25. HOE ZIT DAT IN OSS? TURKSE LES

Burgemeester Eppo van Veldhuizen ontvangt in februari 1985 op het gemeentehuis ene buitenlandse delegatie.(Foto: Paul van de Werff, collectie Stadsarchief Oss)

De gemeenteraadsverkiezingen in 1986 zijn een doorbraak voor de SP. De partij behaalt 27% van de stemmen en wordt daarmee met 7 zetels in een klap de tweede partij in Oss. Eindelijk wordt de partij royaal beloond voor al het werk dat ze in de wijken voor hun kiezers verzetten. De kiezers krijgen vertrouwen in de idealisten van de SP.

Maar het CDA ligt toch nog op kop met bijna 36% van de stemmen ofwel 10 raadszetels. Het is de concurrent op links die verliest. De PvdA behaalt 8 zetels.Voor het eerst tast de SP af of ze bestuursmacht kan krijgen in een coalitie. 

De SP wil als het ware in Oss meeregeren. Vanwaar die verandering van houding? Een anekdote verteld door burgemeester Eppo van Veldhuizen, meteen ook de eerste burgervader die minder verkrampt met de SP fractie omgaat, licht een tipje van de sluier op. 

Het verhaal speelt zich af in de raadszaal waar het sinds jaar en dag de goede gewoonte is dat de raadsleden voor het begin van de vergadering een hand geven. Dat vinden de SP’ers burgerlijke onzin en dus boycotten ze dit veelzeggende ritueel vanaf de dag dat ze in 1974 voor het eerst de raadszaal binnenstappen.

“In 1986 doet er voor het eerst een Turkse lijst mee aarde verkiezingen, want de buitenlanders mogen dan ook deelnemen aan onze lokale democratie. Het zijn de verkiezingen die de SP twee zetels winst opleveren waardoor ze zeven stoelen in de raadszaal bezetten. Maar ook Ihsan Akay stapt er binnen, want deze kleine hoogbegaafde Turk heeft ruim achthonderd stemmen gekregen en haalt daarmee op het nippertje een zetel. Het nieuwe raadslid spreekt zes talen en verdient zijn brood als gerechtstolk. Bescheiden als hij is kijkt hij tijdens de eerste raadsvergadering alles eens rustig aan. Maar de daarop volgende keer betreedt hij al wat zelfbewuster de zaal en begint geheel volgens het scenario dat hij de vorige keer heeft gadegeslagen, zijn collega-raadsleden een hand te geven.

Waarop Jan Marijnissen - snel en provocerend als altijd - luidkeels door de zaal roept: “Zo Akay, hoor jij ook al bij de handenschudders?!”
De kleine Turkse man draait zich om en zegt minzaam: “Jawel meneer Marijnissen, want ik ben al geïntegreerd.”  (Blz. 371 in 'Het Geheim van Oss')

De anekdote van de burgervader maakt duidelijk waar het de SP als actiepartij aan schort. “De partij mag dan kind aan huis zijn in de arbeiderswijken, ze is amper geïntegreerd in de rest van de Osse gemeenschap.” (Blz 371, Het Geheim van Oss). 

Het is mooi om je als actiepartij op de kaart te zetten. Dat helpt om leden te werven en aandacht van de kiezers te krijgen, in het geval van de SP vooral van arbeidersgezinnen. Maar wat doe je met de verworven zetels in de gemeenteraad na de verkiezingen? Je kunt natuurlijk blijven roepen dat alles anders moet maar uiteindelijk verwachten je kiezers, ook de bewoners van arbeiderswijken, dat je daadwerkelijk wat voor ze doet. Aan de kant blijven roepen is dan geen optie meer. 

Maar meedoen aan een coalitie is gemakkelijker gezegd dan gedaan als je jarenlang je politieke tegenspelers heb behandeld als regelrechte vijanden. Dan is het niet alleen een kwestie van argumenten maar ook van humeur. De onderhandelingen met CDA en PvdA mislukken, wat waarschijnlijk ook de bedoeling is. Vervolgens probeert de SP de PvdA over te halen om te onderzoeken of een progressief college mogelijk is maar ook dat wijst de PvdA af. (Blz. 373 in het geheim van Oss).

“Het progressieve college is dus de enige optie voor de SP. De spanningen tussen beide fracties zijn echter te hevig voor de PvdA. Ze vonden Marijnissen een dominante man met wie geen discussie te houden was. Daarom zet de partij zijn huwelijk met het CDA dus voort, en laat de SP in de oppositie achter. Dit tafereel herhaalt zich in 1990, wanneer de D66 alleen nodig is voor een meerderheid. Wederom gaan de sociaaldemocraten niet op het aanbod in.” (Zie: Hoofdstuk 2 “Het beleid van de SP in het college”, paragraaf “De grote aanloop” in “ROOD OSS, de geschiedenis van de SP in Oss )