KOONS & KELLEY

Jef Koons, Puppy

De Amerikaanse Oostkust kunstenaar Jef Koons en de Amerikaanse Westkust kunstenaar Mike Kelley zijn generatie genoten. Koons is in januari 1955 geboren. Kelley is van oktober 1954. Een verschil van goed 2 maanden. Koons studeerde kunst in Chicago en vertrok in 1976 naar New York. Kelley was van Detroit en gaat na een universiteitsstudie in 1978 kunst studeren in Los Angeles. Beiden brengen het vervolgens heel ver in de kunstscene. Daarmee houden de overeenkomsten ongeveer op.

Koons maakt geruststellende burgermanskunst die hij ook nog eens tegen heel hoge prijzen in de kunstmarkt weet te zetten. Met zijn perfect gestileerde en afgewerkte groot formaat metalen opblaashonden, zijn seksprenten met zijn vroegere vrouw en Italiaanse porno actrice Cicciolina (Ilona Staller), zijn groot uitgewerkte houtsnijwerk van alweer honden en zijn kleurrijke puppy bloemencollages verovert hij de harten van de rijke kunstliefhebbers. Kunst van Koons voor boven de bank in de villa of het penthouse, in de grote ontvangsthal en in de slaapkamer. Je kunt er overal mee voor den dag komen.

Kelley daarentegen maakte, zoals dat heet duistere kunst. Ik zie dat niet zo maar de kunstcritici wel. (Zie mijn blog 'Mike Kelley's knuffelkunst' van 12 januari) Wat Kelley volgens kunstcriticus Frits de Coninck zo bijzonder maakte, “was dat hij in elk volgend werk weer een stap verder ging, zowel inhoudelijk als stilistisch. Nog meer poken in gevoelens en herinneringen die wij soms diep weggestopt hebben en die niet altijd even aangenaam zijn. De kijker nog meer treffen met het besef dat hij zijn eigen onderbewustzijn weerspiegeld ziet.” (Museumtijdschrift Museum nr. 1 jan/feb 2013 blz.60)

Mike Kelley, Estrel Star #3,1989, samengebonden, gevonden knuffels.

Kelley's werk is wat je noemt psychologiserende kunst waar de gegoede burger van zou moeten schrikken. De Coninck geeft als voorbeeld het kunstwerk 'Educational Complex', volgens hem een sleutelwerk. Het kunstwerk uit 1955 bestaat “uit een aantal op schaal gemaakte gebouwen, heel verschillend in stijl en grootte". Het is een grote maquette van alle scholen die Kelley ooit bezocht heeft maar dan uit het hoofd nagebouwd.Zijn geheugen heeft, zoals mijn inziens elk geheugen, gaten laten vallen dus de nagebouwde scholen hebben doodlopende gangen en lokalen die niet kloppen.

Niets aan de hand zou je denken, maar niet bij Kelley. Het is een onheilspellende maquette. Waarom? Omdat Kelley dat ons zo uitlegt in zijn teksten:”Hij heeft het daarin over zijn fascinatie voor het 'Repressed Memory Syndrome', een toestand waarin traumatische jeugdervaringen (vooral seksueel misbruik) zo sterk wordt onderdrukt dat ze uiteindelijk wordt vergeten. En met die uitleg zijn we bij de bron van de onaangename associatie die de vergeten plekken oproepen. Want Kelley draait het proces om heel geraffineerd om. Als de loze gangen en gemankeerde lokalen vergeten zijn , heeft hij die beelden volgens de theorie kennelijk onderdrukt om het trauma te verdrijven.” (idem blz. 62)

Als ik het goed begrijp legt Kelley ons met zijn knuffelkunst op de bank bij de psycholoog om daarna gelouterd uit een tentoonstelling te komen zoals Het Stedelijk Museum in Amsterdam momenteel organiseert. Daarmee is Kelley net als Koons ook een kunstenaar voor de Amerikaanse burgerman, in dit geval dan wel in de vorm van de Californische kritische intellectueel. Die zijn psychologiserend met de wereld bezig. Een deel van hun leven brengen ze daarom door op de bank bij hun psychiater. Kijk maar eens naar de TV sitcom Frasier met de fictieve broers in de psychologie Dr. Frasier Crane en Dr. Frederick Crane. Het onderbewuste en bewuste is daar om te lachen. Bij Kelley is het daarentegen zwaarwichtige ernst waar hij door zelfmoord op 56 jarige leeftijd een einde aan heeft gemaakt.