20. TERUG NAAR NIJMEGEN. SOLIDARITEIT

Augustus 1980. De leider van de Poolse vakbond Solidariteit Lech Walesa viert aan de poort van de scheepswerven te Gdansk het akkoord tussen de pas opgerichte vakbond Solidariteit en de Poolse autoriteiten over de toelating van vrije vakbonden. Nooit werd zo duidelijk de strijd gevoerd tussen de dictatuur van het Communisme en de idee van vrijheid en solidariteit als in Polen tijdens het Communistisch bewind van Generaal Jaruzelski. Deze overwinning maakte definitief een einde aan het Communistisch-Leninistische idee van de dictatuur van het proletariaat.

 

Gelukkig is er zoiets als solidariteit. Dat ligt precies tussen eigenbelang en liefde in en je kunt er maatschappelijk gesproken mee uit de voeten. Solidariteit kun je omschrijven als sociaal georganiseerde liefde in beginsel op basis van vrijwilligheid maar, zo ontdekte men allengs, je kunt het ook afdwingen via de overheid.

Onze radicale Jonge Marx heeft daar niet aan gedacht. Voor hem komt solidariteit als een duvel uit een doosje aan het eind van het kapitalisme: eenmaal het kapitalisme uitgebannen, het communisme gevestigd en we hebben de staat niet meer nodig. In plaats daarvan komt de vrije gemeenschap van broederschap en gelijkheid. Te mooi om waar te zijn en dat is het ook.

Precies het omgekeerde gebeurt van wat Marx dacht. De staat wordt de maatschappelijke organisator van solidariteit. Dat gaat niet alleen in tegen de leer van Marx maar ook tegen Liberale opvattingen. Liberalen willen zo weinig mogelijk bemoeienis van de staat met de maatschappij. Laat de maatschappij zijn werk doen -de markt- en het komt voor de bakker. Niet dus.

Over de rol van de staat mag Marx dan de mist in zijn gegaan, met zijn analyses van de oorzaken voor de misère onder arbeiders haalt hij de idee van de sociaal vrijblijvende staat radicaal onderuit. De invoering van het algemeen kiesrecht brengt de omwenteling van liberale naar sociaal betrokken staat in een stroomversnelling met hulp van socialisten. Uiteindelijk wordt de staat de organisator van solidariteit.  Het was menselijk en politiek niet vol te houden dat de meerderheid van de bevolking in naam van het kapitaal wordt uitgebuit. 

De analyse van Marx schudt ook de Christenen wakker. Ze beginnen in te zien dat Christelijk liefdeswerk, de zorg voor zieken en onderwijs bijvoorbeeld, door de staat kan worden overgenomen. De opkomst van het communisme en socialisme en het algemeen kiesrecht doen de rest.

De revolutie van Marx en het Communisme geeft de staat een nieuwe rol, die van organisator van solidariteit. Een van de organisaties die solidariteit organiseert is de vakbond. Zo kom ik via de Jonge Marx en professor van Boxtel uit bij de vakbeweging als een instrument voor sociale hervormingen.