DE PRENTEN VAN JAN BERVOETS

Jan Bervoets, "De Wereld Rondom mij", 165x223 cm, bijgeschilderde ets 2024

Is de Antwerpse kunstenaar Fred Bervoets (1942) een eigentijdse Jeroen Bosch of Bruegel? Ik kwam op het idee toen ik bovenstaand werk zag in een email van de Antwerpse kunstgalerie De Zwarte Panter. Dankzij deze galerie ken ik het werk van Bervoets al dertig jaar. 

Bervoets is geen onbekende in het Vlaamse kunstland. Hij is zoals dat heet een erkend kunstenaar sinds hij studeerde aan de Koninklijke Academie Schone Kunsten en het Hoger Instituut voor Schone Kunsten in Antwerpen. Maar een erkend kunstenaar hoef je nog niet altijd te begrijpen. 

Het raadselachtige schilderij "De Tuin der Lusten" van Jeroen Bosch, te zien in El Prado in Madrid, is een verbeelding van de lust als een van de belangrijkste oorzaken van goed en kwaad in de wereld. Middenpaneel van een drieluik (220x389 cm), 1480-1490

Dat hij een geëngageerd kunstenaar is, dat was me al meteen duidelijk vanaf zijn eerste werken net als zijn Vlaamse inslag. Vlamingen hebben meer gevoel voor het absurde dan Nederlanders. Kijk maar naar Margritte, Ensor, Delvaux en Broodthaers. Wat wil je ook. Vlaanderen is een land in het voorgeborchte. Het bestaat en bestaat niet. Het bestaat als deel van België waar het eigenlijk geen deel van wil zijn. Het absurde krijgen de Vlamingen dan ook met de paplepel ingegoten.

België is van oorsprong een tussen het wal en schip geraakt land,  het resultaat van oorlogen tussen de Spaanse en Franse heersers met de daar tussendoor de Protestantse troepen uit het noorden. De Vlamingen bleven verweesd achter totdat ze onder leiding van een Brusselse elite werden meegenomen in het avontuur van de onafhankelijkheid samen met Franstaligen. Dat avontuur is nog niet ten einde zo dat al ooit tot een einde komt.

Vlaamse kunstenaars zijn net zo barok als hun taal. Ze zeggen de dingen treffend zodat de woorden hun glans en betekenis houden. Ze spreken met zachtheid, zonder overdaad aan woorden. Het Vlaamse gevoel voor absurditeit is van een barokke overdaad en tegelijk eenvoudig. 

'Luxuria" (De Wellust, uit "De Zeven Hoofdzonden"), Pieter van der Heyden naar Pieter Bruegel, 1558

Kijk maar eens naar het werk van zo uiteenlopende Vlaamse kunstenaars als Panamarenko, Marcel Broodthaers, Kamagurka en dus ook Fred Bervoets. Bervoets is de voortzetting van de schildertraditie die we kennen van de Bosschenaar Jeroen Bosch (1415-1516), de Bredase Brusselaar Pieter Brueghel de Oude (1525/1530- 1569) en Ensor (1860-1949), de kunstenaar uit Oostende.

James Ensor. 'De intrede van Christus in Brussel in 1889", 258x431 cm

Alle vier hebben ze gemeen dat ze het kwaad onder de mensen in beeld brengen. Brueghel sluit het meest aan bij Bosch omdat tussen hem en Bosch amper 100 jaar verschil zit. Ensor is 400 jaar later en Bervoets 500 jaar later. 

Zijn beeldtaal verschilt van Bosch, Brueghel en Ensor maar hun kijk op mens en maatschappij is hetzelfde. Het wordt tijd dat Bervoets ook in Nederland meer erkenning krijgt. Misschien iets voor het Noord Brabants museum als het museum voor kunst, geschiedenis en cultuur van Brabant? Per slot van rekening hebben we het hier over schilders uit de zuidelijke Nederlanden en daar hoort Den Bosch ook bij. Den Bosch is een cultureel gesproken een Vlaamse stad verdwaald in een protestants land.