BIJ DE DOOD VAN JIMMY CARTER EN DESI BOUTERSE

 

Voormalig president Jimmy Carter spreekt op een benefiet concert foor orkaan slachtoffers in College Station, Texas, oktober 2017. Hij is omringd door de voormalige presidenten vader en zoon Bush (links) en Clinton en Obama. (rechts)

De dood van Desi Bouterse en Jimmy Carter roept herinneringen op aan gebeurtenissen waar ik indertijd mee te maken had. Tijdens het presidentschap van Carter woonde ik in Costa Rica. In buurland  Nicaragua was een al lang smeulende opstand tot uitbarsting gekomen om uit te draaien in een burgeroorlog tussen linkse Sandinisten en de gardisten van dictator Somoza.

Jimmy Carter had iets gedaan wat voor de media en de internationale politiek niet zoveel betekenis had, maar voor Latijns Amerika daarentegen van heel grote betekenis was. In 1977 zegde hij Panama per verdrag toe het beheer van het Panamakanaal aan Panama over te dragen. Daarmee verdween een heel groot punt van spanning tussen Latijns Amerika en de VS van tafel. Het betekende nieuwe kansen voor de immer troebele verhoudingen tussen VS en Latijns Amerika als gevolg van het imperiale optreden van Amerika in Latijns Amerika. 

Carter respecteerde meer dan zijn voorgangers de onafhankelijkheid van de Latijns Amerikaanse landen en de mensenrechten. Daardoor was  zijn opstelling in de burgeroorlog tussen Sandinisten en dictator Somoza, de zetbaas van Amerika kritisch tegenover het regime van Somoza. Het was aan de Organisatie van Amerikaanse Staten om een weg uit die burgeroorlog te vinden. Een van de voorwaarden was dat bij een overwinning van de Sandinisten, die aan de winnende hand waren, de macht zou worden overgenomen door een zo breed mogelijke, democratisch gezinde regering.

Dat was voor de in Cuba geschoolde marxistische Sandinisten een moeilijk te verteren punt maar als ze wilden winnen dan zat er niks anders op. Er kwam een brede coalitie van oppositiegroepen tot stand die op een persconferentie in juli 1979 in een hotel in San José, Costa Rica een voorlopige regering van wederopbouw presenteerde met daarin vertegenwoordigers van verschillende lagen uit de Nicaraguaanse samenleving waaronder een ondernemer, een schrijver en een priester.

Daarmee kwam de weg vrij voor brede politieke en militaire steun (wapens via Panama en Costa Rica naar Nicaragua) steun aan de rebellen tot stand. De tot die tijd door Amerika gesteunde dictator Somoza kwam in een politiek isolement en werd militair steeds verder in een hoek gedrongen. De val van Somoza volgde spoedig waarna de voorlopige regering het heft in handen nam. Carter heeft de overwinning van de Sandinisten en de democraten op Somoza met zijn houding en beleid mede mogelijk gemaakt. 

De 15 Surinamers die in de nacht van 7 op 8 december 1982 onder bevel van Bouterse standrechtelijk zijn geëxecuteerd.

Na verkiezingswaarnemer voor de Nederlandse regering te zijn geweest in El Salvador en Nicaragua werd ik in 1987 verkiezingswaarnemer in Suriname. Na lang onderhandelen kwamen er verkiezingen die het vertrek van Bouterse moesten inluiden en een terugkeer naar de democratie. De overwinning van het Front maakte een einde aan het bewind Bouterse wat een opluchting was voor Surinamers en de Nederlandse regering.

Sinds de staatsgreep van sergeant Bouterse en zijn militaire kompanen in 1980 waren de verhoudingen tussen Suriname en Nederland ontregeld. Het land dreigde af te glijden naar een bananenrepubliek. Bouterse presenteerde zich als de man die een einde zou maken aan de zogeheten koloniale afhankelijkheid van Nederland. De decembermoorden in 1982 waarbij 15 vooraanstaande burgers uit alle lagen van de bevolking in koelen bloede in Fort Zeelandia geëxecuteerd werden, verhoogden de spanningen tussen Nederland en Suriname. 

Een van de slachtoffers was Cyrill Daal, voorzitter van de Moederbond, de bond die Bouterse met algemene stakingen het vuur na aan de schenen had gelegd. Dat kostte Daal in die nacht in Fort Zeelandia zijn leven.

Moederbond secretaris Jan Haakmat vluchtte naar Nederland. Op zoek naar politieke en financiële steun kwam hij ook bij CLAT-Nederland terecht, een solidariteitsvereniging met de Latijns Amerikaanse vakbeweging CLAT. Haakmat was voorzichtig op zoek naar een breed front van verzet tegen Bouterse. CLAT-Nederland bood daarvoor zijn diensten aan. Er brak een drukke tijd aan van lobbywerk naar politiek en media. 

Haakmat zocht naar een weg om enerzijds Suriname te bevrijden van de Bouterse dictatuur zonder bloed vergieten en anderzijds een reorganisatie van de vakbonden in Suriname ter ondersteuning van een post-Bouterse, democratisch Suriname. 

In Nederland bestond net als in Suriname de nodige verwarring rond de staatsgreep Bouterse. Het zou een progressieve, anti-koloniale coup zijn maar was tegelijk anti-democratisch en autoritair. De Nederlandse regering en de belangrijkste politieke fracties in de Tweede Kamer stuurden samen met de zogeheten oude politieke partijen aan op terugkeer naar de democratie. Dat leidde tot de verkiezingen in 1987.

Hoe dreigend de situatie in Suriname was, bleek tijdens een geheim gesprek tijdens mijn verblijf als verkiezingswaarnemer in Suriname. Bauxiet arbeiders lieten weten, bereid te zijn met geweld Bouterse te verdrijven. Ze beschikten over genoeg zware machines en dynamiet om een confrontatie met Bouterse en zijn mannen aan te gaan. Gelukkig was dat na de verkiezingen niet meer nodig. Die werden gewonnen door de oude politieke partijen waardoor een vreedzaam pad naar de democratie mogelijk werd.

WERELDWIJDE VOLKSVERHUIZING

 

Groep Venezolanen  onderweg in de Darien Kloof tussen Colombia en Panama.

We beseffen het nog niet maar er is een wereldwijde volksverhuizing aan de gang, je kunt de migrantenstromen bestaande uit vluchtelingen voor oorlogsgeweld en voor armoede op dit moment niet anders benoemen.

“Voor het tiende jaar op rij is het aantal mensen gegroeid dat op de vlucht is voor oorlog en geweld. Voor het eerst zijn meer dan 100 miljoen op de vlucht: 108.4 miljoen mensen, een flinke stijging ten opzichte van de 89,3 miljoen van 2021. 6,5 miljoen Syriërs en 3.9 miljoen Oekraïners zijn hun land ontvlucht.” (website vluchtelingenwerk)

De cijfers voor Europa zijn net zo schrikbarend. Ruim een miljoen asiel aanvragen per jaar. Het Italiaanse eiland Lampedusa is een waarschuwing voor wat Europa te wachten staat.

In 2022 kwamen de meeste asielaanvragen van Syriërs, Afghanen, Turken en Venezolanen (!). Die vormden samen 40% van de aanvragen. We weten intussen dat er ook andere vluchtelingen zijn.

Zo zijn de Venezolanen niet op de vlucht voor geweld maar voor de armoede in hun land, wat eigenlijk een rijk land is gemeten naar de grondstoffen die het land heeft. Veel landen zijn om welke reden dan ook niet bij machte om zijn burgers veiligheid en een minimum aan bestaanszekerheid te verschaffen.

De oorlog in Oekraïne is in Europa een verhaal apart. Zij zijn binnen-Europese vluchtelingen. Volgens de VN vluchtelingen organisatie zijn er intussen meer dan 8 miljoen mensen naar Europese landen gevlucht. Daarnaast zijn er in Oekraïne zelf ongeveer zes miljoen ontheemden.

Als gevolg van de Russische oorlog zijn er ongeveer een miljoen voornamelijk jonge Russen gevlucht voornamelijk naar landen als Kazachstan, Armenië en Georgië.

We hebben het dus alleen voor Europa over ongeveer tien miljoen mensen die om de een of andere reden in een jaar tijd zijn gevlucht, de vluchtelingen van de Russische- Oekraïne oorlog meegerekend.

Noord Amerika is van oudsher een immigratieland. Op het NOS journaal zien we meestal de spectaculaire pogingen van Latijns Amerikanen (vooral uit Midden Amerika en Mexico) om de grens tussen Mexico en de VS over te steken.

Ondertussen is er o.a. dankzij de Venezolaanse migranten een route bijgekomen, de levensgevaarlijke Darien Kloof in de jungle tussen Colombia en Panama om vandaar door Midden Amerika en Mexico naar Noord Amerika te reizen.

In Costa Rica zijn in de maand augustus 85.000 migranten aangekomen. Dat is een stijging van 50% tegenover de vorige maand! Dit jaar hebben naar schatting 250.000 mensen hun weg via Panama gezocht naar de VS.

Maar vergis je niet. Mensen uit Yemen en Bangladesh reizen ook mee met deze groepen. Hoewel veruit de meeste migranten in de VS nog altijd uit Mexico komen (ruwweg 11,2 miljoen ofwel een kwart van alle immigranten), wordt het aandeel van Chinezen, Indiërs en Filipino’s steeds groter. De verwachting is zelfs dat de laatste groep uiteindelijk de groep Mexicanen gaat overtreffen.

Over het algemeen zijn deze migranten niet op de vlucht voor oorlogsgeweld en conflicten maar op zoek naar een beter bestaan, veiliger leven met meer bestaanszekerheid.  Veel landen in de wereld zijn niet in staat om dat hun burgers te leveren. Ik neem aan dat daarom ook in Europa de groep mensen die op zoek is naar een beter bestaan uiteindelijk groter zal worden dan de oorlogsvluchtelingen.

10. AMERICA LATINA. NOORD AMERIKAANSE MULTINATIONALS

CLAT Nieuws, mei/juni 1973, no 4, 4e jaargang

 

Het voordeel van aktie voeren is dat je meteen ook de aandacht vestigt op het probleem. Met de Berkel-aktie vestigt Clat Nederland  de aandacht op de multinationale onderneming al zodanig. Daarin zijn we als Clat Nederland niet de enige. De kritiek dat de multinationals te machtig en te groot worden, hoor je van alle kanten. Wel heeft Clat Nederland als speciale invalshoek de kritiek van de vakbeweging en de werknemers.

Op een internationaal congres van vervoersbonden meldt een vakbondsleider uit Colombia dat Philips zijn fabrieken in drieën heeft gesplitst waardoor de vakbond verdeeld wordt over 3 bedrijven met als gevolg drie kleine bedrijfsbonden in plaats van een grote bedrijfsbond. Dat maakt het moeilijker om een vuist te maken tijdens CAO onderhandelingen en conflicten over arbeidsomstandigheden.

Een vakbondsman uit Ecuador vertelt over de Noord Amerikaanse trailers die vissen op tonijn voor de kusten van o.a. Ecuador en Peru. Het zijn industriële vissers die met hun grote netten alles weg vangen voor de  neus van de lokale vissers. De niet bruikbare bijvangst wordt overboord gesmeten waardoor kostbaar voedsel voor de lokale bevolking verloren gaat.

Een Salvadoriaanse vakbondsman klaagt over het monopolie dat het Nederlands bedrijf CETECO heeft voor de invoer van Nederlandse melkpoeder met als gevolg veel te hoge prijzen voor de lokale bevolking.

De werkgelegenheid in de havens van Venezuela, waaronder de grootste haven La Guaira niet ver van de hoofdstad Caracas, dreigt aanzienlijk minder te worden door het groeiend aantal containers die vooral buitenlandse ondernemingen gebruiken. 

Een doorn in het oog van de Latijns Amerikaanse vakbonden op het congres van de internationale transportfederatie is dat het Panamakanaal nog altijd in handen is van Noord Amerika.
De Panamese transportbond eist dat het ‘Amerikaanse kolonialisme uitgebannen moet worden. Het Panamese volk heeft recht op de beschikking van de kanaalzone.’ aldus de ingediende resolutie.

Dat ook nationale werkgevers keihard zijn, blijkt dan weer uit het verhaal van een Guatamalteekse vakbondsman die vertelt over de al twaalf maanden durende vermissing van de vakbondsleider tevens buschauffeur Vincente Merida Mendoza. Regering, gerechtelijke instanties en politie weigeren de zaak te onderzoeken. 

Dankzij bemiddeling van de werkgroep Rotterdam van Clat Nederland kunnen de Chileense vakbondsvertegenwoordiger de Rotterdamse havenarbeiders bedanken voor hun weigering een lading Chileens koper te lossen, koper dat anders door de Noord Amerikaans multinational Kennecott in beslag zou zijn genomen. Volgens de Chileense president Allende voert Kennecott een economische oorlog tegen zijn regering.