DE EENZAAMHEID VAN VLAANDEREN 25

Vlaamse bedevaartgangers in Scherpenheuvel, augustus 2000

Het katholicisme in Vlaanderen is een volksgeloof. Dat is te zien aan de hoeveelheid kappellen en kapelletjes die over het hele land in dorpen en velden staan uitgestrooid om de voorbijgangers van geestelijk voedsel te voorzien, hen steun en troost te bieden. De bedevaarten te voet, per fiets of per bus naar bijvoorbeeld het Maria Oord Scherpenheuvel bestaan nog steeds, al is het net als overal elders in Europa een stuk minder geworden. Ook Vlaanderen is aan het ontkerkelijken maar in een langzamer tempo dan in Nederland.

In tegenstelling tot de Kerkelijke Autoriteiten waren de lagere (parochie)priesters meestal met en van het volk, zoals bijvoorbeeld priester Daens die het opnam voor de arme en uitgebuite werkman in Aalst of de dichter priester Guido Gezelle, die de volkstaal met zijn gedichten en andere publicaties nieuw leven gaf. De Frans sprekende kerkelijke autoriteiten waren meer bezig met het behoud van het kerkelijk instituut en gezag. Zoals het autoriteiten betaamt was hun zorg ook het behoud van invloed en privileges van het katholieke instituut onder de protestantse koning Willem I. Die deed wel zijn best om een goede verhouding met de katholieke kerk te krijgen maar ondanks twee Concordaten van Willem I met de paus (1801 en 1827) bleven de katholieke kerkleiders de koning wantrouwen. 

“Zijn weigering om de stichting van nieuwe kloosters toe te staan en zijn invloed op de benoeming van bisschoppen zetten kwaad bloed bij de katholieken in het Zuiden… Later concessies konden het wantrouwen van de calvinistische koning niet wegnemen.” (Wikipedia: Belgische Revolutie) 

Het gevolg was dat ondanks hun onderlinge tegenstellingen katholieken en liberalen in het Zuiden een monsterverbond sloten tegen Koning Willem I. De reactie van Koning Willem I was navenant.

“Het regime van Koning Willem I werd nu steeds openlijker autoritair, naar Pruisisch model. de koning verklaarde dat zijn soevereiniteit in de tijd voorafging aan de grondwet en dus niet door haar beperkt werd… De radicalisering van de Belgische oppositie veroorzaakte ook het afhaken van de Noord-Nederlandse liberale oppositie en een opnieuw versterken van de anti-democratische reflex. Volkssoevereiniteit in een unitair Koninkrijk der Nederlanden zou immers een overwicht met zich meebrengen van de 62% Belgen en van de nog talrijkere katholieken. Dan zou ook het overwicht van overheidsambten in het bestuur, het leger en de diplomatie voor het Noorden moeten worden teruggeschroefd. Daarom vormden de noordelijke leden van de Tweede Kamer een blok rond de regering en de Oranjedynastie.” (Wikipedia: Belgische Revolutie)

De toenmalige Zuid-Nederlandse elite, van welke aard dan ook, Katholiek, Waals, Vlaams of Liberaal, voelde zich duidelijk niet op hun gemak in het Verenigde Koninkrijk. Omgekeerd voelde de Noord Nederlandse elite, voornamelijk protestants, zich niet op hun gemak met de Zuid Nederlanders. Een ongemak dat ze al langer hadden met de katholieken in de voormalige Generaliteitslanden. Die ongemakken tussen Zuid en Noord bestaan nog steeds al hebben tijd, politieke veranderingen en technologische ontwikkelingen de scherpe kantjes er intussen wel van afgeslepen.

(Verschijnt elke vrijdag)