DE EUROPESE UNIE ALS HISTORISCH NOODZAKELIJK PROJECT

Luuk van Middelaar (rechts op de foto) sprak op een door de Vlaams - Nederlandse Vereniging voor Internationale relaties - Anders VIRA georganiseerde bijeenkomst in Brussel over "Handelen als Unie in een geglobaliseerde wereld". Links op de foto staat VIRA voorzitter Willy Stevens.

 

Als je de kans krijgt om naar een lunchconferentie te gaan waar Luuk van Middelaar zal spreken dan grijp je die aan. Niet alleen omdat hij adviseur en speechschrijver is van van Rompuy, de voorzitter van de Europese Raad van regeringsleiders en dus een beetje president van de EU, maar ook omdat hij een originele kijk heeft op de ontwikkeling van de EU.

Voor van Middelaar is de EU op de eerste plaats een politiek project en dus veel meer dan een rekensom met als uitkomst of je er wel of niet geld aan kunt verdienen. Het is een duurzaam antwoord op de geschiedenis van het continent zelf en de haar omringende wereld. Het is de enige manier om als Europa overeind te blijven in de wereld van de nieuwe grootmachten.

De huidige crisis is meteen ook de testcase voor deze opvatting. Als de EU namelijk niets anders is dan een optelsom van financiële en economische belangen dan is deze crisis wel de aanleiding om uit de EU te stappen. Er zijn dan ook politieke leiders die dat zulks vinden maar de meeste politieke leiders en volkeren vinden toch van niet. Onlangs sprak een Tsjechische over de afkeer in haar land van Europa. Toen ik haar vroeg wat de uitslag zou zijn van een referendum of Tsjechië al dan niet lid moest blijven van de EU, moest ze toch vaststellen dat de meerheid zou vinden van wel.

De huidige leiders van de EU met voorop de twee Europese grootmachten vertegenwoordigd door Merkel en Sarkozy vinden dat duidelijk ook. Meer dan ooit overtuigen zij hun bevolking ervan dat de EU een politiek project is dat door moet gaan ondanks alle problemen. De Europese en wereldgeschiedenis dwingt dat als het ware af. De voormalige wereldmacht Engeland is zo ver nog niet. Die klampt zich nog vast aan het glorieuze verleden, maar afhaken durft het land toch ook niet.

Wat het zo moeilijk maakt voor veel burgers en politieke leiders om de EU te begrijpen is dat het een uniek project is. Geen eenheid op basis van militaire macht zoals in het verleden zo vaak is geprobeerd maar op basis van democratische samenwerking met respect voor de onafhankelijkheid van elk land. Dat maakt het meteen ook een ingewikkeld project waarbij telkens opnieuw geïmproviseerd moet worden.

Nederlanders, Duitsers en Oostenrijkers houden daar niet zo van. Zij vertrouwen op regelgeving via wetten, juridische kaders, nadere afspraken en transparante besluitvorming. Zie maar eens hoe minister van financiën Jan Kees de Jager opereert als een Nederlands penningmeester in plaats van als een politicus. Er moet regelgeving komen en wel zo snel mogelijk. Het moeilijke daarbij is dat geen enkele regelgeving een crisis kan voorzien. Daarom is het ook een crisis. Fransen, Italianen en ook Belgen kunnen daar beter mee overweg. Middelaar merkt terecht op dat de Franse diplomatie in een crisis juist kansen ziet om de Franse geopolitieke lange termijn doelstellingen naar voren te halen.

Op het einde van zijn voordracht vergeleek Van Middelaar de EU met een konvooi schepen. Zo’n konvooi bestaat uit schepen van verschillende grootte, met verschillende functies en capaciteiten maar het blijft ondanks al die verschillen toch bij elkaar omdat ze beseffen dat er geen alternatief is. Van Middelaar constateert daarbij terecht dat deze crisis nu juist dit besef van de noodzaak van de EU onder de Europese bevolking heeft verdiept. Dankzij de crisis is het Europese bewustzijn nu veel groter.