DE GESPLETEN RUSSISCHE ZIEL

In 1992 is er nog sprake van vriendschappelijke betrekkingen tussen de VS en Rusland waarvan de foto van Gorbatsjov en Reagan met een western hoed (links) van getuigt. In 2021 tijdens een ontmoeting tussen de beide presidenten in Genève is de sfeer tot onder nul gedaald tussen Biden en Putin (tweede van links en foto rechts). De democratisch gekozen president Zelensky van Oekraïne zit Poetin in de weg. Die wil hem weg en Oekraïte terug hebben. Maar Zelensky wendt zich nog meer naar het westen wat uiteindelijk in februari 2022 leidt tot de inval van Rusland in zijn buurland Oekraïne waar president Zelensky sinds 2019 regeert.

Na de dood van de communistische leider en dictator Lenin (1870-1924) breekt een stijd los tussen twee vooraanstaande partijleiders om de opvolging van Lenin. Aan de ene kant Stalin voor wie de revolutie allereerst een nationale, Russische aangelegenheid is en Trotski voor wie de Russische revolutie het begin is van een communistische revolutie op wereldschaal. 

De voormalige legerleider van het wrede en meedogenloze Rode Leger Trotski legt het in de communistische machtsstrijd af tegen de sluwe Stalin. Trotski wordt verbannen en uiteindelijk in Mexico vermoord (1940). Onder Stalin en zijn opvolgers blijft Rusland decennialang zo goed als afgesloten van westerse invloeden. De Russische (slavische) ziel heeft zich afgezonderd.

Enkel bewonderaars, meelopers (fellow-travelers) en leiders van Moskou getrouwe communistische partijen bezoeken het land. Dat blijft min of meer zo tot Gorbatsjov aan de macht kwam. Hij beseft dat om het communisme in Rusland te redden, dringend hervormingen nodig zijn. Omdat te bewerkstelligen zet hij de ramen wijd open, te wijd.

Die hervormingen gaan uiteindelijk veel verder dan Gorbatsjov kon vermoeden. Ze leiden tot de val van de Oostduitse muur, het uiteenvallen van de Sovjet Unie en de ondergang van de communistische partij. Het iss het uur van de waarheid voor heel Rusland. Het communisme heeft een reus op lemen voeten gebouwd. 

Rusland wordt hardhandig geconfronteerd met de beginselen van de markteconomie, het kapitalisme en de internationale handel. De opening naar het westen brengt vernieuwing maar ook totale verwarring in het land.

Ook binnen de voormalige machtige vakbonden heerst verwarring. De mijnwerkersbonden zoeken contact met de westers georiënteerde internationale vakbonden. Zij willen weten hoe vakbonden werken in een economie met een open markt en particulier kapitaal.

Andere vakbonden zoals die van de arbeiders in de atoomindustrie, gewend aan hun geprivilegieerde positie tijdens het communistisch bewind, steken hun neus aarzelend buiten de deur maar verlangen heimelijk terug naar het oude systeem. 

De komst van Putin in 2000 als opvolger van president Jeltsin was voor hen een opluchting. Zij begrijpen dat deze voormalige KGB’er wel eens de door hen gewenste oude orde zou kunnen herstellen.

Putin heeft de val van de muur en het uiteenvallen van de Sovjet Unie vanuit zijn post als KGB’er in Oost Duitsland van nabij meegemaakt. Dat moet voor hem als medewerker van de KGB met een heilig geloof in de macht en de superioriteit van de Sovjet Unie, een trauma zijn geweest. 

Als president grijpt Putin (2000) terug op het concept van de Russische ziel die zich verzet tegen westerse invloeden die in zijn ogen tot doel hebben de macht van Rusland te ondermijnen. Om een terugkeer naar het oude Rusland mogelijk te maken blaast hij de alliantie tussen de Orthodoxe Kerk en de staat nieuw leven in. 

Met de wederopbouw onder Jeltsin van de onder Stalin afgebroken Christus-Verlosser kathedraal in het hart van Moskou, neemt de Orthodoxe kerk weer zijn vertrouwde centrale plaats in het leven van de Russen in.

Veertien jaar later gooit de Maidan opstand in Kiev roet in Putin’s eten. De wind in Kiev komt niet langer uit Moskou maar uit het westen. Dat is tegen het zere been van Putin. Zijn beleid is erop gericht om Rusland weer tot een wereld mogendheid te maken als tegenwicht tegen de westerse wereldorde. Nu dreigt Oekraïne, ooit de bakermat van het Russische Rijk en diens cultuur, onder zijn neus de etalage van het Westen te worden. 

Putin die in de jaren tachtig in Oost Duitsland heeft gezien hoe groot de aantrekkingskracht is van zo een westerse etalage met zijn  consumptiemaatschappij, democratie en politiek vrijheden, beseft het gevaar. 

Het Westerse experiment in Oekraïne dient zo snel mogelijk te beëindigen, is het niet door politieke manipulatie dan maar door een openlijk oorlog, in zekere zin een burgeroorlog zo nauw zijn Oekraïne en Rusland aan elkaar verwant. De Russische ziel is ene gespleten ziel geworden.