ZWEDEN

De Zweedse meubel multinational IKEA exporteert de Zweedse wooncultuur met verve en veel succes dank zij de combinatie van ordening, efficiency en lage prijzen. Veel producten worden in lage loon landen gemaakt waardoor de prijs extra laag kan blijven.

Tijdens een werkbezoek aan Zweden, in de jaren 80 van de vorige eeuw, kwam ik tot de conclusie dat Zweden staat voor sociaal-democratisch collectivisme: 90% van de boeren was lid van een enkele coöperatie, rond de 60% van de werknemers was lid van de vakbond , een Zweed was bij zijn geboorte nog altijd automatisch lid van de Zweedse staatskerk en de sociaal democraten waren al decennialang aan de macht. Vooral de laatste combinatie – staatskerk en sociaal democraten – verbaasde mij. Wat me ook verbaasde was dat ondanks dat Zweden een staatskerk had, de Christen Democraten geen rol speelden in de politiek. Vergeleken met Zweden is Nederland een vrijdenkersland met een voor de gemiddelde Zweed ongekende verscheidenheid in kerken, politieke partijen, vakbonden enz.

Hoe dat in de praktijk uitwerkte, leerde ik later bij de internationale vakbeweging. Dank zij de machtspositie van de sociaal democratische partij beschikte de sociaal democratisch georiënteerde Zweedse vakbonden over veel overheidsgeld voor ontwikkelingssamenwerking. Veel meer dan in bijvoorbeeld Duitsland of Nederland. De Zweedse vakbeweging kon daardoor, ondanks haar beperkte omvang vergeleken met bijvoorbeeld de Duitse vakbeweging, jarenlang onevenredig veel invloed uitoefenen in de sociaal democratisch georiënteerde internationale vakbeweging.

Daar is niks op tegen behalve dat de Zweedse vakbeweging weinig gevoelig bleek te zijn voor verscheidenheid. Voor de gemiddelde Zweedse vakbondsman betekent verscheidenheid meteen ook verdeeldheid. Voor de nieuwe vakbonden in Midden en Oost Europa na de val van de muur een onbegrijpelijke houding. Zij waren blij eindelijk is af te zijn van de ellende van het communistische vakbondsmonopolie en dan komen die Zweden zeuren over de noodzaak van eenheid. Voor de Midden en Oost Europese nieuwe vakbondsleiders een merkwaardige zaak zoiets te moeten horen uit de mond van democratische vakbondsleiders. Natuurlijk, het geld maakte veel goed want zo werkt het in de internationale praktijk natuurlijk ook.

Een zeker politiek arrogantie kan de Zweden ook niet ontzegd worden. Ten tijde van mijn werkbezoek waren ze maar wat trots op hun zogenaamde neutraliteitspolitiek in de Koude Oorlog. Ze bouwden hun eigen vliegtuigen en onderzeeërs. Toen ik opmerkte dat al die militaire stoerdoenerij alleen maar mogelijk was met de rugdekking van de NAVO, buurland Noorwegen is NAVO lid, was de sociaal democratische internationale secretaris not amused. Zeker niet toen hij moest toegeven dat Zweden de garantie van de NAVO had dat ze bij een aanval van de Sovjet Unie onmiddellijk zouden worden bijgestaan. Op die manier had Zweden wel de lusten maar niet de lasten van de NAVO. Ik denk dat veel linkse PvdA'ers in die tijd ook graag zo'n positie zouden hebben gehad.

De sociaal democraten en de vakbonden waren ook trots op hun steun aan de Chileense oppositie tegen de fascistische dictatuur van generaal Pinochet en hun steun aan het Cuba van Fidel Castro. Op mijn vraag waarom ze een communistische dictatuur als die van Castro steunden, werd de sociaal democratische partij secretaris boos. Ik bleef achter met het sterke gevoel dat Cuba een showcase was voor de Zweedse sociaal democraten om zich af te zetten tegen het kapitalistische Noord Amerika. Ook dat kwam me bekend voor.

Mijn conclusie was en is dat met onze traditionele pluriformiteit Zweden nooit een modelstaat voor Nederland zou kunnen zijn. Wat mij betreft maar goed ook. Ik heb de Nederlandse verscheidenheid in geloof, politiek, vakbeweging en wat dies meer zij lief. Dat maakt dat je geestelijke ademruimte houdt en internationaal niet kortzichtig wordt. Wat overigens niet wil zeggen dat Nederlanders internationaal af en toe ook wel eens flink de plank kunnen mis slaan, maar dat is een ander verhaal.

Gezien het bovenstaande is het verbazend dat er niet eerder rellen zijn uitgebroken in migranten wijken in Zweden. De enige verklaring is de rijkdom van Zweden waarmee ze tot voor kort elke ontevredenheid konden afkopen. Die tijd is blijkbaar voorbij. Zweden verkeert economisch in zwaar weer en dat heeft in de rafelrand van de samenleving meteen effect. Nu moeten de Zweden gaan nadenken over hoe ze de migranten in hun samenleving opnemen. Dat wordt een moeilijk karwei als je in aanmerking neemt hoeveel moeite Nederland er mee heeft ondanks zijn grote verscheidenheid. Ze zullen er de komende jaren en misschien wel decennia hun handen vol aan hebben. We heten Zweden welkom in de dagelijkse realiteit van Europa.