LADY BEETHOVEN

LADY BEETHOVEN

 

Waarom is men toch zo druk met te beweren dat er geen hogere of lagere cultuur is maar dat alles een pot nat is? Is dat het gevolg van democratisering? Alle stemmen tellen of ze nu vals of zuiver zingen? Democratisering als de Grote Plat Maker? De frietkraam is tevens een culinair restaurant, seks voor een nacht is liefde voor het leven, een straatliedje is een aria, een wiskundig vraagstuk een puzzel van duizend stukjes?

In de NRC van donderdag 12 januari las ik weer zo’n poging tot het grote gelijk maken onder de pakkende kop “Is Lady Gaga de nieuwe Beethoven”? Als bovenmatige democraat ben ik bij het lezen van zo’n kop geneigd om te denken nou ja waarom niet? Als je dat leuk vindt of je geruststelt, ga je gang. Het zal me eigenlijk worst wezen. Beethoven bewijst zichzelf al een paar honderd jaar. Hij wordt elke generatie opnieuw uitgevoerd, geherinterpreteerd, opnieuw bekeken en bestudeerd.

De man heeft muzikaal blijkbaar iets te vertellen wat over de eeuwen heen gaat. Daar hoef ik niks aan toe te voegen. Of dat met Lady Gaga over tweehonderd jaar ook het geval zal zijn? Ik denk het niet maar je weet natuurlijk nooit. Per slot van rekening is de vette hap ook onuitroeibaar.

Lady Gaga is bakvissen muziek. Meisjes (en jongens ook) waarbij de hormonen door het lijf gieren en niet weten wat ze er mee aan moeten. Vreemde gevoelens die je nog niet kunt plaatsen, niet in je hoofd en niet in je leven. Je wilt het uitschreeuwen maar dat kun je niet totdat je idool een nieuw lied over liefde, seks en alcohol op de markt brengt ondersteunt met een herkenbare dreun of is het kreun? Het brengt instant opwinding en bevrediging. Een vette hap, wat glazen bier, een neukpartijtje voor een nacht.

Sarah Meuleman vermoedt dat als Beethoven en Lady Gaga elkaar zouden ontmoeten op een eigentijds terrasje dat ze dan elkaar veel te vertellen zouden hebben. Ze zouden elkaar herkennen in hun drang naar vernieuwing en lef om te experimenteren. Beethoven zou zich in haar herkennen “surfend op de trends van de tijd, de grenzen van de goede smaak aftastend”. Dat deed hij zelf indertijd ook met zijn Negende Symfonie, zo schrijft Sarah . Hij werd immers in zijn eigen tijd weg gezet als smakeloos, pompeus en triviaal. De toenmalige muziekliefhebbers waren niet gewend aan zoveel muzikaal geweld en dus verlieten ze voortijdig de zaal. Beethoven was net als Lady Gaga een muzikaal monster aldus Sarah.

Maar wacht eens even. Dat kun je toch niet zeggen van Lady Gaga? Die wordt toch niet miskend door haar bakvissen publiek? Integendeel, die luisteren hartstochtelijk naar haar en als ze ergens opdaagt wordt ze onder krijsend aanbidsters en bidders bedolven. Haar kledinggadgets worden tot in detail nagebootst. Ze heeft tien miljoen volgers op twitter. Ze verdient miljoenen, dus erkenning meer dan zat zou ik zeggen.

En waarover zullen Beethoven en Lady Gaga op dat terrasje inhoudelijk over van gedachten wisselen? Over seks en whisky, de liefde bedrijven in een hoek van een bar, over hoge hakken , over ‘muscle cars’ die een truck recht door haar hart dreven? Zeg maar, de bakvisperikelen van de liefde? Of zullen ze het hebben over de politieke ideeën uit de tijd van Beethoven, over Napoleon die hij bewonderde tot die zichzelf tot keizer kroonde of over wat de mensen deelt en toch tot broeders maakt, het thema van de Negende Symfonie?

Alleen over verandering praten om de verandering kan even spannend zijn maar zonder inhoud is het niet meer dan een vette hap. Het vult voor even en dan weer naar de volgende vette hap.Bevredigend is het nooit.

ENTSCHULDIGUNG. IK SPREEK GEEN DUITS.

 

Typische klassefoto uit die tijd. Tweede klas HBS op het Titus Brandsma Lyceum in Oss in het jaar 1959. Een klas van 30 leerlingen maar ik heb er nooit iemand over horen klagen. Eigenlijk was het wel avontuurlijk, vooral tijdens de Gymlessen, de tekenlessen en het zwemmen. In de klassen na het derde jaar zat je met de helft of minder. Dat was uiteraard aangenamer. Links achter staat de leraar Nederlands bijgenaamd Tante Jans. Waarom weet ik niet. In elk schrift voor Nederlands moesten we van hem de volgende zin schrijven "Doe precies wat er gezegd wordt, niets meer maar ook niets minder". Een dodelijke zin voor elke creativiteit toch heeft niemand er bij mijn weten onder geleden.

Ik heb het me al duizend keren afgevraagd. Wat was er mis aan de HBS? Dat begon ik me af te vragen toen mijn kinderen naar de middelbare school gingen. Plotseling was er een HAVO en een Atheneum. De eerste zou wat weg hebben van de HBS, de tweede wat van het Gymnasium.

Voor zover ik het kon overzien waren het light versies van HBS en Gymnasium. Minder vakken en veel keuzegedoe. Ik zag mijn kinderen daarmee worstelen. Mijn oudste raakte er zelfs van in paniek. Toen heb ik haar uitgelegd, met mezelf als voorbeeld, dat het niks uitmaakt wat je leert als je maar wilt leren. Per slot van rekening had ik ook nooit kunnen bedenken dat ik zou worden wat ik nu ben. Ze droogde haar tranen en maakte een keuze. De rust in ons gezin was weer terug.

Mijn tweede dochter wist daarna kennelijk wel wat ze wilde maar ze vond dat ze wel een vak extra moest doen. Dat kon er best bij. Nou van de school niet. Die hadden een schema en daar kon niet aan getornd worden. Teleurstelling met boosheid alom maar zij en wij haar ouders legden ons er bij neer. Ze heeft haar plannen doorgevoerd en ze doet nu twintig jaar later wat ze toen al wilde.

Ondanks het advies van de lagere school en een psychologisch onderzoek ben ik toch op de HBS gekomen. Ik wilde dat graag en gelukkig steunden mijn ouders me daarin. Die hadden zelf overigens niet veel meer dan lagere school gehad. Mijn moeder had die zelfs nooit afgemaakt. Ze moest thuis helpen.  Ik haalde het toelatingsexamen met meer dan gemiddeld 7 zodat ik een aantal studieboeken goedkoop en gratis kreeg. Een mooie meevaller voor thuis.

Het was onmiddellijk aanpakken op school: verscheidene takken van wiskunde, natuurkunde, scheikunde, biologie en 4 talen, drie vreemde talen en uiteraard de Nederlandse taal.  In de exacte vakken behoorde ik tot de middelmaat of beter. In talen tot de middelmaat of daaronder. In het tweede jaar bleef ik dan ook zitten. Dat was ook het gevolg van enthousiasme voor de verkenners, tegenwoordig scouting geheten. We kampeerden in de weekeinden dat het een lieve lust was en daarnaast deden we nog een heleboel ander activiteiten.

Daarna is het echter allemaal prima verlopen. Ik wil niet zeggen dat het van een leien dakje ging maar de problemen waren te overzien. In het ene vak deed ik het iets beter dan in het andere, vaak ook omdat de betreffende leraar enthousiast was en dat werkt aanstekelijk.

Daarna heb ik altijd en overal profijt gehad van mijn HBS opleiding. Ik kan mijn talen goed tot heel goed mede dankzij veel praktijk ervaring en naar later bleek een zekere aanleg. Maar ik kan ook meepraten en denken over technische zaken. Zelfs met boekhouding en economie, nu niet direct de sterkste kanten van een HBS B opleiding, kon ik goed overweg.

Ik heb dan ook nooit begrepen waarom de HBS opleiding verschraald moest worden. Maar zo dacht ik, wie ben ik, wat weet ik nu van onderwijs? We hebben er met onze kinderen maar het beste van gemaakt en dat is gelukt. Maar nu ik in de kranten lees dat onze Premier en Minister van Financiën niet in het Duits met hun Duitse collega’s kunnen praten, moet ik hard lachen, heel hard lachen. Waar waren die veranderingen in het onderwijs dan toch goed voor? Wie het weet, mag het zeggen.

MUIZENPLAAG IN DE TWEEDE KAMER

DE TOREN VAN BABEL

De Toren van Babel, acryl en potlood op paneel (80 x 113 cm)

Het afgebeelde schilderij lijkt vanwege zijn kleuren een vrolijk schilderij maar dat is bedrieglijk. De Toren van Babel is immers een bijbels metafoor voor de hoogmoed van de mensen naar de hemel te willen reiken en dus god  waarvoor zij door diezelfde god worden gestraft met spraakverwarring. De bouwers verstaan elkaar niet langer en raken alsnog hulpeloos verstrikt in hun eigen bouwsel. Het project loopt vast. De toren komt niet af.*

Er zullen er vast wel meer zijn maar ik ken twee schilderijen van de  Toren van Babel. Het oudste is dat van Pieter Brueghel die de bouw van de toren als een Middeleeuws tafereel heeft geschilderd. Ik neem aan dat de bouw van kerken en kathedralen een voorbeeld voor hem zijn geweest. De toren reikt al in de wolken maar zo te zien is er nogal wat tegenslag. Vooraan zien we een gedeeltelijke instorting van het gebouw. Links op de voorgrond komt een koning of andere hooggeplaatste poolshoogte nemen bij de steenhouwers.  Er wordt zo te zien niet meer hard gewerkt aan de toren. In die tijd werd overigens wel vaker aan de bouw van een kathedraal begonnen waarvan dan na verloop van tientallen jaren bleek dat hij vanwege de kosten niet afgebouwd kon worden. 

Pieter Bruegel de Oude (1525-1569), De grote toren van Babel (1563), Kunsthistorischer Museum Wenen

Het tweede schilderij heb ik begin vorig jaar gezien op een tentoonstelling in Antwerpen van de Duitse schilder Anselm Kiefer. Daar werd voor het eerst aan het publiek het reusachtige schilderij ‘Der fruchtbare Halbmond’ getoond. “Het is een reusachtig werk met de voorstelling van een bakstenen toren. Kiefer maakte het werk voor Hans Grothe, zelf een bouwondernemer. Het schilderij is een grote theatrale ruimte, waarin hij het oeroude verhaal van de toren van Babel uitbeeldt. Met de monumentale schaal wil Kiefer aantonen dat al die bakstenen voor rijke verscheidenheid staan. De bakstenen zijn de bouwstenen van een nieuwe cultuur. De ruïne is een nieuw begin, alles wordt gerecycleerd. De titel van het werk verwijst naar de bakermat van de westerse cultuur: het oude Tweestromenland of Mesopotamië, reikend tot aan het huidige Syrië, Libanon en Israël. Kiefer herschrijft als een ‘ruïnemaker’. Het oeroude epos is door alchemist en mythemaker Kiefer letterlijk in lood en verf gegoten.” (tekts museum van Schone Kunsten van Antwerpen).

Anselm Kiefer, Der Fruchtbare Halbmond (460 x760cm)

Als metafoor voor hoogmoed en menselijk onvermogen kun je de figuur van een toren abstraheren tot een verzameling opgestapelde kleuren die in kwetsbare potloodlijnen  zijn gezet. Het zal ons nooit lukken om alles te weten en te kennen. In de wetenschap blijkt na verloop van tijd toch weer dat de toren niet hoog genoeg is: nog grotere sterrenkijkers, nog sterkere microscopen, nog grotere experimenten zijn nodig om het goddelijke overzicht over onszelf en de wereld te krijgen. We dachten dat we met de computer het geheim van de informatie en kennis verzameling te hebben gevonden. Alles staat straks in de taal van de enen en nullen maar we beseffen nu al dat we er nooit greep op krijgen. Teveel en te onoverzichtelijk. En zoals alles wat we maken, komen de schaduwkanten ook steeds meer naar voren.

Oude Testament, Genesis hoofdstuk 11

En de ganse aarde was van enerlei spraak en enerlei woorden. Maar het geschiedde, als zij tegen het oosten togen, dat zij een laagte vonden in het land Sinear; en zij woonden aldaar. En zij zeiden een ieder tot zijn naaste: Kom aan, laat ons tichelen strijken, en wel doorbranden! En de tichel was hun voor steen, en het lijm was hun voor leem. En zij zeiden: Kom aan, laat ons voor ons een stad bouwen, en een toren, welks opperste in den hemel zij, en laat ons een naam voor ons maken, opdat wij niet misschien over de ganse aarde verstrooid worden! Toen kwam de HEERE neder, om te bezien de stad en den toren, die de kinderen der mensen bouwden. En de HEERE zeide: Ziet, zij zijn enerlei volk, en hebben allen enerlei spraak; en dit is het, dat zij beginnen te maken; maar nu, zoude hun niet afgesneden worden al wat zij bedacht hebben te maken? Kom aan, laat Ons nedervaren, en laat Ons hun spraak aldaar verwarren, opdat iegelijk de spraak zijns naasten niet hore. Alzo verstrooide hen de HEERE van daar over de ganse aarde; en zij hielden op de stad te bouwen. Daarom noemde men haar naam Babel; want aldaar verwarde de HEERE de spraak der ganse aarde, en van daar verstrooide hen de HEERE over de ganse aarde.

VINCENT VAN GOGH EN PIET MONDRIAAN ZIJN FAMILIE

De stamboom van Vincent van Gogh en Piet Mondriaan begint met het huwelijk van Vincent van Gogh met Josina Bijlvelt in 1696.

Ik lees in een boekje dat ik kort geleden in een tweedhandse boekenzaak in Antwerpen kocht dat Vincent van Gogh en Piet Mondriaan familie van elkaar zijn (Mondrian’s Creative Realism’, J.M. Harthoorn, uitgeverij tableau, Mijdrecht 1980). In het boekje staat zelfs een complete stamboom gemaakt op verzoek van de schrijver van het boekje J.M. Harthoorn door het Centraal Genealogisch Kantoor in Den Haag. Het onderzoek werd uitgevoerd door Mr. H.L.Kruimel die op 26 april 1965 meedeelde dat er een familie relatie bestaat tussen Vincent van Gogh en Piet Mondriaan.

De relatie gaat terug tot Vincent van Gogh die in 1696 trouwde met Josina Bijlevelt (zie figuur 1). Zij kregen twee zonen, David en Gerrit (niet vermeld in de figuur). David van Gogh trouwde in 1716 met Alida Vermeulen. Zij kregen twee zonen - Vincent en Jan - en een dochter Josina. De schilder Vincent van Gogh nu stamt af van zoon Jan van Gogh die in 1784 trouwde met Maria Stalvis. (figuur 2)

Vincent en zijn broer Theo stammen in rechte lijn af van Jan van Gogh en Maria Stalvis die in 1784 zijn getrouwd.

Piet Mondriaan stamt af van dochter Josina van Gogh die in 1748 trouwde met Ferdinand Abdon. Hun dochter Hendrina trouwde in 1782 met Johannes Mondriaan en zo verder tot Piet Mondriaan die leefde van 1872-1944. (figuur 3) 

Piet Mondriaan stamt af van een dochter van Jan van Gogh die in 1748 trouwde met Ferdinand Abdon. Hun dochter Hendrina bracht de Mondriaan tak in de familie.

 Ik vind het gek dat ik dit nooit ergens ben tegen gekomen. Natuurlijk, zo’n verre familieband hoeft artistiek niks te betekenen, al hoewel met het tegenwoordige DNA onderzoek weet je maar nooit. Misschien zijn er wel typische schilderkunstige genen. Maar het is hoe dan ook toch niet niks dat twee heel grote Nederlandse schilders van dezelfde voorouders afstammen.

Een aardigheid is om vervolgens te lezen dat Mondriaan in 1906 sterk beïnvloed werd door de grote Van Gogh tentoonstelling. Door die tentoonstelling zou hij er toe gekomen zijn om sterk gestileerde nachtelijke landschappen te schilderen. Zou Mondriaan geweten hebben dat Van Gogh en hij dezelfde voorouders hebben? Ook dat ben ik nog nergens tegengekomen.

DE KONING DER BELGEN DRINKT

De dotatie voor het Belgische Koningshuis is ondanks de crisis opnieuw verhoogd. Ondertussen gaat het gerucht dat de lonen van de regering di Rupo zouden stijgen in plaats van met 5% te dalen zoals was beloofd door de regering. Voor onze Nederlandse lezers staat hieronder een wie is wie.

1. Koning Albert II

2. Eerste Minister Elio di Rupo, tevens leider van de Waalse Socialistische Partij PS

3. Lauretta Onkelinx, Vice-Eerste Minister en Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid,         

    belast met Beliris en de Federale Culturele Instellingen (PS)

4. Didier Reynders, Vice-Eerste Minister en Minister van Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel

    en Europese Zaken (Waalse liberale partij MNR)

5. Johan Vande Lanotte, Vice-Eerste Minister en Minister van Economie, Consumenten en Noordzee

    (Vlaamse Socialistische Partij SP)

6. Steven Vanackere, Vice-Eerste Minister en Minister van Financiën en Duurzame Ontwikkeling,

    belast met Ambtenarenzaken (Vlaamse Christen Democraten CD&V)

7. Joëlle Milquet, Vice-Eerste Minister en Minister van Binnenlandse Zaken (Waalse Christen 

    Democraten CDH)