20. TERUG NAAR NIJMEGEN. SOLIDARITEIT

Augustus 1980. De leider van de Poolse vakbond Solidariteit Lech Walesa viert aan de poort van de scheepswerven te Gdansk het akkoord tussen de pas opgerichte vakbond Solidariteit en de Poolse autoriteiten over de toelating van vrije vakbonden. Nooit werd zo duidelijk de strijd gevoerd tussen de dictatuur van het Communisme en de idee van vrijheid en solidariteit als in Polen tijdens het Communistisch bewind van Generaal Jaruzelski. Deze overwinning maakte definitief een einde aan het Communistisch-Leninistische idee van de dictatuur van het proletariaat.

 

Gelukkig is er zoiets als solidariteit. Dat ligt precies tussen eigenbelang en liefde in en je kunt er maatschappelijk gesproken mee uit de voeten. Solidariteit kun je omschrijven als sociaal georganiseerde liefde in beginsel op basis van vrijwilligheid maar, zo ontdekte men allengs, je kunt het ook afdwingen via de overheid.

Onze radicale Jonge Marx heeft daar niet aan gedacht. Voor hem komt solidariteit als een duvel uit een doosje aan het eind van het kapitalisme: eenmaal het kapitalisme uitgebannen, het communisme gevestigd en we hebben de staat niet meer nodig. In plaats daarvan komt de vrije gemeenschap van broederschap en gelijkheid. Te mooi om waar te zijn en dat is het ook.

Precies het omgekeerde gebeurt van wat Marx dacht. De staat wordt de maatschappelijke organisator van solidariteit. Dat gaat niet alleen in tegen de leer van Marx maar ook tegen Liberale opvattingen. Liberalen willen zo weinig mogelijk bemoeienis van de staat met de maatschappij. Laat de maatschappij zijn werk doen -de markt- en het komt voor de bakker. Niet dus.

Over de rol van de staat mag Marx dan de mist in zijn gegaan, met zijn analyses van de oorzaken voor de misère onder arbeiders haalt hij de idee van de sociaal vrijblijvende staat radicaal onderuit. De invoering van het algemeen kiesrecht brengt de omwenteling van liberale naar sociaal betrokken staat in een stroomversnelling met hulp van socialisten. Uiteindelijk wordt de staat de organisator van solidariteit.  Het was menselijk en politiek niet vol te houden dat de meerderheid van de bevolking in naam van het kapitaal wordt uitgebuit. 

De analyse van Marx schudt ook de Christenen wakker. Ze beginnen in te zien dat Christelijk liefdeswerk, de zorg voor zieken en onderwijs bijvoorbeeld, door de staat kan worden overgenomen. De opkomst van het communisme en socialisme en het algemeen kiesrecht doen de rest.

De revolutie van Marx en het Communisme geeft de staat een nieuwe rol, die van organisator van solidariteit. Een van de organisaties die solidariteit organiseert is de vakbond. Zo kom ik via de Jonge Marx en professor van Boxtel uit bij de vakbeweging als een instrument voor sociale hervormingen.

OORLOGSBULLETIN 41. POLEN

Ik ben niet zo van de helden maar de besnorde Poolse vakbondsleider Lech Walesa was voor mij in de jaren tachtig van de vorige eeuw een held. Als leider van de eerste vrije vakbond Solidarnosc, ontstaan op de scheepswerven van Gdansk, durfde hij met zijn vakbond de confrontatie aan met de communistische dictatuur in zijn land dat toen nog tot de Sovjet Unie behoorde. Men was in het Westen bevreesd dat Russische tanks een einde zouden maken aan deze opstand zoals ze eerder gedaan hebben in Hongarije in 1958 en in Praag in 1968. Maar door verstandig tactisch te opereren, daarbij geholpen door de katholieke kerk en intellectuelen, slaagde hij erin het regiem ten val te brengen en uiteindelijk samen met de Poolse Paus Johannes Paulus aan de poten van de Sovjet dictatuur te zagen. De wereld zou niet meet hetzelfde zijn als voorheen.

 

Ik heb het nog niet over Polen gehad en Putjinski’s smerige oorlog. Burgerdoden tellen niet. Alles wijst erop dat moedwillig burgerdoelen worden aangevallen met vernietigingswapens. In bezette gebieden worden burgers bedreigd, geïntimideerd, gevangen gezet, gemarteld en geëxecuteerd. De beerput aan mensenrechtenschendingen zal pas goed open gaan als de oorlog beëindigd is.

Polen heeft zich als een uiterst fatsoenlijk buur van Oekraïne gedragen. De vluchtelingen voor het oorlogsgeweld zijn welkom en worden zo goed mogelijk opgevangen. Polen heeft maar liefst meer dan vier miljoen vluchtelingen opgevangen.

Dat is met nog geen 40 miljoen inwoners ongeveer 10% van de eigen bevolking! Vertaald naar Nederland zou dit betekenen dat Nederland bijna 1,8 miljoen vluchtelingen uit Oekraïne zou opvangen.

Het werkelijke aantal in Nederland is vele malen minder. Naar schatting 70.000. Laten het er 100.000 zijn dat is nog altijd niet meer dan ongeveer 5% van wat we zouden moeten opvangen met Polen als ijkpunt.

Polen heeft een rechtse regering en de meerderheid stemt er rechts en conservatief. Bovendien zijn Polen nogal katholiek en conservatief en dat maakt het in de ogen van vele progressieven nog erger. Polen bewijst niettemin dat een conservatief katholiek land aan de goeie kant kan staan als het om barmhartigheid en vrijgevigheid gaat. En dat is niet de eerste keer dat ze aan de goeie kant staan.

Het stond ook aan de goeie kant tegen de Communistische dictatuur in eigen land en in Rusland. De Vakbond Solidarnosc onder leiding van de katholieke vakbondsman Walesa wist de Poolse communistische dictatuur ten val te brengen gesteund door Poolse Paus Johannes de Tweede. Dat was het begin van de val van het Communisme in heel Oost Europa en uiteindelijk in de Sovjet Unie zelf. 

Misschien brengt de oorlog tegen Oekraïne de val van Putjinski en zijn corrupte elite teweeg en wordt een begin gemaakt met de ontwikkeling van een echte Russische democratie gepaard aan historisch zelfonderzoek.