7. HOE ZIT DAT IN OSS? DE NEERGANG VAN DE KVP

 

 In 1967 viert D'66 als nieuwe partij  meteen een verkiezingstriomf, vooral in Oss met maar liefst 8% van de uitgebrachte stemmen. Dat is meer dan het landelijk gemiddelde. Zelfs de New York Times meldt met foto de winst van D66 met als opkomende politieke ster Hans van Mierlo. De KVP staat in dat jaar in Oss op een verlies van maar liefst 18%. Met 52% van de uitgebrachte stemmen blijft de partij in Oss nog net een meerderheidspartij.

Met de oprichting van de politieke partij D66 krijgt de vooruitgang in Nederland een nieuw politiek gezicht. Wanneer de van oorsprong katholieke journalist Hans van Mierlo, die als scholier toevallig ook nog een jaartje op het Sint Nicolaas Internaat te Oss heeft gezeten, is teruggekeerd uit Amerika, komt hij met nieuwe inzichten om de Nederlandse politiek radicaal te vernieuwen. 

Het initiatiefcomité D’66 komt voort uit een groep van dertien mensen die op initiatief van Algemeen Handelsblad-journalisten Hans Gruijters en Hans van Mierlo op 30 april 1966 bijeenkomt in Hotel Krasnapolsky te Amsterdam om “met gefronste wenkbrauwen van gedachten te wisselen over het kreupele bestaan van het politieke leven in ons land”. (De geschiedenis van D66) 

D’66 wil breken met de politieke erfenis in Nederland door naar Amerikaans voorbeeld de politiek dichter bij de burger te brengen. De partij stelt voor dat burgemeesters niet meer door de Kroon benoemd zouden worden maar gekozen. Dat zou de burger meer invloed geven op de plaatselijke politiek. Een ander idee is het nationale referendum. Daarmee zou de burger voortaan direct invloed krijgen op belangrijke nationale politieke besluiten in plaats van alleen via de Tweede Kamer. Deze twee plannen worden wel de kroonjuwelen genoemd van de partij.

In het jaar 1967 doet de nieuwe partij mee aan de landelijke verkiezingen voor de Tweede Kamer. 

D’66 wint als nieuwkomer onder leiding van Hans van Mierlo maar liefst 7 zetels. Dit wordt uitbundig gevierd in Hotel Krasnapolsky in Amsterdam op de avond van 15 februari 1967. Een dag later prijkt Van Mierlo op de voorpagina van de New York Times: “Star Rises in Dutch Politics”. Deze verkiezingen zorgen voor een flinke verschuivingen in de Nederlandse politiek. D’66 wint 7 zetels. Maar KVP en PvdA verliezen flink. (De geschiedenis van D66)

Landelijk behaalt D’66 net geen 5% van de stemmen. In Oss krijgt D’66 daarentegen maar liefst 8% van de stemmen. Voor een beginnende partij is dat een goed resultaat.

Het verlies van de KVP is bij deze verkiezingen landelijk meer dan 5% ofwel 8 zetels. In Oss is het verlies net zo dramatisch. De partij die in 1963 in Oss nog 70% van de stemmen krijgt, behaalt nu maar 52%, liefst 18% minder. De partij blijft wel een meerderheidspartij in Oss.

De PvdA verliest ook stemmen in Oss.  De partij zakt van 18% in 1963 naar 12% nu. In 1959 behaalde de PvdA nog 20%. De PvdA kent geen doorbraak in Oss ondanks het verlies van de KVP. 

Hebben KVP en PvdA in Oss veel stemmen verloren aan D’66 of speelt hier de veranderende samenstelling van de bevolking een rol, o.a. als gevolg van "de import" door Organon? De veelal universitair opgeleide werknemers zijn minder traditionele kiezers dan de oorspronkelijke bewoners. 

Hoe dan ook, de veranderingen (ontzuiling) gaan door en daarmee ook  de afkalving van de KVP onder de Osse kiezers. In 1971 stemde bij de Tweede Kamer verkiezingen voor het eerst  minder dan de helft van de Osse kiezers op de KVP, in 1972 was dat zelfs gezakt tot 35%. De katholieke zuil is daarmee in Oss over zijn hoogtepunt heen.

De oude liberale partij VVD zit daarentegen in de lift en behaalde in 1972 met 13% van de stemmen bijna dubbel zoveel stemmen als in 1967 en 1971 in Oss. 

Was de start van D66  in Oss erg goed met 8% van de stemmen, in 1971 is dat tegen de landelijke trend in, een procentje minder. De partij steeg landelijk van 5 naar 7% ofwel 11 zetels in het parlement. Is D’66 begonnen het bestaande politieke partijensysteem op te blazen? 

Dat viel een jaar later tegen. In 1972 verloor D66 in Oss en landelijk 3%, een daling van 11 naar 6 zetels in het parlement. Van opblazen van het politieke partijensysteem in Nederland kwam voorlopig niets terecht.