DE CHRISTELIJKE PARTIJEN IN NEDERLAND SINDS 1946

Hoe is het Nederlandse politieke landschap veranderd sinds de Tweede Wereldoorlog? In deze blog bekijken we de werdegang van de Christelijke partijen als groep. 

De christelijke groep bestaat uit alle zich christelijke noemende partijen ongeacht de soms grote verschillen tussen die partijen. 

Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1946 behalen deze christelijke partijen -KVP, ARP, CHU, SGP, GPV - 54% van de stemmen. Tot aan 1963 blijven ze boven de 50% halen. Het zal duidelijk zijn dat christelijke politiek na de Tweede Wereldoorlog, de jaren van de wederopbouw, in het Nederlandse politiek landschap domineerde.

In 1967duiken ze voor het eerst onder de 50%, in 1972 onder de 40%. De tijd dat de christelijke partijen de koers van de Nederlandse politiek bepalen lijkt voorbij.

Precies in die periode besluiten de drie grote christelijke partijen KVP Katholieke Volkspartij), ARP (Anti-Revolutionaire Partij)  en CHU (Christelijk Historische Unie).  te fuseren tot het CDA (Christen Democratisch Appél) met de bedoeling de christelijke politiek in het centrum van de politiek macht te houden.

Dat lukt aardig. Weliswaar niet meer met 40% of meer van de kiezers maar vanaf 1972 tot 1989 behaalt het CDA meer dan 30%. 1989 is een hoogtepunt met zelfs 39% van de stemmen.

In de periode van 1994 - 2006 handhaaft de christelijke groep zijn aandeel in de kiezersgunst variërend tussen de 20 en 30%. Nog altijd een belangrijk aandeel.

Pas in 2010, dus ruim 50 jaar na de Tweede Wereldoorlog, duikt het aandeel christelijke kiezers voorgoed onder de 20% met een kleine uitschieter bij de laatste verkiezingen (2023) van 23%. Dit is dankzij de deelname van de NSC en in mindere mate de BBB. De 2 partijen kunnen beschouwd worden als christelijk conservatieve partijen, elk met een eigen achterban. 

Het CDA, tot dan het bolwerk van de Nederlandse christelijke politiek, komt in 2023 niet meer verder dan 3% van de kiezers. Is dit een teken aan de wand? Verdwijnt het CDA voorgoed uit het centrum van de macht?

Twee andere partijen RPF en GPV fuseerden aan het begin van de 21ste eeuw tot de Christen Unie eveneens met de bedoeling zich beter te weren in de vaderlandse politiek. Voor de fusie behaalden ze samen ongeveer 3% van de kiezers. Na de fusie werd dat niet veel meer. 

De christelijk georiënteerde kiezersgroep omvat de dag van vandaag ongeveer 20% van de totale kiezersbestand (goed voor ongeveer 30 zetels), verdeeld over het CDA, de NSC, BBB, CU en SGP. Gezien de immer voortschrijdende secularisatie waardoor ook het christelijke gedachtengoed verloren raakt, is de verwachting dat dit aandeel niet meer groter zal worden.

KAAGSE PRENT

 

Dronken van Nieuw Leiderschap op de Roestbak. (digitale collage van petrus)

Sigrid Kaag beloofde nieuw leiderschap met de verkiezingen, van zichzelf natuurlijk. Van wie anders? Ze won er wat harten mee maar niet genoeg om de grootste partij te worden van het ganse land. Maar Kaag geeft niet zo maar op. Ze begon een taaie strijd met Rutte waarbij alles geoorloofd was. Om te beginnen een nacht van de lange messen in de Tweede Kamer aangestuurd door ene Wilders, sinds jaar en dag Rutte-vijand nummer een.

De aanslag leek te lukken of nee toch niet. Rutte en zijn partij zijn taaier dan ze dachten. Dan maar nieuw leiderschap over links, dacht Kaag nog steeds in een overwinningsroes. Twee verliezende linkse partijen stonden braaf hand in hand klaar om Kaag een duwtje te geven. Een doorzichtig spel waar Rutte en zijn trouwe bondgenoot Wopke niet intrapten. Geen wolk van links in het kabinet, heette het.

Ondertussen bladderde aan alle kanten de nieuwe verf van leiderschap van Kaag af. Ze wees partner en collega Segers van de Christen Unie naar de autosloop. In een lezing voor ’s lands liberale intellectuelen van links en rechts sleep ze nog eens de messen tegen haar aartsvijand Rutte, maar niets hielp. Rutte bleef lachen en zijn stinkende best doen. 

Ze zakte nog verder in de modder weg toen haar fluisteraars borrelpraat over formateur Remkes rond bazuinden. Het was gedaan met het nieuwe leiderschap. Ze legde haar politieke hoofd te ruste om straks definitief te worden afgehakt ergens onderweg naar een of ander kabinet.

En zeg nou eens eerlijk, er zijn ook geen nieuwe leiders voorhanden in Nederland. Dat is de naakte waarheid. En Wopke dan zul je mij tegenwerpen? Die is toch door het eigentijdse management team van het CDA op het schild gehesen van de toekomst? Dat management team is intussen achter de coulissen verdwenen en als ik me niet vergis zal dat met Wopke ook gebeuren. Een minister die belegt in belastingparadijzen kan het wel vergeten in het land van Calvijn. 

Segers van de Christen Unie is ook ten onder gegaan in de strijd tegen Rutte. Hij bezwoer nooit meer met Rutte te willen samenwerken. Nu doet hij het toch. Dat is niet christelijk. De sneer van Kaag dat hij met zijn partij naar het autokerkhof moet, slikt hij in. Dat is dan wel weer christelijk. Maar dan heb je het ook wel gehad.

Er is geen andere partij dan de Rutte-partij en die heeft de meeste zetels of je dat nu leuk vindt of niet. En wat valt er nou eigenlijk op te merken aan Rutte zelf? Een politiek leugentje om de meeste stemmen op te halen? Wie dat niet doet in den Haag? Politiek is de kunst van het draaikonten en zeg nu zelf daar is Rutte goed in. Rutte is de rots waarop Neerlands leiderschap rust. Een andere is er niet. Althans voorlopig dan toch.

WANHOOPSDUO KLAVER-PLOUMEN

 

Liliane Ploumen (PvdA) en Jesse Klaver (Groen Links) klinken alvast op hun samenwerking in het kabinet Rutte-Kaag. (Met dank aan de film Casablanca)

Zo langzamerhand word ik bevangen door plaatsvervangende schaamte over Klaver en Ploumen die als twee verliezers van de verkiezingen zich angstvallig aan elkaar vastklampen. Het is een linkse wanhoop-strategie om er toch nog bij te horen. Maar waarom dan persé met z’n tweeën? Durven ze alleen de confrontatie niet aan met Rutte? Zijn ze op voorhand bang van hem te verliezen?

Of vertrouwen ze Kaag ook niet helemaal als eventueel ‘linkse’ bondgenoot met een liberale economische visie? Dat zou goed kunnen. Klaver en misschien ook wel Ploumen dromen ervan om  een einde te maken aan het neo-liberalisme en meer ruimte voor overheidsingrijpen te scheppen. Daar kan Kaag dwars gaan liggen als liberale bondgenoot van Rutte en dan zit je voor Piet Snot in het kabinet. Dat betekent straks misschien nog meer verlies van stemmen.

Ik ben geen fan van de Christen Unie maar waarom niet verder gaan met het huidige demissionaire kabinet? Welbeschouwd is dit kabinet niet weggestemd. Nu ja het CDA moet wat inschikken en D66 krijgt wat meer gewicht in overeenstemming met de behaalde stemmen. Dat moet toch genoeg zijn? Maar Kaag wil oh zo graag een meer links kabinet, dat past beter bij haar politieke profiel en dat van D66. Dus dat wordt nog lang masseren voordat er een nieuw kabinet is.

 

PLEIDOOI VOOR PVDA IN RUTTE IV

 

Kabinet Rutte IV met links Mevrouw Kaag (D66), naast haar mijnheer Rutte (VVD), naast hem mevrouw Ploumen (PvdA) met kind en tot slot helemaal rechts de heer Hoekstra (CDA). Detail van een schilderij van Jan Steen, 'Zoals de ouden piepen, piepen de jongen', circa 1654, Mauritshuis. (bewerking petrus nelissen)

Rutte III heeft gewonnen. VVD, D66 , CDA en CU hebben bij de verkiezingen op 17 maart samen 78 zetels in de Tweede Kamer gehaald. Dat is twee meer dan bij de verkiezingen in 2017. Intern is er wel wat verschoven. CDA en D66 hebben stuivertje gewisseld, D66 vijf zetels er bij CDA vier zetels eraf,  en Rutte is groter geworden. De Christen Unie is gelijk gebleven. 

In beginsel is dit kabinet door een meerderheid van de Nederlands goedgekeurd en dus kan de zittende demissionaire regering Rutte III in beginsel geruisloos overgaan naar Rutte IV, zij het met wat interne politieke aanpassingen vanwege het grotere gewicht van D66 in de coalitie (meer optimisme) en het kleinere gewicht van het CDA (minder optimisme?).

Een geruisloze voortzetting van Rutte III naar Rutte IV zal niettemin moeilijk te verteren zijn voor D66 en waarschijnlijk ook voor het CDA. Mevrouw Kaag wil haar winst verzilveren zodat haar kiezers kunnen zien dat er echt wat veranderd, niet dat er echt veel verandert maar dat is geen leuke boodschap in tijden waarin iedereen vol is van verandering en transitie.

Naar het schijnt stuit de mensopvatting van de Christen Unie mevrouw Kaag tegen de borst. De Christenunie beschouwt het leven als door God gegeven en dus ben je geen baas over je eigen leven. Levensbeëindiging of het nu om abortus of voltooid leven gaat, is niet in overeenstemming met Gods wil aldus de CU. Jouw leven is niet alleen van jouw maar van God.

Dat is andere koek dan D66 die het leven beschouwt als privébezit waar je in beginsel mee kunt doen en laten wat je wilt. D66 is van God los wat de meeste kiezers in Nederland ook zijn. De mens zelf is God. D66 is van deze tijd, de Christen Unie ouderwets en achterhaald.

Maar zo eenvoudig ligt het ook weer niet. Een mens is niet alleen privébezit maar ook van de gemeenschap. Zonder gemeenschap geen menswording, niet alleen fysiek, tenzij je alle leven op den duur kunstmatig wil opwekken, maar ook geestelijk. Menswording vindt plaats in en met de gemeenschap, een besef dat in andere culturen veel sterker leeft dan in de onze.

Wat mij betreft moet het besef dat het leven niet uitsluitend privé bezit is maar ook van de gemeenschap, gewaarborgd blijven in kabinet Rutte IV. Mocht het zo zijn dat mevrouw Kaag inderdaad niet langer wil regeren met de Christen Unie maar wel met het CDA die er ook zo over denkt dan zou het goed zijn om de PvdA er bij te halen. Weliswaar een geseculariseerde partij maar wel een die ook uitgaat van menswording in gemeenschap.
 

HET VALT NIET MEE VOOR PECHTOLD

Hoewel het niet meevalt voor Pechtold is de sfeer bij de kabinetsformatie
sinds de komst van Segers van de Christen Unie aanmerkelijk verbeterd.
(Van links vooraan met de klok mee:  Pechtold, Segers, Rutte en Buma)
Met dank aan de Nederlandse genre schilder jan Steen.

Eigenlijk hebben de SP met Emile Roemer, de PvdA met Asscher en GL met Jesse Klaver, Pechtold in de armen van Segers van de Christen Unie gedreven. De SP wil persé niet met de VVD in een kabinet. Nederland zou namelijk al veel te liberaal zijn en daar kan de SP niet tegen. De PvdA moet zijn wonden likken na de verpletterende nederlaag van 9 zetels en GL getuigt liever dan dat het meebestuurt.

Pechtold wou de CU eigenlijk ook liever uitsluiten omdat Nederland al Christelijk genoeg is, misschien nog wel té Christelijk. Het moet in deze tijd van vooruitgang niet gekker worden, zo vindt hij. Maar ja, gedwongen door de andere partijen moet hij nu als leider van de meest liberale partij van Nederland, toch met Segers van de CU gaan praten over een nieuw kabinet. Pechtold zal zich voelen als een duivel in een wijwatervat. 

Terwijl Pechtold gelooft in de absolute soevereiniteit van het individu en dus aan niemand verantwoording schuldig is behalve aan zichzelf, gelooft Segers dat mensen verantwoording schuldig zijn aan een god, een christelijke god wel te verstaan. Een wereld van verschil tussen die twee wat in Nederland gelukkig nog steeds mogelijk is. Ik kan me wel voorstellen dat dit voor Pechtold een gruwel moet zijn zo overtuigd als hij is van zijn vooruitgangsdenken. Voor Segers is Pechtold dan weer meer vloeken in de kerk.

Maar Pechtold staat daar en kan niet anders. Met dank aan Tjeenk Willink en de andere onwillige partijen. Hij wil maar al te graag in de regering. Je kunt hem dat niet kwalijk nemen. Hij wil de vruchten plukken van zijn succesvolle D66 leiderschap. Wie weet kan het straks niet meer. Politiek is grillig, net als de mode en de waan van de dag.

Als vasthoudende debater, hij was een terriër voor Wilders, heeft hij het D66 zetelaantal in de Tweede Kamer van 3 naar 19 opgekrikt. Dat is een zware ministerspost waard. Vandaar dat Pechtold politiek net zo lenig is als de rest. Pechtold wil meedoen, als het moet dan maar als duivel in een wijwatervat.

Gaat hij iets van zijn ideaal van de vrije en autonome mens inleveren aan de godvrezende Segers? Toch maar geen dood naar eigen keuze menu bij levensmoeheid? Wordt hij de linkervleugel van een rechts kabinet met het CDA in het oude vertrouwde midden? Dat zou zo maar kunnen. Het CDA straks weer terug als dé spelmaker in de Nederlandse politiek, desnoods samen met de CU. Christenen, onuitroeibaar zijn ze, in Nederland en de rest van de wereld. Het valt niet mee voor Pechtold. 

DE REDDERS VAN HET VADERLAND

Een nationaal bezuinigingsakkoord in amper twee dagen! Wie had dat gedacht. Het land kijkt op over zoveel daadkracht. Brussel ook samen met de rest van Europa. Toch geen Griekse toestanden. Geen demonstraties maar daadkracht. Zo kennen we Nederland weer. Natuurlijk, het is niet allemaal koek en ei wat de dag brengt maar dat geeft niet. De moraal telt nu. Straks buigen we ons over de details en twisten we als vanouds tot als het moet tien cijfers achter de komma. Nu de schouders eronder. 

Held van de dag is natuurlijk Minister van Financiën Jan Kees de Jager. Jan Kees heeft zich ontpopt als de financiële doener die niet bang is om met politieke tegenstanders te praten als de nood aan de man is. Chapeau voor Jan Kees. Het CDA mag zich met zo’n man in de handen knijpen.

Heldin van de dag is wat mij betreft Jolande Sap. Zij heeft het na Kunduz toch gewaagd om opnieuw nationale bestuurlijke verantwoordelijkheid te nemen. Een grote verrassing. Ik heb Groen Links nooit hoog gehad als bestuurderspartij daarvoor zijn de leden van die partij mij teveel uit op schone handen wat natuurlijk gemakkelijk is als je toch tot de beter betaalde lagen van de Nederlandse bevolking hoort. Ik ben benieuwd hoe de kiezer zal reageren. Kiezers belonen politieke moed zelden. Ze zijn bezig met hun eigen belangen. Hun zorg is vooral wat er voor hen in het vat zit.

Samson beseft dat. Daarom kijkt hij het vat nog eens na. Helaas er zit voor zijn kiezers te weinig in dus blijft er niets anders voor hem over dan een politieke grimas voor zijn politieke collega’s. Samson gaat voor de kiezersgunst in plaats van het landsbelang. Jammer, want hij was goed begonnen  met zijn verklaring bereid te zijn over zijn eigen schaduw te springen.

Stef Blok is natuurlijk ook een held. Hij heeft voor zijn VVD meer ingeleverd dan gebruikelijk voor de welgestelde kiezers in ons land. Maar ook hij besefte dat het landsbelang nu eenmaal ongebruikelijke daden vereist. Petje af voor deze VVD’er evenals zijn baas Rutte. Want die is er toch maa mee akkoord gegaan. Toch staat hij een beetje voor schut. Met dank aan Wilders die hem in de steek liet. Hij zal de vaandelvlucht van Wilders nooit meer vergeten.

Arie Slob van de Christen Unie verdient uiteraard ook een heldenstatus. Samen met Jan Kees laat hij zien dat zogeheten Christelijke politiek wel degelijk in het landsbelang kan zijn. Ik ben benieuwd hoe de kiezers straks reageren op zijn partij.

Tot slot Alexander de Grote. Ook hem komt de heldenstatus toe. Ook hij heeft net als Jolande Sap zich niet laten leiden door de populistische vraag of het akkoord wel links genoeg is maar of het land er mee gediend is. Voorwaar een alleszins redelijke stap die hoewel verwacht mag worden van D66 al met al toch enigszins verrassend blijft.