DE EENZAAMHEID VAN VLAANDEREN 39

Kloosterstraat, Antwerpen 2003

Voor Antwerpen betekende de val tevens ook het einde van een gouden tijdperk.

“De protestantse inwoners kregen vier jaar de tijd om terug te keren tot de katholieke kerk of anders te vertrekken met medeneming van have en goed. Uiteindelijk bleven slechts 40.000 inwoners in de stad achter en daarmee was de gouden eeuw van Antwerpen als haven- en handelsstad ten einde. Na de val van Antwerpen werden nog verscheidene pogingen ondernomen om de stad te heroveren en het Zuiden opnieuw bij de opstand te betrekken: in 1605, 1620, 1624, 1638 (Slag bij Kallo) en 1646 (zie;: Beleg van Antwerpen 1646)). Deze waren echter alle onsuccesvol en Antwerpen bleef tot de (katholieke) Zuidelijke Nederlanden behoren. Onder Spaans bestuur kende de stad een zekere heropleving met bijvoorbeeld de schilderkunst van Rubens, Jordaens, Antoon Van Dyck en Teniers. Aldegonde was na de overgave van Antwerpen in ongunst geraakt bij zijn Noord-Nederlandse landgenoten.” (Wikipedia: Beleg van Antwerpen (1584-1585)

De keerzijde van de val van Antwerpen was de opkomst van Amsterdam als nieuw machtscentrum van de Nederlandse opstandelingen mede dank zij de immigratie van tienduizenden Vlamingen. Amsterdam is gebouwd op palen en Vlamingen.

“Tegen de tijd dat het beleg voorbij was, was er weinig meer over van de stad die ooit het financiële centrum van Europa was geweest. Haar rijkdom en, nog belangrijker, haar beroepsbevolking - waaronder bankiers, handelslui en handwerkslieden - verlieten de stad met tienduizenden tegelijk in wat de grootste braindrain uit de geschiedenis is. En ze togen allemaal naar het nieuwe machtscentrum in het noorden” (blz.102 in Russel Shorto, Amsterdam, Geschiedenis van de meest vrijzinnige stad ter wereld, 2013)

De een zijn dood is de ander zijn brood. Door de migratie van Antwerpen en Vlaanderen naar Amsterdam kreeg de stad ookVlaamse wortels. Dat kun je nog altijd merken. De stad is nooit een calvinistische stad geworden zoals bijvoorbeeld Utrecht en ook geen ambtelijke stad zoals Den Haag. Amsterdam is een handels- en cultuurstad met een vrijzinnige mentaliteit. 

Het is tot op zekere hoogte ook een gemoedelijke stad of moet ik zeggen was want de gemoedelijkheid én leefbaarheid staat steeds meer onder druk door te snelle groei, de veramerikanisering met o.a. de 24 uurs economie, gecentraliseerd woonbeleid zonder visie, grootse toerisme ambities en vergaande individualisering. De stad is mede dankzij de politiek meer een verdienmodel geworden dan een leefgemeenschap. Inmiddels is Amsterdam de rest van Nederland aan het besmetten met dezelfde onhebbelijkheden. 

(verschijnt elke vrijdag)

FOTOBLOG: EEN PAAR HANDDOEKEN

Een Paar Handdoeken, Mannentoilet, Het Noordbrabants Museum, 13 april 2018

HANDWIJZER MET WOLK

petrus nelissen, Handwijzer met Wolk,
acrylverf op papier, maart 2018 (55x75 cm)

DE EENZAAMHEID VAN DE ONGELOVIGE 40

Huiskamerfeestje 1963

Ondertussen blijven mijn  buurjongen J. en ik bevriend alsof er niets tussen ons is gebeurd. Ook dit jaar weer gaan we als goede vrienden samen met de rest van van de verkenners op zomerkamp. Deze keer fietsen we met z’n allen naar het Limburgse Arcen. Onze plunjezakken worden met een apart vrachtautootje gebracht. Het tentenkamp ligt midden in een bos in de buurt van een groot gebouw, waarschijnlijk een kostschool. Het gebouw ligt er eenzaam en verlaten bij, ’s avonds zelfs een beetje spookachtig bij het licht van onze zaklampen. 

Op een van de laatste kampdagen maken we met de Vossenpatrouille de gebruikelijke trektocht. Met rugzakken op, stafkaarten van de omgeving en een kompas trekken we de hele dag door velden en wegen rond Arcen. Aan het einde van de dag zijn we nog lang niet moe en misschien is dat wel de reden waarom we pardoes een café langs de rijksweg binnenstappen.

Zoiets doe je namelijk niet als verkenner. In het handboek Verkennen voor Jongens van Baden-Powell staat niets over café’s. Ze staan ook nooit op het activiteitenprogramma. Ondanks dit alles stappen we met onbevreesd gemoed  over de drempel. We bestellen een glas bier, onwennig maar zelfverzekerd. Het bier smaakt prima. We bestellen er nog een. Nu weten we zeker dat we dit nog vaker zullen doen.

Het wordt een compleet feest als we in een hoek van het café een flipperkast ontdekken. Die moet er ook aan geloven. Voor een dubbeltje stoten we met een trekveer 3 stalen ballen de kast in. Die rollen vervolgens naar beneden, links en rechts stotend en botsend tegen allerlei obstakels die geluiden maken en lichtjes doen opbranden voor ons. Onze eerste echte flipperervaring!

Voor ons staat fel verlicht een jonge, mooie vrouw in badpak waar omheen onbegrijpelijke cijfers en symbolen oplichten. Er gebeurt van alles maar niemand van ons begrijpt er wat van. We zien en horen een nieuwe wereld van toeval en geluk.  Patrouillelid P. wordt ernstig ongerust. Zijn ouders hebben hem nog zo gewaarschuwd. Die flipperkasten zijn verslavend. Misschien is dat wel waar maar ons geld is op dus zit er niks anders op dan te vertrekken. Ervan bewust dat we net een historische stap gezet hebben in een nieuw leven, lopen we zingend verder naar het tentenkamp:

“Als de Kerels te gare zijn. 

Doedle bomle rom dom dom. 

Wat liedje moet er gezongen zijn? 

Doedle rom dom dom! 

’t Kerelslied, ’t kerelslied, 

Doedle bomle rom dom dom, ’

t Kerelslied, ’t kerelslied, 

Doedle rom dom dom.”

(verschijnt elke dinsdag)

(verschijnt elke dinsdag)

CHINESE KUNST IN HET NOORDBRABANTS MUSEUM

He Xiangyu, Death of Marat, 2011

Ik schrok van dit beeld omdat ik het meteen herkende als een beeld van Ai Weiwei.
 Xiangyu maakte dit beeld van Ai Weiwei toen hij in 2011 in Berlijn was. De voormalige president Wen Jiabao bracht toen een bezoek aan Duitsland terwijl Ai Weiwei in de gevangenis zat.

"Kunstenaar, politiek activist en pleitbezorger voor maatschappelijke en politieke vrijheid Ai Weiwei wordt door zijn vaderland altijd in de gaten gehouden. In 2011 werd hij zonder veroordeling, maar volgens de Chinese autoriteiten vanwege belastingontduiking, in Peking vastgezet. 81 dagen later werd hij vrijgelaten. Zijn paspoort kreeg hij pas jaren later weer terug."

Ik weet weinig van Chinese kunst. De enige Chinese kunstenaar die  ik volg is Ai Weiwei. Dat komt - denk ik - omdat hij een van de weinige Chinese kunstenaars is waarvan ik snap wat hij doet. Hij maakt verzetskunst tegen de dictatuur van de Chinese partij en daarmee tegen onvrijheid, tegen censuur, tegen onderdrukking, leugens en bureaucratische intimidatie. Ai Weiwei vecht vanuit een democratische houding voor mensenrechten of dat van Marat, de Franse revolutionair waarnaar Xiangyu het beeld van AI Weiwei heeft genoemd, betwijfel ik. Waarom hij zijn beeld niet gewoon Ai Weiwei heeft genoemd is mij ene raadsel.

Zhao Bandi, Scenery with Monitors, 2015
Ik citeer het bijschrift van het museum:
"Dit werk is, samen met Night View, dit jaar nog geweigerd
op de tentoonstelling 'China-Party' in het
Ullens Centre of Contemporary Art in Peking.
Als onderdeel van de collectie van Ulli Sigg
moesten de werken voor de expositie naar China worden gestuurd,
maar ze werden geweigerd." 

Ai Weiwei betaalt voor zijn strijd toch een hoge prijs. Uiteindelijk is hij na veel getreiter, rechtszaken en opsluiting feitelijk verbannen uit zijn land. Sindsdien woont en werkt hij in Duitsland. Zijn vrienden, vaak makkers in dezelfde strijd, hebben ook een hoge prijs betaald voor hun samenwerking met of steun aan Ai Weiwei. Ze zijn tot jarenlange gevangenisstraf veroordeeld, kunnen hun werk niet tentoonstellen en mogen niet wonen waar ze zelf willen.

Ai Weiwei, Vases-Whitewash
Niet lang geleden zag ik een docu waarin Ai Weiwei dit soort Neolithische potten
pardoen op de grond kapot liet vallen. 
Een protest tegen het vernietigen van de Chinese cultuur en geschiedenis
 door de Communistische Partij.
De bovenstaande wit geverfde potten getuigen van hetzelfde soort protest.

Nu was Premier Rutte onlangs nog in China met meer dan honderd zakenlieden. Je zou denken dat ze bij zo een gelegenheid wat laten horen over de schending van fundamentele mensenrechten. Maar ik heb geen woord daarover gelezen of gehoord, net zo min als de ondernemers die in dat land toch te maken krijgen met regelrechte onderdrukking van de vakbondsvrijheid. 

Zhao Bandi, China Lake C

Een schilderij wat doet denken aan de socialistisch realistische propagandastijl
waar China en ook de voormalige Sovjet Unie patent op handen.
Net als op die propaganda schilderijen, zien we Chinezen met wie het heel goed gaat.
Ze toosten op hun succes en hun jeugd maar ze staan wel niet op vaste droge grond,
dus hoe lang dat succes gaat duren is maar de vraag.
Het kan zo maar dat in een mum van tijd het water aan hun lippen staat. 

Voor Rutte en zijn ondernemers is China vooral een grote markt met kansen om veel, heel veel geld te verdienen. Dat mag maar als dat het enige wat voor hun telt is, dan deugen ze niet. Bovendien, zien zij het risico niet dat ze met al hun investeringen lopen? China is gene rechtstaat naar Westerse begrippen. Op elk gewenst moment kan de Partij met de regering ergens ingrijpen en het bedrijf met investering en al in beslag nemen. 

Qiu Shihua, Untitled, 1966, No.13.

Ik heb dit schilderij voor deze blog gekozen om ook iets te laten zien
van Chinese kunst die meer verband houdt met het meer
traditionele geestelijke leven in China.
Voor mij zo goed als onbekend terrein
dus hou ik het bij wat het museum erover schrijft:

"De taoïste Qiu Shihua maakt zijn 'witte schilderijen' direct na het mediteren.
In donkere kleuren zet hij in eerste instantie
de contouren en details van het landschap op het doek.
Daarna bedekt hij ze met dunne lagen witte olieverf.
Het werk wordt op deze manier schematisch en lijkt bijna te verdwijnen.
Het terughalen van het landschap naar de voorgrond vergt van de kijker
een zekere investering.
Het beeld lijkt uit het canvas op te doemen,
maar verdwijnt ook weer vliegensvlug."

Ook in het museum lopen ze op kousenvoeten als het gaat om de schending van deze fundamentele mensenrechten. Ik lees teksten over “politieke veranderingen en spanningen”, over “de grote mate van controle vanuit de overheid” en “het beleid van de Chinese Communistische Partij CCP dat gekenmerkt wordt door een sterk centraal gezag.”  Het museum stelt vast dat de kunstenaars “een relatieve vrijheid genieten maar wel in de gaten worden gehouden.” Het is alsof ze bang zijn om woorden als onderdrukking en dictatuur op te schrijven. Een museum in ons land behoort een bolwerk van geestelijke vrijheid en menselijke waardigheid te zijn en dus vrij uit en duidelijk te zijn.

De schilderijen voor de tentoonstelling “A Chinese Journey” zijn afkomstig van The Sigg Collection en is te zien in Het Noordbrabants Museum tot 8 juli.

FOTOBLOG: DE PONT MUSEUM 4

Voorkant van de folder met foto van Rinke Dijkstra

Ik kwam speciaal naar De Pont voor de tentoonstelling van fotografe Rineke Dijkstra. Het is een van de beste Nederlandse protretfotografen van dit moment. Ze combineert in haar foto's technische perfectie, eenvoud, ontroering en intimiteit. Met instemming citeer ik daarom graag de tekst op de site van De Pont, gewijd aan de tentoonstelling. Mijn advies is om zeker te gaan kijken. De op groot formaat afgedrukte foto's zijn nog indrukwekkender dan de afdrukken op het scherm doen vermoeden.

Foto van Rineke Dijkstra uit de bovenstaande folder

“Rineke Dijkstra (Sittard 1959) verwierf in de jaren negentig internationale bekendheid met haar Strandportretten. Met deze ontroerende reeks foto’s vestigde zij haar reputatie als maker van portretten die de identiteit, kwetsbaarheid en waardigheid van de geportretteerden op onnavolgbare wijze in beeld brengen. Vorig jaar werd zij onderscheiden met de prestigieuze Hasselblad Award.

Foto van Rineke Dijkstra uit bovenstaande folder.

Dijkstra werkt het liefst in series waardoor verschillen en overeenkomsten tussen de geportretteerden en hun culturele achtergrond subtiel aan het licht treden. Zij maakt haar portretten met een technische camera op statief, een tijdrovend proces dat haar werkwijze bepaalt. Zij schept de voorwaarden en speelt met het licht dat natuurlijk lijkt maar toch net anders is. Ook de keuze van de figuren gebeurt zorgvuldig, maar tegelijk is er ruimte voor een zekere terloopsheid. De haarscherp gedetailleerde foto’s geven de toeschouwer bijna het idee oog in oog te staan met de geportretteerden. Tegelijk verliezen ze door het seriële karakter ook iets van hun individualiteit.”

Foto van Rineke Dijkstra uit bovenstaande afgebeelde folder

De tentoonstelling loopt tot 22 juli.

DE EENZAAMHEID VAN VLAANDEREN 38

Pieter Balten (ca.1525 Antwerpen ca. 1598) Naar Maarten van Cleve (1527 Antwerpen 1581),
'Het slechten van de citadel van Antwerpen in augustus 1577.'
"Om de opstandige steden in de Nederlanden te kunnen beheersen,
liet de hertog van Alva (de militaire zetbaas van Flips II) in verschillende plaatsen
citadellen of dwangburchten bouwen.
De Antwerpenaren veroverden in 1577 de citadel van hun stad op de Spanjaarden
Het garnizoen werd verdreven; de dwangburcht afgebroken.
(Te zien in het Noordbrabants Museum te Den Bosch). 

In 1576 was Antwerpen in feite de hoofdstad van de opstand tegen de Spaanse koning Filips II. Maar dat duurde niet lang. Antwerpen werd weer ingenomen door de Spanjaarden en zo werd uiteindelijk niet de havenstad Antwerpen maar de havenstad Amsterdam de hoofdstad van de opstandelingen en uiteindelijk van de hele Republiek. 

De Spanjaarden beseften van meet af aan hoe belangrijk Antwerpen was als haven voor het achterland van Vlaanderen en besloten daarom om de stad zo spoedig mogelijk terug te veroveren. De militaire details van het beleg, de uithongering en uiteindelijk de val van de stad laat ik graag over aan de liefhebbers van militaire geschiedenis. Op 3 juli 1584 begon de omsingeling, op 17 augustus 1585 tekende burgemeester Marnix van Sint-Aldegonde de overgave. Ruim een jaar had de stad geprobeerd uit handen van de Spaanse koning te blijven. Willem van Oranje bleek niet voldoende middelen en mogelijkheden te hebben om zijn  belofte de stad te hulp te schieten na te komen.

“De Peis (vrede) werd uitgeroepen op de Grote Markt. De burgemeester had bekomen dat tegenstanders van de koning de kans kregen de stad te verlaten. Veel protestantse kooplieden en intellectuelen maakten daar gebruik van en vertrokken naar het Noorden. Er werden in totaal vierentwintig voorwaarden opgesteld, onder andere: het katholieke geloof moest opnieuw ingesteld worden, kerken herbouwd, verdreven katholieke gezinnen en geestelijken moesten weer ontvangen worden. De koning zou de Antwerpenaren voor hun misdaden tegen het Spaanse Rijk vergeven en de ketters toestaan nog vier jaar in de stad te blijven wonen. Als schadevergoeding voor de onkosten van de belegering werd vierhonderdduizend gulden in rekening gebracht. Die boete was zo groot dat er een aparte stadskas, de reductiekas, werd opgericht om inkomsten voor de betaling te organiseren. Krijgsgevangenen (van beide partijen) moesten worden vrijgelaten, mits deze niet van tevoren een losgeld hadden bepaald.” (Wikipedia: beleg van Antwerpen 1584-1585)

Met de val van Antwerpen was het lot van heel Vlaanderen bezegeld. Het zou tot 1815 in vreemde handen blijven, eerst dat van de Spaanse Habsburgers, daarna onder de Oostenrijkse Habsburgers. Tot die tijd zouden de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden geheel verschillende richtingen opgaan. 

De val van Antwerpen in 1585 markeerde de scheiding van noord en zuid en in 1588 ontstond in het noorden de calvinistische Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Zuidelijke Nederlanden bleven katholiek onder het bewind van een door de Spaanse koning benoemde landvoogd. Het katholicisme bleef de enige toegestane godsdienst en Brussel bleef het machtscentrum van de Habsburgers.(Wikipedia: Tachtigjarige oorlog)

(verschijnt elke vrijdag)