BIJ DE DOOD VAN LAJOS KALANOS

Lajos Kalanos met zijn camera in actie tijdens een reportage in Chili (1986) voor KRO's Brandpunt in samenwerking met de solidariteitsvereniging CLAT-Nederland.

Cameraman Lajos Kalanos is dinsdag op 81 jarige leeftijd overleden. Hij was ondanks zijn omvang, een flamboyante man. Altijd aanwezig. Druk, overal commentaar op en nergens bang voor. Ik leerde hem kennen tijdens een reportage die KRO's Brandpunt maakte in samenwerking met de solidariteitsvereniging CLAT Nederland in het kader van de actie “Een Dag Loon”. Die reportage werd gemaakt door Brandpunt journalist Fons de Poel. Lajos Kalanos was zijn vaste cameraman. Ik zorgde als man van CLAT-Nederland voor de contacten, de afspraken en de andere logistieke benodigdheden. Dat was in 1986 en Dictator Generaal Pinochet was nog aan de macht.

Dat hij niet bang was, wist ik al van de beelden die hij in 1980 gemaakt had van de aanslag op het plein van de kathedraal van San Salvador tijdens de begrafenis van de vermoorde bisschop Oscar Romero. De beelden die hij toen maakte van de in paniek vluchtende mensen en de doden op het plein zijn de wereld rond gegaan. Uit betrokkenheid met de medemens filmde Lajos Kalanos de slachtoffers van dictators, onderdrukkers en oorlogsgeweld overal in de wereld.

Hier zijn we te gast bij en gezin waarvan de zoon een politieke gevangene was van het regime Pinochet. In het midden de vrouw van de zoon met hun kind. Lajos houdt de moeder van de zon vast alsof hij haar wil steunen. Rechts staat Fons de Poel. De twee jongens zijn broers van de gevangene.

Dat had met zijn verleden te maken. Als student had hij het communistische bewind in zijn land Hongarije samen met medestudenten uitgedaagd. Ze werden opgepakt en zonder pardon in de gevangenis gegooid. Tijdens die gevangenschap werd hij een paar keer zogenaamd door een vuurpeloton doodgeschoten. Het moet een verschrikkelijke ervaring zijn om te denken dat je dood geschoten wordt om dan meteen daarop te merken dat het wrede grap was. Dat was het overigens niet voor enkele van zijn vrienden. Die werden daadwerkelijk geëxecuteerd. Tijdens de Hongaarse opstand in 1956 kwam hij vrij en kon hij naar Nederland vluchten. Zijn vrijheid liet hij door niemand meer afpakken.

 Lajos en Fons in actie bij het graf van Allende in de Chileense kuststad Valparaiso. Allende was de voormalige President van Chili die de dood verkoos boven gevangenschap tijdens de staatsgreep van Generaal Pinochet op 11 september 1973.

Hij was een durfal. In Chili duwde hij tijdens een militaire parade op het plein voor het Moneda Paleis de camera bijna onder de neus van de militairen die daar intimiderend op en neer marcheerden. Dan was hij eigengereid en keek hij hoever hij kon gaan. Op andere momenten was hij heftig aangedaan. Ik heb meegemaakt dat hij tranen uit zijn ogen moest wissen toen hij een interview filmde van de moeder van een meisje dat lopend van de bakker naar huis, door een militair werd doodgeschoten. De armenwijken werden soms dag en nacht door militairen bewaakt en daarbij vielen doden. Dat gebeurde gewoon en niemand wist waarom. De militairen hoefden zich nooit te verantwoorden.

Lajos en Fons in actie op het verjaardagsfeestje van Dictator Generaal Stroessner in Paraguay tijdens een reportage voor KRO's Brandpunt in samenwerking met de solidariteitsvereniging CLAT-Nederland (1987). Op de achtergrond de genodigden voor het intieme feestje in de tuin van het paleis. Links achter Lajos staan 2 veiligheidsagenten.

Toen we het graf filmden van het vermoorde meisje werden we plotseling opgepakt door in burger geklede politie. Lajos bleef kalm en haalde stiekem de filmcassette uit zijn camera om die te verbergen in de door ons gehuurde taxi. Nadat ik omstandig had uitgelegd dat we aan het filmen waren voor een Nederlandse Katholieke omroep als voorbereiding op het aanstaande Paus bezoek aan Chili lieten ze ons gaan. Ons materiaal lieten ze ongemoeid. Lajos was kwaad en opgelucht.

Zo maar een foto van Lajos en Fons ergens op straat in Asuncion, de hoofdstad van Paraguay. De indiaan leefde van wat hij verdiende als een soort straatartiest. De indianen zijn zoals in veel Latijns Amerikaanse landen een vergeten minderheidsgroep in het land dat vroeger voor de komst van de blanken van hen was.

Een jaar later zou ik samen met Fons de Poel en Lajos Kalanos in het kader van dezelfde actie van CLAT-Nederland een reportage maken in Paraguay. Daar was toen dictator Stroessner nog aan de macht. Toen slaagden we erin om toestemming te krijgen om te filmen op het verjaardagsfeestje van de dictator. Lajos Kalanos was zo brutaal om zijn camera op een driepoot recht voor de neus van Stroessner te zetten. Niemand durfde er iets van te zeggen en Stroessner zelf was waarschijnlijk te ijdel om er wat van te zeggen.

Ergens onderweg in Paraguay op weg naar een boerencoöperatie in de binnenlanden.

Voor Lajos en Fons was ook niks teveel. In Paraguay hebben we op het platteland, uren rijden van de hoofdstad, gefilmd. We reden uren over modderige zandpaden waarin ons Japanse busje enkele keren vast liep. Geen geklaag over de lange rit, het ongemak, het spaarzame eten en drinken. Kortom, een man die van het leven hield zoals het was en meeleefde met mensen in armoede en nood. Hij was een levenskunstenaar van de bovenste plank. Ik ben hem dankbaar dat ik met hem heb mogen werken. Dat hij in ruste in vrede.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Lajos_Kalános

HAAGSE KOEHANDEL

Een digitaal fantasieke van Petrus

Vandaag de dag zijn we getuige van de grootste openlijke politieke koehandel in de Nederlandse politieke geschiedenis ooit, met dank aan Rutte en Samsom. Zij zouden met zijn tweeën na de verkiezingen vorig jaar wel eens even het varkentje van de kabinetsformatie wassen. Geen weken of zelfs maanden lang gezeur in achteraf kamertjes, geen oeverloze formatiegesprekken onderbroken door alweer een gang naar de koningin. Je zag het aan hun triomfantelijke lach toen ze hun kabinet presenteerden. Zij zouden als de nieuwe generatie de oude wel eens even een lesje leren in kordaatheid, pragmatisme, redelijkheid, efficiency en snelheid.

Wisten zij veel dat de prijs alsnog later betaald zou moeten worden, als het op stemmen en goedkeuring in Tweede en Eerste Kamer aankomt. Of hadden ze het toch wel kunnen weten als ze echt verstand hadden gehad van politiek? Nu zijn ze alsnog genoodzaakt tot oeverloos overleg en gezeur in vergaderzalen, over en weer gepraat voor en achter de TV camera's, off the record en on the record met een hele rits partijen.Overleg zonder kop of staart, als het gestelde doel van zes miljard bezuinigen maar gehaald wordt. Onze twee jonge politieke ondernemers hebben van wat vroeger politiek overleg heette, een koehandel met afval race gemaakt.

Toen de twee durfallen hun kabinet trots presenteerden, hadden ze het ook nog over bruggen bouwen. Zinloos woordgebruik want het sloeg nergens op. Voor bruggen bouwen heb je een ontwerp nodig, kennis van en ervaring met het bouwen en van de oevers die je wilt verbinden. Een brug leg je ook niet zo maar ergens in the middle of nowhere. Bij een brug hoort een plan, een doel dat verder ligt dan de brug zelf: economische groei, sociaal leven uitbreiden, recreatie enz. Bij dit kabinet is van dit alles geen sprake.

Het zijn ingenieurs zonder visie en ook nog eens bang zich te branden aan een ideaal. Van Rutte kan ik dat begrijpen met zijn achtergrond. Voor Samsom vind ik het een schande of wacht even,  hij heeft het samen met zijn partijvoorzitter steeds over nivelleren. Samsom werkt met zijn partij blijkbaar aan een nivelleringsbrug. Ik zou hem willen vragen wat er te nivelleren valt bij bijna een miljoen werklozen? Is het niet belangrijker om ervoor te zorgen dat de werklozen een brug naar werk krijgen of heeft de Partij van de Arbeid ook al geen visie meer op Arbeid? Dat zou nog wel eens een heel goed kunnen. Er is in die partij meer visie op eerlijk delen dan op eerlijk werken. Je zou dat de ontaarding van de PvdA kunnen noemen.

De politiek degraderen tot koehandel is vernietigend voor de Nederlandse politiek cultuur. Natuurlijk weten burgers wel dat bij politiek koehandel komt kijken. Burgers mogen dan niet allemaal even hoog opgeleid zijn, ze hebben wel allemaal verstand van mensen en de nodige zelfkennis. Je hoeft burgers dus niks wijs te maken. Maar door de koehandel tot enig en uniek beginsel te verheffen zoals Rutte en Samsom hebben gedaan, betekent de doodssteek aan elke politiek ideaal, aan elke visie en aan elke zingeving.

Een samenleving zonder zingeving is een dolende samenleving waar wantrouwen snel is gezaaid en cynisme de enig overgebleven levenshouding. Dat cynisme en wantrouwen wordt nog eens versterkt door zinloos gezwets over participerende samenleving. Nergens doen Rutte en Samsom ook maar enige moeite om uit te leggen wat ze met een participerende samenleving bedoelen. Dat moeten de burgers maar zelf uitzoeken. Dat zullen ze ook wel doen want er zit niks anders op maar ze weten ook dat voor onze twee koehandelaren de participatiesamenleving een schaamlap is voor bezuinigingen waar kop noch staart aan zit. 

DE SOKKEN VAN YOUP VAN 'T HEK

Een tekening van Petrus

Gisteren voor het eerst een optreden van Youp van 't Hek in levende lijve gezien. In Roosendaal. Er is dus leven buiten de Randstad. Ik kende hem natuurlijk al van zijn TV optredens. Meestal geniet ik van deze vechter voor een betere wereld. Af en toe is zijn woordgebruik te grof, maar misschien is dat soms nodig voor het publiek. Misschien werken grove woorden bij sommige mensen op de lachspieren. Een vorm van zelfspot.

Ik heb de indruk dat Youp van een vechter voor een betere wereld een zoeker is geworden. Hij is natuurlijk ook ouder geworden. Zoals wij allemaal van zijn generatie. In deze show zwerft hij als zestigjarige enigzins gebogen, alsof hij letterlijk gebukt gaat onder zijn leeftijd, met een wigwam in zijn handen door de stad Amsterdam. Hij blijkt een beetje verdwaald te zijn. Per vergissing gaat hij van zijn eigen house warming party dronken terug naar zijn vroegere huis. Het blijkt een toevallige terugkeer te zijn naar zijn jeugd want de nieuwe bewoner heeft op de zolder een wigwam gevonden. De wigwam uit zijn jeugd.

Als kind uit een katholiek gezin van 8 kinderen trok hij zich daarin terug en dacht er na over de wereld. Hij bedacht dan vooral wat hij niet wilde zijn en dat is kort samengevat geen nette oppassende burger die werkt voor gezin en hypotheek. De ABN AMRO heeft hem onder het mom van een stukje vrijheid ooit een dure hypotheek verkocht waaraan hij voor de rest van zijn leven aan vast zat. Een lot dat de meeste mensen overkomt en Youp dus eigenlijk wil ontlopen.

Dat is het kind in hem van de jaren zestig van de vorige eeuw. Toen was de burgerman de gedoodverfde zwarte piet van onze samenleving, die samen met alle andere burgermannen de zwijgende meerderheid vormden. Een conservatieve meerderheid die tegen de Beatles en Rolling Stones was, voor de oorlog in Vietnam, voor de atoombom, tegen hippies en lang haar, tegen werkschuw tuig en wiet rokers. Tegen alles wat toen viel onder het woord Revolucion. Daarom roept Youp het woord Revolucion op een gegeven moment meerdere malen haast wanhopig de zaal in.

Het publiek lacht meewarig, wat vaker gebeurt. Maar Youp zijn revolutie is nu wel anders dan die van de jaren zestig. Toen was het een maatschappij omwenteling waarna alle mensen verlicht, vrij en vooral creatief zouden leven. Een maatschappij zonder burgerman en vrouw. Maar Youp heeft intussen geleerd dat die droom te mooi is om waar te zijn. Daarom roept hij de mensen op om nu het nog kan, alsnog iets te maken van de rest van hun leven. Want het leven speelt zich voor de dood af en niet na de dood. Hij roept zijn publiek op om nog in de pauze beslissingen te nemen, knopen door te hakken en hun droom die ze allleen nog maar op hun vakanties koesteren, waar te maken.

Na de pauze steekt hij de draak met onze overmatig georganiseerde luxe samenleving en de angst om risisico's te nemen. Een dienstdoende baliedame van het ziekenhuis waarschuwt dat zijn stervende vriend in een een rolstoel buiten het ziekenhuis niet verzekerd is. Ze nemen het risisico en gaan naar buiten. In het park stuiten ze op een party. Eerst dachten ze een kinderfeestje maar het blijkt een hondenparty. Net als op het feestje bij hem thuis wil het er maar niet gezellig worden. Het blijft bij gepraat en vooral gedoe om niks.

Onze onmacht, maar ook die van Youp zelf. Hij kan immers ook niet meer doen dan praten, nu ja praten als een nar en dat kunnen de meesten van ons niet. Al pratend houdt hij ons een spiegel voor met onze eigen angsten en onzekerheden. Hij komt op zijn zwerftocht door Amsterdam zo maar een meisje van 25 tegen dat huilt omdat ze het uitgemaakt heeft met haar accountant die haar een gezellig leven beloofde. Cynisch mompelt hij dat ze het er nog goed heeft afgebracht maar hij weet het niet zeker meer. Hoe hou je van elkaar en van het leven zonder een saaie burgerman te worden, bang voor risico, angtig om uit de boot te vallen? Het antwoord van Youp is al even schitterend als eenvoudig. Trek 's morgens 2 verschillende sokken aan. Zo wordt je voorzichtig – op kousevoeten – een beetje nar die misschien durft te leven en lief te hebben. Of heb ik het toch niet goed begrepen? Ik zou zeggen, ga daarom voor alle zekerheid zelf kijken en luisteren.

MR.HIGGS OF HIGGS-BOSON RECEIVES THE NOBEL PRIZE FOR PHYSICS

Een tekening van Petrus

SEKSISTISCHE FOTO'S

1952 of daaromtrent

Naar aanleiding van Bas Heijne op nrc.nl van gisteren over het gedoe rond het Dikke Cadeauboek van speelgoedgigant Bart Smit, heb ik bijgaande foto's opgezocht. Seksistische foto's uit het verleden dat we, als het aan Bart Smit ligt, maar niet achter ons willen laten. Naar het schijnt staan in dat boek meisjes met stofzuigers en strijkijzers afgebeeld waarbij de klassieke mama als expliciet rolmodel wordt aanbevolen. Rolbevestiging met alle toekomstige ellende van dien.

1962 of daaromtrent

Ik lees dat de Zweden wederom een lichtend voorbeeld zijn. Dat collectivistische ingestelde volkje schijnt jongens met strijkijzers en meisjes met sportwagens af te beelden. Het kan niet anders of de Zweedse jongens en meisjes van vandaag zullen er straks veel beter aan toe zij dan die in onze seksistische maatschappij.

1976

Het wachten is op de afschaffing van de woorden man en vrouw. We worden allemaal hets. Geen zij of hij meer, maar het. Geen vaders of moeders meer maar hoeders. Kortom, de verschillen tussen man en vrouw worden definitief uitgeroeid. De wetenschap komt ons daarbij een handje helpen door de seks als basis voor de productie van kinderen definitief aan het laboratorium uit te besteden.

1977

We schaffen trouwens dat hele seks gedoe af. Daarvoor in de plaats krijgt iedereen vrije toegang tot drugs. Er zal een variëteit aan seks-drugs op de markt worden gebracht: masturbatiedrugs, klaar kom drugs, orgie drugs, triootjes, duootjes enz. Er wordt al aan gewerkt maar dat kan beter en effectiever. Zo wordt edereen gelijk en dus ook gelukkig. Op naar de Happy World van Het.

1979

HENK DE PENSIOENKOMIEK

Een digitale bewerking van Petrus