8. VOER VOOR POLITICOLOGEN. JOOP TIMMERMANS

PvdA partijleider en voormalig premier (1973-1977) Joop den Uyl gefotografeerd in zijn werkkamer in het PvdA gebouw aan de Nicolaas Witsenkade te Amsterdam. Oktober 1985. (foto: petrus nelissen)

 

In het weekeinde gekeken naar Collegetour een programma van de onvolprezen journalist Twan Huys. Hij kondigde als een echte marktkoopman of spreekstalmeester zijn programma aan als het eerste verkiezingsdebat. Waarom kan hij niet op een normale en rustige toon zijn programma aankondigen. Is het dan toch waar dat hij zijn programma ziet als een circus of kermisattractie (event voor de lager geschoolden)?

De eyeopener in het debat was voor mij het antwoord van Frans Timmermans op de vraag op welke politieke partij hij als achttienjarige gestemd heeft. Hij bekende fier op Joop den Uyl gestemd te hebben. Voor wie het nog niet wist, Joop was indertijd voor veel jongeren de hoop op een nieuwe politiek. Ik begrijp intussen dat op het afgelopen congres van Groen Links en PvdA dezelfde hoop rondwaarde maar dan belichaamt door Frans Timmermans.

Daar had ik tot nu toe langs gekeken. De combinatie GL/PvdA zou je een Joop den Uyl combinatie kunnen noemen met dit verschil dat de randen nu wat roder zijn dan toen. Hoewel, de groep Nieuw Links in de PvdA kun je tot op zekere hoogte vergelijken met Groen Links.

De christelijk radicale PPR is de enige partij uit de Groen Links fusie die deelnam aan het kabinet den Uyl. Voor de andere fusiepartners van Groen Links, de evangelisch radicale EVP, de pacifistisch socialistische PSP en de feministisch communistische CPN was de PvdA toen nog te rechts.

Het kabinet Den Uyl regeerde van 1973 tot 1977. Voor veel jongeren van toen, de opstandige generatie van de jaren zestig die net de consumptiemaatschappij ontdekte en de arbeiders, was den Uyl een soort verlosser. Met zijn kabinet doorbrak hij tot op zekere hoogte de almacht van de confessionele partijen, een doelstelling die nooit helemaal uit het vizier is geraakt bij de PvdA.  

Den Uyl leunde op het verkiezingsprogramma ‘Keerpunt 72’ dat hij samen met PPR en D’66 (toen nog met apostrof) had geschreven. Het meest linkse regeringsprogramma ooit in de Nederlandse politiek en gek genoeg niet mogelijk zonder kabinetsdeelname van de toen nog machtige KVP en de christelijk protestantse ARP, die ondanks haar naam de vooruitgang had omhelsd.

Het kabinet den Uyl was geen coalitieregering. “De betrokken partijen vormden geen coalitie, maar gingen slechts ieder in meerderheid akkoord met de toetreding van bewindslieden tot het kabinet. Alleen PvdA en D'66 zagen het kabinet als een parlementair kabinet, de overige partijen beschouwden het als een extraparlementair kabinet. … Door de losse band in zowel het kabinet als de Tweede Kamer deden zich veelvuldig conflicten en 'bijna-crises' voor. Het kabinet leek niettemin de vier jaar vol te maken, totdat er in maart 1977, twee maanden voor de verkiezingen, alsnog een breuk ontstond over de grondpolitiek.” (zie parlement.com)

Kan het zijn dat Frans Timmermans het kunstje van Joop den Uyl wil herhalen? Dat zou zijn geflirt verklaren tijdens het College Tour debat met Caroline en Pieter. Hij weet nu al dat hij op zijn minst hun twee partijen nodig heeft voor de vorming van een kabinet, een buitenparlementair kabinet dus maar ook weer niet.

Maar of zo een kabinet zijn naam zal krijgen, waag ik te betwijfelen. Het ziet er niet naar uit dat zijn Linkse Combinatie de grootste partij wordt. Wordt Pieter Omtzigt de nieuwe premier? Als het aan Caroline ligt wel, zij bekende zonder omhaal dat ze met Pieter samen wilde regeren.