervloten vanuit Mexico naar Spanje. Een zo een zilvervloot is in die tijd nog veroverd door de Nederlandse admiraal Piet Hein.

Frida loopt arm in arm met David langs de bassins en tussen de ruïnes. Ze weet niet goed wat ze ervan denken moet. De geschiedenis is wat ze is. Die kan niemand terugdraaien. Ze vraagt zich af of Mexico nu een Spaans land is met Mexicanen of een Mexicaans land is met Spanjaarden? Aan de bevolking te zien is het een Mexicaans land, afstammelingen en erfgenamen van de de Azteken, Tolteken, Zapoteken, Maya’s, Otomies enz. 

Mexico is net zo een mengelmoes als zijzelf. Haar moeder was een katholieke Mexicaanse, haar vader een protestantse Duitser. Zelf beweerde ze dat haar vader een Joodse Hongaar was. Verloochende ze haar Duitse erfenis vanwege de Tweede Wereldoorlog of identificeerde ze zich op deze manier met de Joodse communiste en feministe Rosa Luxemburg die in 1919 vermoord is?