46. AMERICA LATINA. SPAANSE BURGEROORLOG

 

De Spaanse dichter en theatermaker Federico Garcia Lorca (1898-1936) -rechts op de foto- was in zijn studententijd dik bevriend met Dali of was het meer? Daarover is men het niet eens. 'García Lorca was openlijk homoseksueel, ging modern gekleed, had de wereld bereisd, en was afkomstig uit een rijke familie. Hij was een veelzijdige kunstenaar: hij schreef proza, poëzie en theaterstukken, was schilder en tekenaar, een goede musicus, speelde gitaar en piano, kon ontroerend zingen en acteren en was ook nog mimespeler. Hij werd tijdens de  Spaanse burgeroorlog vermoord door de nationalistische aanhangers van Franco, wellicht vanwege zijn reputatie als linksgeoriënteerde schrijver van romantische werken met een sociale weerklank." (wikipedia) 

Tachtig jaar voerde mijn land oorlog tegen Spanje en wat weet ik nou eigenlijk van Spanje? Al wat ik op school geleerd heb, is dat het een meedogenloze vijand was en nog katholiek ook. Over dat laatste werd besmuikt gesproken. Maar wat wil je in het katholieke zuiden? Hoe leg je als onderwijzer of leraar uit in een katholiek milieu dat de Tachtigjarige Oorlog ook een halve godsdienstoorlog was tegen katholieken? Dat is een mijnenveld waar je als leraar maar liever van weg blijft.

Mijn eerste kennismaking met Spanje was toen Dora en ik een cursus Spaans volgden in San Sebastian. Dat was een intensieve taalcursus dus kwamen we niet toe aan de geschiedenis van Spanje. Wel aan een kennismaking met het eten. We aten er bijvoorbeeld voor het eerst olijven en die bevielen ons goed. In het algemeen vonden we de Spaanse keuken of eigenlijk de Baskische keuken een bijzonder aangename afwisseling van de Nederlandse keuken. 

De moderne geschiedenis van Spanje is ons zo goed als onbekend behalve dat de fascistische dictator Franco sinds de burgeroorlog in de jaren dertig aan de macht is. Wat dat betekent besef ik pas als  de lerares Spaanse grammatica tijdens een les spontaan begint te praten over de gevolgen van de burgeroorlog in haar familie. Die is tot haar grote verdriet, ze moet een beetje huilen terwijl ze het verteld, tot op de dag van vandaag verdeeld in een Franco en een Republikeinse tak. Na 35 jaar praten ze nog steeds niet met elkaar, zo diep zijn de wonden die de burgeroorlog heeft geslagen. 

Toen pas drong het tot me door hoe diep een burgeroorlog in het leven van gezinnen doordringt. Ik betwijfel of enkele van mijn voormalige Nijmeegse studiegenoten dat beseften toen zij over de Spaanse burgeroorlog spraken als een tijd van heldendom en moed.  Voor sommigen was de Spaanse burgeroorlog mede aanleiding zich te bekeren tot de communistische partij Nederland, volgens hen de enige partij die waakzaam is tegen het fascisme. 

Die avond krijgen we in het kader van onze zomercursus een lezing over de dichter en toneelschrijver Garcia Lorca die in 1936 aan het begin van de Spaanse burgeroorlog vermoedelijk door rechts nationalistische milities is vermoord. Hij was als socialist, homoseksueel en activistisch theaterman een stoorzender voor de gevestigde conservatieve katholieke orde waar generaal Franco voor stond. We besluiten ter herinnering aan deze gedenkwaardige avond een LP van Paco Ibañez te kopen waarop hij gedichten zingt van Garcia Lorca.