VAN KLIMAATVERANDERING NAAR KLIMAATWAANZIN?

De brochure van de Koninklijke Nederlandse Akademie 
van Wetenschappen (2011),waarnaar in deze blog wordt verwezen.

Het behoort tot een normaal wetenschappelijk debat om te toetsen hoe houdbaar gebruikte modellen en theorieën zijn en hoe betrouwbaar de wetten en conclusies. Dat zou ook zo moeten zijn in het klimaatdebat maar dat debat is gepolitiseerd en de conclusies tot "politiek correct" verklaard waardoor een open debat moeilijk is geworden. Wat ook niet helpt is dat geen overzichtelijke afwegingen worden gemaakt van de kosten. Er worden maatregelen uit de vuist genomen met als argument "de akkoorden van Parijs halen." Het lijkt er soms op dat we aan een collectieve klimaatwaanzin beginnen te lijden.

In kranten en advertenties wordt gesproken over klimaatneutraal bankieren, bouwen, vliegen, leven en wonen ja zelfs klimaatneutraal selfies maken als we de KPN reclame op Instagram moeten geloven. In dit genre kun je nog van alles bedenken: klimaatneutraal eten, drinken, kleden, zwanger worden, trouwen of seks hebben. Klimaat is een commerciële hype geworden die zoals alle hypes grenst aan hysterie.

Daarom wil ik proberen in deze toestand af te tasten hoe het er echt voorstaat met de klimatologie. We beginnen met de hamvraag: is er een rechtsreeks verband tussen de uitstoot van kooldioxide als gevolg van menselijke activiteiten en de opwarming van de aarde? 

“Maar zo een oorzakelijk verband is, strikt genomen, nimmer te bewijzen. Beide verschijnselen zouden bijvoorbeeld wel eens het gevolg kunnen zijn van een onbekende, achterliggende oorzaak. Bovendien is de aarde in het verleden ook wel eens door een of andere oorzaak opgewarmd waardoor er meer kooldioxide in de lucht kwam. Dat gebeurde bijvoorbeeld na de ijstijden, toen daar veranderingen in de oceaancirculatie kooldioxide uit de diepe oceaan in de atmosfeer werd gebracht. Deze kooldioxide droeg vervolgens bij aan extra opwarming. En we kennen ook situaties in het verre verleden zoals in de Krijtperiode (ongeveer 120 miljoen jaren geleden) toen er sprake was van een veel warmere aarde, gepaard gaande met een zeer hoog dioxide gehalte van de atmosfeer.” (blz.19 in “Klimaatverandering, wetenschap en debat”, een gratis uitgave van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen KNAW)

Klimaatwetenschap is dus géén exacte natuurwetenschap zoals bijvoorbeeld natuurkunde of wiskunde maar is meer verwant aan wetenschappen als sociologie, politicologie, literatuurwetenschap, economie enz. die het vooral van veronderstellingen en bewijzen tussen aanhalingstekens moeten hebben, dat wil zeggen kansberekingen op basis van computermodellen. Er zijn bij wijze van spreken geen wetten die verder gaan dan dat "er na regen zonneschijn komt." 

Computermodellen hebben het nadeel dat wat je er in stopt er ook uit komt. Daarom ligt het permanente gevaar van de cirkel redenering op de loer. Het is zo omdat het zo is. Vanwege de complexiteit van het klimaat zijn er vermoedelijk veel (onbekende) variabelen in het spel zijn die niet ingevoerd kunnen worden in het computermodel. 

Hoe weinig de wetenschap greep heeft op natuurverschijnselen als bijvoorbeeld de opname van CO2 door planten blijkt uit het artikel "De Wereld is geen Kastomaat" in Trouw van het afgelopen weekeinde. De wetenschap kan niet of nauwelijks voorspellen hoeveel CO2 opgenomen kan worden door planten. 

"Het wetenschappelijk onderzoek richt zich vooral op de landbouw, want die staat voor de uitdaging een omvangrijke en groeiende wereldbevolking te voeden. En voor een hoogtechnologische landbouw als de Europese zijn de effecten van het broeikasgas CO2 redelijk te voorspellen. Maar in Noord-Amerika of Australië wordt dat al moeilijker, zegt Xinyou Yin, omdat de landbouw er minder intensief is en het klimaat anders. En voorspellen wat CO2 doet met een tropisch bos, is met de huidige kennis vrijwel onmogelijk."

Maar ondanks dit gebrek aan kennis en inzicht, worden er in Parijs toch internationale afspraken gemaakt waarin centraal staat dat vanwege het veronderstelde rechtstreekse verband tussen CO2 en klimaat verandering op wereldschaal de uitstoot van broeikasgas CO2 moet wordt terug gebracht tot een zodanig peil dat de temperatuur op aarde met niet meer dan ongeveer 2 graden zal stijgen. Dat laatste cijfer suggereert dan weer een exactheid die niet wetenschappelijk vaststaat. 

“Het is onbekend hoe de concentratie broeikasgassen zal toenemen tot het jaar 2100, maar er is een aantal scenario’s gemaakt. Met behulp van deze scenario’s kunnen met klimaatmodellen ‘projecties’ - het zijn uitdrukkelijk geen voorspellingen - worden gemaakt van mogelijke gevolgen (temperatuur, neerslag) van de veranderingen in de concentraties broeikasgassen (en ook de externe invloeden zoals vulkaanuitbarstingen). Voorspellen is moeilijk, het verkennen van mogelijke effecten is wel degelijk mogelijk.” (blz. 22 van 

dezelfde KNAW brochure)

Men komt met hulp van verschillende modellen uit op een bandbreedte van 1,1 tot 6,4 graden. De genoemde 2 graden is dus zo-wie-zo geen wetenschappelijke vaststelling maar een (politiek) compromis waarvan niemand weet of dit echt zoden aan de dijk zet of niet. 

Dit alles zou genoeg moeten zijn om wetenschappelijk terughoudend te zijn, maar er is meer. Even verderop in de brochure lezen we dat de onzekerheden nog veel groter kunnen worden:“het kan best zijn dat in nader onderzoek nieuwe onzekerheden opduiken, waardoor de onzekerheidsmarges zelf breder worden.” (blz. 23 van genoemde brochure)

Samenvattend:

1. Een oorzakelijk verband tussen broeikasgas en klimaatverandering is wetenschappelijk nooit bewijsbaar. 
2. Men heeft geen idee hoe de concentratie broeikasgassen zal toenemen, men kan alleen de mogelijkheden met scenario's verkennen. Die scenario's zijn afhankelijk van welke variabelen men er in stopt. 
3. De onzekerheden zijn intussen ook nog eens zo groot dat volgens die scenario's nog van alles mogelijk is.

Wie durft met zoveel onzekerheden een zo kostbaar beleid van kapitaalvernietiging en nieuwe hoge kosten voor overheden, samenleving, bedrijfsleven en burgers politiek te verkopen? Niemand, dus worden de onzekerheden als zekerheden aan de burger verkocht met als extra aanmoediging een portie doemdenken die door sommige milieuclubs wordt versterkt. 

De brochure eindigt met statements (géén conclusies) die de politiek correcte klimaattheorieën ondanks al de genoemde onzekerheden bevestigen. Er wordt geen enkel voorbehoud gemaakt op de akkoorden van Parijs, integendeel ze krijgen de zegen van de KNAW. 

De laatste statement is dat “Minieme veranderingen grote gevolgen kunnen hebben voor het klimaat”. Dat zou toch aanleiding moeten zijn om je af te vragen welke "minieme" of grote verandering je misschien wel over het hoofd hebt gezien? Wat te denken van bijvoorbeeld de massieve groei van de wereldbevolking? Of misschien wel veranderingen op de zon, de aanwezigheid van  ruimtetuig om de aarde of effecten van reusachtige gaswolken, ontploffende sterren, zwarte gaten of wie weet wat nog meer?

Dat er sprake is van klimaatverandering is meer dan waarschijnlijk, die is van alle tijden, dus niet als gevolg van menselijk handelen maar als natuurverschijnsel. Het universum is van een omvang en complexiteit dat het niet verwonderlijk is dat we er geen greep op hebben. Per slot van rekening hebben we dat universum ook niet "gemaakt" en dan kun je moeilijk alles weten.

Echter, we wapenen ons als mensen al eeuwenlang met wisselend succes tegen natuurverschijnselen. Het is dus aan te bevelen om na te gaan wat een eventuele klimaatverandering voor goede en slechte bijverschijnselen voor ons mensen op de blauwe planeet zal hebben. Op grond van zulk onderzoek kunnen we ons dan wereldwijd buigen over de vraag welke de beste maatregelen zijn om levensbedreigende schade aan onze leefomgeving te voorkomen met daarbij als het even kan een raming van de kosten, vooral ook in maatschappelijke zin.