MEXICAANSE VERTELLINGEN 56. GEVALLEN VROUW

Leven in het dorp San Miguel Regla, 1976. (ingekleurde foto: petrus)

 

Wat kan hij praktisch doen? Hij besluit om Sara vanavond te vragen of zij zich niet kunnen ontfermen over Adam, de zoon van zijn zus. Dat zou hun bevrijden van de zorg over hun kleinkind en wie weet krijgt Adam een kans om een fatsoenlijk bestaan op te bouwen in de stad. Dat is tenminste iets waarmee hij zijn ouders kan helpen.

Sara vindt het prima. Ze wil wel voor Adam zorgen. Als voormalig dorpsmeisje voelt ze aan wat Adam in de stad moet doormaken. Ze denkt dat ze hem daarbij kan helpen. Wie weet kan hij ook nog een of andere opleiding volgen. 

Helaas wijst niets erop dat hij enige aanleg heeft voor het beroep van kunstschilder, al weet je natuurlijk nooit. Tot nu toe heeft hij het leven van een boerenjongen geleid, het leven dat ook Diego heeft gekend en Sara. Diego had ook nooit gedacht van zichzelf dat hij als boerenjongen revolutionair zou worden en daarna ook nog eens kunstschilder.

Hoe dan ook, het is beter om zijn ouders te ontlasten van de zorg voor Adam. Wie weet helpt het in de toekomst om beter contact te krijgen met zijn verloren zus. Het doet hem pijn aan het hart haar te zien rondzwerven door het dorp zonder dat hij er iets aan kan doen.

Voor zijn ouders moet het nog pijnlijker zijn om zo hun dochter te verliezen. Ze zijn honderden keren naar de kerk geweest om voor haar te bidden, dat Jezus Christus of Zijn Moeder de Heilige Maagd Maria zich over haar zouden ontfermen. Maar er gebeurde niets.

Hun gebeden worden alsmaar niet verhoord. Integendeel, dorpelingen en trouwe kerkgangers spotten regelmatig met Rosa en schilderen haar af als een slet en een hoer, die krijgt wat ze verdient.

Er is weinig mededogen met een in hun ogen gevallen vrouw. Maar Rosa is geen gevallen vrouw. Ze heeft de pech gehad te jong op de verkeerde jongen verliefd te worden. Daarvoor krijgt ze nu een levenslange straf. Een boete die wreed en onmenselijk is.

Per slot van rekening is ze alleen maar naïef geweest. Ze heeft teveel in de liefde geloofd en te weinig oog gehad voor het kwaad. Wie overkomt dat niet in zijn leven? Hoeveel mensen, mannen en vrouwen, vergissen zich niet in de liefde? De wereld zit er vol van.

Jezus en Maria zouden daar toch begrip voor moeten hebben. Heeft Jezus niet zelf in zijn jonge leven de demonen van Maria Magdalena helpen uitbannen? Waarom doet hij dat dan niet bij Rosa?

Het lot van Rosa heeft bij zijn ouders een geloofscrisis veroorzaakt. Ze hebben hun geloof in de Roomse Jezus en Maria verloren. Tegenwoordig gaan ze liever naar bijeenkomsten van getuigen van Jehova. Die hebben begrip voor hun leed en bidden met hen voor Rosa. 

Diego ziet het met lede ogen aan. De Getuigen van Jehova zullen net zo min als de Roomse kerk zijn ouders kunnen bevrijden uit hun lijden om Rosa, hoewel mededogen en meeleven kan wel een steun voor hen zijn maar een goddelijk geneesmiddel voor Rosa bestaat niet omdat God niet bestaat, zo denkt Diego. 

MEXICAANSE VERTELLINGEN 53. ZWERFKAT

Pulqueria. Sommigen beginnen al vroeg op de dag. (ingekleurde zwart-wit foto, Mexico 1976)

 Het wordt snel donker, een diepe duisternis die hij kent van zijn jeugd. In de stad wordt het nooit zo donker als in het dorp. Daar is altijd licht en zijn er geluiden. Hoe helderder en warmer de nacht, hoe meer geluiden, soms dichtbij soms ver weg maar het is er altijd.

In het dorp komt met de duisternis ook de stilte. Behalve de natuur, die scharrelt door. Een vogel die over het dak loopt. De honden die gebroederlijk naast elkaar slapen en dan ineens beginnen te snuiven. Soms hoor je het gepiep van een dier in doodsnood.  Misschien heeft een van de katten een muis gevangen of wat anders. De nacht brengt leven en dood.

Diego ziet bij de invallende duisternis dat zijn vader oud begint te worden. Drukken er meer lasten dan vroeger op hem, lasten die hem ouder maken? Doña Maria heeft hem bijgepraat over Rosa. Ze weigert naar huis te komen. Ze schaamt zich voor haar lot. Maar, zo zegt zijn moeder, je kunt je niet schamen voor je lot. Ja, ze is er met de verkeerde jongen vandoor gegaan, maar dat gebeurt vaker zelfs bij vrouwen die ouder zijn dan Rosa. Met vijftien jaar heb je nog maar weinig ervaring met mensen.

Nu is zijn eens zo mooie en veel belovende zus, ze was slim en leergierig, in een zwerfkat veranderd. Ze slaapt her en der en leeft van karweitjes voorde dorpelingen. Die kennen haar lot maar al te goed. De meesten hebben medelijden, vooral vrouwen. Zij weten vaak uit eigen ervaring of van horen zeggen wat het betekent om een man te hebben die drinkt, slaat en je uiteindelijk in de steek laat. Het is een ongeluk dat bijna elk gezin kan overkomen, zeker als er tegenslagen zijn.

Tegenslagen heeft iedereen wel eens, de kunst is om ze op te vangen. Maar soms wordt het een man teveel en dan is er de ontsnappingsroute van de drank. Het verhaal is altijd hetzelfde. In het begin blijft hij wat langer in de pulqueria hangen. Na verloop van tijd wordt het elke avond laat. De vrouw weet dan hoe laat het is. Ze kan proberen hem uit de kroeg te halen maar dat kan de boel erger maken. Een vrouw die je komt halen is vernederend en dus wacht haar misschien een pak slaag.

Raymundo vertelt Diego dat hij Rosa wel eens ziet. Als het kan, probeert hij met haar te praten maar dat lukt nooit. Ze ontwijkt hem, ze loopt langs hem heen alsof hij lucht is. Of ze draait zich om en loopt weg. Hoe hij ook zijn best doet, hij krijgt haar niet te spreken. Don Ramon zucht diep. “Dat doet pijn, pijn die nooit went," zo vertrouwt hij Diego toe.

Het tragische daarbij is dat ze niets wil weten van haar zoon Adam. Ze zouden een steun voor elkaar kunnen zijn. Adam gaat intussen naar school. Hij helpt doña Maria in het huishouden en gaat mee  om te helpen op het land. Hij voert de varkens. Hij zorgt voor eten en drinken voor de katten en de honden. Hij helpt doña Maria met eieren zoeken die de loslopende kippen her en der leggen. Adam weet niets van zijn afkomst, dat hij de zoon is van een van hun dochters en dus een kleinzoon die bij zijn opa en oma woont.

Ze laten hem voorlopig in onwetendheid omdat ze eenvoudigweg niet de moed hebben het hem te verleen en ook geen idee hebben wat de gevolgen ervan zijn. Kan zo een jongen aanvaarden dat zijn moeder als een zwerfkat door het dorp sluipt? 

Don Ramon denkt erover om Adam naar Mexico-stad te sturen, weg uit het dorp waar hij zijn moeder tegen het lijf kan lopen en waar iedereen zijn verhaal kent. De kans dat het een keer uitkomt, wordt met het ouder worden van Adam steeds groter. Hij wil de mogelijke ellende die daarop volgt zijn kleinzoon en zijn dochter besparen.

MEXICAANSE VERTELLINGEN 38. ROSA VERLAAT HAAR ZOON

Maria melkt samen met haar zus Isabelle 's morgens de enige koe die het gezin heeft.

Diego gaat op zoek naar twee paarden in het dorp, een voor hem en een voor Sara. Gelukkig zijn er genoeg paarden in het dorp. Rosa kan bij hem voorop zitten net als toen bij Efraïm met dit verschil dat ze  toen van huis wegliep en nu terugkomt. Op aanwijzing van Rosa volgen ze de soms heel smalle en gevaarlijke steile bergpaden. Na twee uur rijden, komen ze bij de hut van de vrouw waar Rosa haar kleine Adam aan heeft toevertrouwd. 

De vrouw staat in de deuropening als worden ze verwacht. Ze heeft ze aan horen komen. Ze gaat de rokerige hut binnen en haalt het kind gewikkeld in lappen en dekentjes en geeft het aan Rosa. Na een korte groet rijden ze verder naar de verlaten hut van Rosa. Alleen al de aanblik van de verlaten en vervallen hut doet het hart van Diego bloeden. Wat hebben Efraïm en Rosa zich in hun onstuimige liefde aangedaan? 

Geholpen door Sara, die van haar paard is gesprongen, stapt ze met haar kind van het paard. Sara neemt voorzichtig en teder het kind van haar over. Rosa gaat naar binnen om wat povere spullen bij elkaar te zoeken. Zo rijden ze terug naar het dorp, elk verzonken in zijn eigen gedachten.

Zoals verwacht zijn hun ouders stomverbaasd als ze het gezelschap het erf op zien rijden. Voorop bij Diego zien ze Rosa met een kind in haar armen en daarachter een voor hen nog onbekende vrouw. Wat de komst van het gezelschap ook mag betekenen, de vreugde bij het weerzien van Rosa is groot. Doña Maria neemt meteen het kind van Rosa over en vraagt hoe het heet. Ze verandert in een oogwenk van een blijde moeder in een bezorgde oma. 

Er volgen geen verwijten, precies zoals Diego al gedacht had. Waarom ook, je bent altijd blij je eigen vlees en bloed terug te zien. Al die tijd hebben ze de angst gehad hun dochter nooit meer terug te zien. Nu ze terug is, zijn ze blij ook al heeft ze ondoordacht en dom gehandeld. 

Ze hopen dat ze niet al teveel geleden heeft, Niet alleen fysiek, ze ziet er slecht uit, maar vooral haar hart en ziel. Die zullen veel geleden hebben onder het onstuimige liefdesavontuur. De vraag is of het nog ooit weer goed zal komen. Maar dat is voor later. Nu moeten eerst wat zaken geregeld worden. Alles op zijn tijd. 

Ze vragen aan Diego hoe hij Rosa heeft gevonden? Hij heeft haar niet gevonden. Rosa heeft hem als bij toeval gevonden. Dat is een groot geluk geweest. Hij heeft Rosa kunnen overtuigen terug naar huis te komen. Dat was moeilijk want Rosa schaamt zich voor haar gedrag, over haar mislukte liefde en haar zoon Adam. 

Bij het horen van het hele verhaal verzucht Doña Maria herhaaldelijk waarom Rosa haar niet verteld heeft over de zwangerschap. Ze is altijd een strenge maar liefdevolle moeder voor haar geweest. Ze zou Adam hebben gekregen in een liefdevolle omgeving in plaats een van door God en alleman verlaten hut daarginder ver in de bergen.  Maar Doña Maria beseft maar al te goed dat het geen zin heeft om daar lang bij stil te staan. Het leven gaat zoals het gaat en daar helpt geen lieve moedertje aan. 

Rosa is met haar zoon Adam meer dan welkom is. Ze kan blijven zolang ze wil, wat hen betreft voor altijd.  De ontvangst doet Rosa goed. Ze lijkt zelfs een beetje opgelucht. Maar dan blijkt de volgende dag dat Rosa het huis verlaten heeft. Adam heeft ze achtergelaten.  Die ligt in alle onschuld nog te slapen in het grote bed alsof er niks gebeurd is. Hij heeft geen weet van het drama, dat zijn moeder hem verlaten heeft.

36. MEXICAANSE VERTELLINGEN. DE EENZAAMHEID VAN ROSA

 

Portret van een meisje, Mexico 1976 ( foto; petrus nelissen)

Rosa praat aan een stuk door. Het is alsof ze een bekentenis aflegt die haar verlost van al haar angsten en verdriet. In het begin was alles goed tussen haar en Efraïm. Het leek wel een sprookje. Efraïm was de prins die haar op zijn paard kwam halen. 

Samen reden ze door de duisternis de bergen in achter het huis van Rosa. Ze zat voorop tussen zijn armen waarmee hij de leidsels vasthield. Ze voelde zijn warme lijf tegen haar aan. Hij leidde het paard behendig over het smalle pad van losse stenen naar boven. Ze voelde zich gerust en vol vertrouwen in de toekomst.

In hun schuilplaats, een oude en verlaten hut diep in de bergen, verloren ze zich in het vuur van een zorgeloze gepassioneerde liefde. Na verloop van tijd begon onzekerheid hun liefde, tederheid, warmte en geborgenheid te ondermijnen. Waar moesten ze het geld vandaan halen voor eten en drinken? Moesten ze voor altijd in de oude hut blijven en vooral waar zou hun kind geboren worden? Praktische vragen waar Efraïm geen antwoord op had en zijzelf ook niet.

Het ergste was voor Rosa de eenzaamheid overdag. Alleen al bij de gedachte daaraan kon ze haar gevoelens niet bedwingen. Ze begon te huilen maar bedwong zich zodat ze met zacht gesnik verder vertelde. Diego en Sara wisten er geen goed raad mee. Ze voelden zich beschaamd om getuige te zijn van zoveel verdriet maar bleven bedremmeld staan en luisteren naar zoveel verdriet. 

Na verloop van tijd voegde zich bij de eenzaamheid de angst, angst dat ze straks van iedereen verlaten zou moeten bevallen. Wat alles nog erger maakte was dat het leek alsof Efraïm onverschillig was geworden voor Rosa. Het was blijkbaar zijn manier om de problemen te ontlopen. Hij wist zich geen raad meer met de situatie. Wat eerst zo eenvoudig leek, werd hem teveel.

Rosa zag hem met de dag onzekerder worden. Haar stoere minnaar die haar had durven schaken, kwam steeds vaker dronken thuis. ’s Morgens vroeg als hij met zijn kater van de avond tevoren vertrok, beloofde hij haar niet meer te drinken. Een belofte waar hij zich niet aan hield. Hij bleef zijn verdiende geld uitgeven aan drank.

Tot groot verdriet en nog meer ellende voor Rosa had hij een kwade dronk. Zijn onverschilligheid in haar lot, sloeg om in verwijten. Het was haar schuld dat ze in problemen zaten. Had ze maar niet zwanger moeten worden! Rosa voelde de grond onder zich weg zinken. Zoveel verraad aan hun liefde had ze zich nooit van haar leven kunnen voorstellen. 

Een enkel verkeerd woord van haar kon hem tot razernij brengen. Haar vraag wat ze dan verkeerd had gezegd, maakte zijn razernij zo groot dat hij haar begon te slaan. Zo gingen de dagen in eenzaamheid en angst voorbij, koud en hongerig in een vervallen hut. In al die ellende begon het kind in haar zich aan te kondigen. Ze voelde het af en toe bewegen in haar buik.

26. MEXICAANSE VERTELLINGEN. ROSA BLIJFT IN DE BERGEN

's Ochtends vroeg in het dorp.

 

Diego voelt zich droevig en blij te gelijk. Blij dat hij zijn zus gezien en gesproken heeft, droevig omdat zij zo jong van huis is weg gegaan. Was het haar vrije keus of was er geen keus? Hij zag droefenis in haar ogen. Was dat omdat het afscheid van thuis haar zwaarder valt dan ze gedacht had?

Nu ze met Efraim alleen in de bergen leeft, dringt het waarschijnlijk pas tot haar door dat ze in haar jeugdige en onervaren verliefdheid het veilige leven thuis achter zich gelaten heeft. Het is een hoge tol die ze betaalt voor haar geluk. Misschien twijfelt ze of die niet te hoog is?

Diego weet hoe het is. Hij is lang van huis geweest en weet intussen maar al te goed wat het betekent om je lot in eigen hand te nemen. Je staat er alleen voor tenzij je iemand vindt met wie je je leven kunt delen maar daarvoor moet je geluk hebben. Hoe kom je zo iemand tegen?

Rosa denkt in haar verliefdheid dat ze zo iemand heeft gevonden, maar is dat ook zo? Ze heeft een keuze gemaakt. Die keuze zal voor altijd een stempel drukken op haar leven. Heeft ze de keuze te vlug gemaakt? Wie zal het zeggen? Hij was 18 toen hij van huis ging, Rosa amper vijftien. Hij was amper volwassen maar misschien is een vrouw sneller volwassen dan een man? 

Na een vermoeiende dag paard rijden en peinzen komt hij thuis. Hij vertelt van zijn ontmoeting met Rosa. Zijn ouders zijn teleurgesteld dat hij haar niet heeft kunnen overtuigen terug naar huis te komen. Daar hadden ze op gehoopt. Dat ze bij haar Efraïm blijft, is weinig geruststellend. 

De jongen kan niet eens voor zichzelf zorgen laat staan voor zijn jonge geliefde.Waar moeten ze daarginds in de bergen van leven? Wat voor toekomst hebben ze daar en wat als er een kind wordt geboren? Wie helpt Rosa dan bij de bevalling? Zijn ouders weten de antwoorden niet. Diego ook niet.

Hij kan de slaap niet vatten en staart vermoeid naar buiten, naar de sterren. Hij zou willen dat daar ergens boven het lot van de mensen beschreven staat, het lot van Rosa en van hemzelf. Misschien dat het een tragisch lot is maar dan weet je tenminste waar je aan toe bent. Nu moet je maar afwachten. Natuurlijk, je kunt hier of daar je lot proberen te sturen maar hij heeft het nu gemerkt bij Rosa, er valt weinig te sturen.

Helaas, de sterren zijn en blijven lichtjes onmetelijk ver weg, romantische lichtjes als je er voor in de stemming bent. Nu zijn het verloren lichtjes in de ruimte, net zo verloren als hijzelf. Er overvalt hem een grenzeloos gevoel van eenzaamheid, er alleen voor te staan. En toch, heel ver weg voelt hij dat hij gezien wordt maar hij heeft geen idee wie of wat dat zou kunnen zijn. Het is alles een raadsel. Eindelijk valt hij in slaap, een onrustige slaap.

25. MEXICAANSE VERTELLINGEN. DIEGO TREFT ROSA

 

Doña Maria staat elke morgen vroeg op om de enige koe die het gezin heeft, te melken.

Maar nog voordat hij zijn geweer kan pakken, zegt een zachte stem, een vrouwenstem, dat hij niks te vrezen heeft. Hij herkent de stem van zijn zus. Haar gezicht doemt op uit de duisternis. Ze glimlacht verlegen naar hem. Hij staat op en begroet haar met een kus en een knuffel. Ze drukt zich heel even tegen hem aan alsof ze bescherming zoekt maar dan is ze weer op zichzelf. Hij vraagt of ze bij hem komt zitten zodat ze zich kan warmen aan het vuur.

Ze heeft een poncho tegen de nachtelijke kou. Hij kijkt haar aan en vraagt of ze in orde is. Ze knikt zwijgend met een mengeling van verdriet en geluk op haar gezicht. Of is dat de speling van het schijnsel van het vuur dat alles nog dramatischer maakt dan het al is?

Zeg moeder dat alles in orde is en dat ze zich geen zorgen maakt. Ik zal proberen af en toe langs te komen zodat ze met eigen ogen kan zien dat het goed met mij gaat. Diego vraagt indringend of ze er zeker van is bij Efraim in de bergen te blijven. Ik heb beloofd met hem mee te gaan en daar hou ik me aan. Wat de toekomst brengt? Dat weet ik niet. Voorlopig zijn we bij elkaar en dat is het belangrijkste.

Rosa lacht voorzichtig naar hem, staat op en kust hem vluchtig op zijn wang. Diego beseft dat haar besluit vast staat. Hoewel ze eigenlijk nog een kind is, een meisje van vijftien, is ze ook al vrouw, een vrouw die haar eigen lot bepaalt. Daar wil hij geen afbreuk aan doen. 

Hij verzekert haar dat ze altijd terug naar huis kan als ze dat wil. Moeder Maria heeft dat zo tegen hem gezegd. Er zullen geen verwijten gemaakt worden. Ook Efraim is welkom. Er is altijd wel een plaatsje voor hen beiden te vinden. Ziet hij nu een zekere ontroering op het gezicht van Rosa? Heeft ze diep in haar hart dan toch spijt of is er meer aan de hand? Hij kijkt haar vragend aan. Ze draait zich bruusk om en zonder verder afscheid te nemen verdwijnt ze in de donkerte van de struiken.

Even aarzelt Diego maar dan laat hij haar gaan. Hij kan niet anders. Als ze de weg maar terug vindt in het donker. Staat Efraïm een eind verder haar op te wachten? Hij hoopt het maar. Dat ze zo helemaal alleen door het bos moet lopen, wie weet hoe ver, vindt hij maar niks.

MEXICAANSE VERTELLINGEN 23. DE ONTVOERING VAN ROSA

Diego is nog maar een paar dagen terug in het dorp bij zijn ouders of zijn jongere zus Rosa gaat er 's nachts vandoor met haar vrijer. Zo maar ineens, op een morgen is ze er niet meer. Wat hij niet weet en ook zijn ouders niet, maar het hele dorp wel is dat Rosa al een poos verliefd is op de onstuimige wildebras  Efraim. Het is goed mogelijk dat de twee die nacht de bergen ingevlucht zijn. Dat zou niet de eerste keer zijn voor Efraim.

Dat Rosa zich door haar liefde zo ver heeft laten meeslepen, verbaast Diego en met hem zijn ouders en het hele dorp. Rosa had geen klagen over het gezinsleven. Haar ouders zijn niet overdreven streng, eerder zorgzaam en toegewijd. Het gezin is even arm als de rest van het dorp. 

Haar moeder, Doña Maria staat elke morgen heel vroeg op om hout in de oven te doen voor het vuur waarop de tortilla’s voor het ontbijt worden gebakken. Ze zorgt dat er melk van hun enige koe op tafel staat. Als ze het in huis hebben, zet ze koffie. Don Ramon vertrekt meteen na het ontbijt naar het land of naar zijn timmerplaats naast het huis.

Het gezin van Efraim is minder hecht. Het ontbreekt er aan regelmaat en orde. Met de opgroeiende Efraim is het er niet beter op geworden. Hij wil niet naar school en ook niet mee met zijn vader om op het land te werken. Efraim heeft een onrustige ziel en dat is er met de jaren niet minder op geworden. 

Een tijdje geleden is hij voor het eerst te paard de bergen in getrokken. Hij had het paard gestolen van Hector, een getrouwde broer van Rosa, jonger dan Diego. Een paar dagen later zag iemand uit het dorp hem samen met het paard bij een afgraving in de bergen. Daarop is Hector samen met de plaatselijke politieman en enkele vrienden op zoek naar zijn paard gegaan. Ze troffen Efraim niet ver van de afgraving volledig uitgeput aan. 

Terug in het dorp wordt Efraim opgesloten in de plaatselijke gevangenis. Per slot van rekening is een paard stelen niet zo maar iets. Paarden zijn nodig voor werk op het land en als vervoermiddel. Voor Hector is een paard een kostbaar bezit. Efraim weet dat donders goed. Daarom, zo vindt men in het dorp, moet hij boeten voor de diefstal.

Tot verbazing van het hele dorp is hij de volgende dag al ontsnapt uit de gevangenis. Is de politieman omgekocht door de vader van Efraim of is het nalatigheid? Wist de politieman niet wat hij met de jongen aan moest? Voelde de politieman zich bedreigd? Niemand die het weet, ook de vader niet. Die betreurt de daden van zijn zoon. Het maakt het leven van zijn gezin in het dorp niet gemakkelijker op.

Nu zijn Rosa en Efraim er samen vandoor als een verliefd stel uit een avontuurlijk en romantisch verhaal, een Mexicaanse versie van Romeo en Julia. Diego vraagt zich met zijn broer Hector, zijn ouders en de rest van het dorp af of die twee een leven in de bergen wel aan kunnen. De uitgeputte Efraim bij de afgraving doet het ergste vrezen. Diego besluit de bergen in te trekken om te kijken of hij nog wat kan doen.