OORLOGSBULLETIN 34. ERDOGAN

De oorlog is amper een maand oud (eind maart) en Erdogan weet de strijdende partijen al aan tafel te krijgen voor vredesonderhandelingen. te vroeg natuurlijk maar het is de inspanning die telt en die Turkije daarmee een plaats geeft in het conflict. Blijkbaar hadden Rusland en Oekraïne er belang bij om Turkije de positie van vredesonderhandelaar te gunnen.

Niks zo moeilijk als om de positie die Turkije in de Oekraïne oorlog inneemt in te schatten. Turkije is sowieso moeilijk in te schatten omdat het land in een heel andere geopolitieke context opereert dan Nederland en Westerse landen in het algemeen. Europa en de VS zijn sinds de Tweede Wereldoorlog en eigenlijk al daarvoor verbonden in een duurzaam Atlantisch bondgenootschap. 

De NAVO biedt Turkije een schuilplaats tegen Rusland en Iran. Rusland is de grote beer die een groot deel van de kust van de Zwarte Zee beheerst en invloed heeft in landen die grenzen aan Turkije. Met de rugdekking van de NAVO kan Turkije de Russische beer in die ogen kijken en er zaken mee doen.

Iran grenst in het zuiden aan Turkije en heeft net als Turkije aspiraties om een regionale grootmacht te zijn. Ook hier biedt het Atlantisch bondgenootschap via de NAVO rugdekking. Dat geldt in zekere zin ook voor zijn grenslanden Syrië en Irak, die inmiddels militair en economisch zodanig in de kreukels liggen dat ze geen bedreiging meer kunnen vormen voor Turkse aspiraties. Wel draagt Turkije de last van vluchtelingen uit die beide landen. Een deal daarover met de EU gaf Turkije enige financiële verlichting.

Een Turks lidmaatschap van de Europese Unie is een brug te ver voor beide partijen. Het zou beide uit hun geopolitieke balans halen. De Turkse leider Erdogan verstaat de kunst van het balanceren tussen NAVO, Rusland en Iran als geen ander daarbij altijd met het oog strak gericht op de belangen van Turkije.

Partij kiezen in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland zou die balans hebben verstoord en dat kan Turkije zich niet permitteren. Vandaar dat hij na een maand oorlogvoering vredesonderhandelingen tussen de twee oorlogspartijen Oekraïne en Rusland wist te bewerkstelligen. Te vroeg natuurlijk maar dat geeft niet. Het is de inspanning die telt. Het zal een verrassing zijn geweest voor outsiders. Insiders als Europa (Frankrijk en Engeland) en de VS zullen met een goedkeurend oog gekeken hebben hoe Erdogan de bal rond speelt.

Uit de posities die Erdogan inneemt kunnen we aflezen hoe zorgvuldig hij de balans blijft bewaren. Hij leverde Oekraïne Turkse drones die een niet mis te verstane rol spelen op het slagveld. Hij heeft Rusland en Oekraïne tot een graanovereenkomst weten te bewegen. Ik veronderstel dat dit op de achtergrond goedkeurend is bekeken door de VS.

Erdogan slaagde erin een soort kleine top te houden onder de voogdij van Iran en met instemming van Rusland zodat Putinski in hoogst eigen persoon er bij aanwezig was. Iran trekt uiteraard meer de kaart van Rusland en daar wil Turkije bij zijn zodat hij weet hoe de hazen lopen.

Hoe angstvallig hij het evenwicht houdt tussen Rusland, Oekraïne en de NAVO blijkt uit zijn verklaring dat Rusland niks te zoeken heeft in de Krim en dat het Westen met zijn bewapening van Oekraïne de Russische beer provoceert. Hoe dan ook, de positie van Turkije met rugdekking van de NAVO komt de EU en de VS niet slecht uit. We kunnen gevoeglijk aannemen dat Erdogan ervoor waakt on speaking terms te blijven met beide. Hij hoeft daarvoor ook niet nog eens lid te zijn van de EU.