IK HOU VAN HOLLAND

petrus nelissen, "Ik Hou van Holland", tweeluik, acrylverf op canvas, 2016, 75 x 110 cm

Korte Lezing gehouden in het Museum Jan Cunen te Oss bij bovenstaand schilderij.

Op dit zo op het eerste oog slordig geschilderde schilderij (acrylverf op canvas 2016), zie je twee van de belangrijkste symbolen van Nederland: de bekende molen en de Nederlandse driekleur rood-wit- en blauw met daarbij de tekst “Ik hou van Holland”.

Om met het laatste te beginnen. Het is een verwijzing naar een lied met dezelfde titel. Het zeemanslied is geschreven in 1937 door Willy Schootemeyer. Op de voorpagina van de oorspronkelijk uitgave van de tekst zie je een vaart met een typisch Nederlands zeilschip met aan de kant een molen en in de verte een kerk met huizen, een Nederlands dorp of stadje verbeeldend. Het bekende plaatje van Nederland dat gegrift staat in ons nationale geheugen. Ik heb de oorspronkelijke versie van het lied nooit gehoord wel de populaire versie van zanger Heintje in 1970.

In het lied wordt een lieflijk landje aan de Zuiderzee bezongen, met bloeiende bollen, bossen, hei, blonde duinen in een rij, met koetjes en weiden, molen aan de vliet. Een beeld dat nog wel bestaat maar al in de tijd van Heintje door de vooruitgang werd aangetast. Het is een nostalgisch beeld, een verlangen naar vroeger. In dit schilderij wankelt dit mooie plaatje van Nederland. De verf is losjes gehanteerd en druipt er vanaf alsof het beeld zelf langzaam van het doek druipt tot het niet meer te zien is.

Maar er is meer. De molen verwijst ook naar de molen van Piet Mondriaan, een van onze grootste moderne schilders. Mondriaan wilde met zijn strak gecomponeerde schilderijen, met zijn primaire kleuren de toekomst verbeelden van een nieuwe harmonieuze orde. Zijn eerste stappen op weg naar een abstracte verbeelding  van die nieuwe orde was een molen bij zonlicht.

Piet Mondriaan, 'Molen bij Zonlicht', 1908

“In 1908 schilderde Mondriaan dit werk in Abcoude. Hij had werken van van Gogh en Matisse gezien op een tentoonstelling en was gegrepen door de techniek. Ook het kleurgebruik, de fellere kleuren spraken hem aan. Maar hij verwerkte het in dit schilderij nog meer (primaire) kleur dan er in werkelijkheid was en maakte zich zo ook los van het realisme. Het was een voortzetting van het Franse (neo) impressionisme. De kunstenaar brengt hiermee een andere, intensere visie op de werkelijkheid naar voren. Hij zocht hiermee al naar een nieuwe vorm om zijn visie over te brengen. Dit werk is opgenomen in de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag.” (website  “Holandsche Meesters)

Mijn zwarte druipende molen is mijn vraagteken bij Mondriaan's idealisme van een harmonieuze samenleving. Het schilderij drukt mijn ongeloof uit in Mondriaan’s idee dat de mens de tegenstellingen (man-vrouw, licht-donker, geest-materie) uiteindelijk weet te overbruggen en tot harmonie weet te brengen. Ik denk dat wij mensen altijd zullen blijven klungelen en knoeien.

De Nederlandse vlag is op dit tweeluik ook niet stabiel, maar zwerft maar wat over het doek, onzeker, te groot of te klein en ook druipend. Nederland is geen eenduidig land meer waar een stoere vlag waait boven blonde duinen, bossen, hei en bloeiende bollen. Het is een zoekend land waar veel geestelijke verwarring rondwaart.

Tot slot. Het is een vrij geschilderd tweeluik: direct uit de hand, zonder tekening en zonder inachtneming van de ‘klassieke’ vormen en ideeën. Het verwijst daarmee ook naar de naoorlogse schilderkunst van COBRA, van meet af aan een inspiratiebron voor mij. Het tweeluik is een vrij experiment in kleur en vorm dat aansluiting zoekt bij de onze eigen tijd. Of dat ook gelukt is, laat ik graag aan u kijkers over.

Ik dank u voor uw aandacht.



Oss, 13 september 2019