 |
| Vargas Llosa nu eens niet als wereldberoemde Peruaanse schrijver en winnaar van de Nobelprijs voor Litteratuur (2010) maar als presidentskandidaat voor een coalitie van partijen genaamd Democratisch Front (FREDEMO) in 1990. |
Natuurlijk heb ik de pas overleden beroemde Peruaanse schrijver Vargas Llosa in de jaren zeventig gelezen. Het bleef helaas bij zijn eerste boeken. Geen tijd meer om te lezen. Mijn werk bij de internationale vakbeweging, mijn gezin en de fotografie slokten al mijn tijd op. Lezen was een luxe geworden.
Wat me van Vargas Llosa daarna is bijgebleven, is dat hij als presidentskandidaat voor het Democratisch Front (Fredemo) bij de Peruaanse verkiezingen in 1990 de politieke tegenpool werd van die andere beroemde - tien jaar jongere Latijns Amerikaanse schrijver - de Colombiaan Garcia Marquez (1927-2014). Terwijl Marquez niet politiek actief was maar wel zijn leven lang bevriend bleef met de linkse dictator Fidel Castro (1926-2026), schoof Vargas Llosa zoals dat heet op naar rechts.
Dat was niet helemaal onbegrijpelijk. De linkse oplossingen die op verschillende manieren waren uitgeprobeerd in Latijns Amerika en soms dramatische proporties aannamen, hadden niet gewerkt. De laatste grote teleurstelling was de Sandinistische regering in Nicaragua waarvan de restanten nu nog steeds dat kleine land teisteren. Het huidige socialistische Venezuela is een ander voorbeeld van falend links beleid.
De verschuiving van Vargas Llosa naar rechts, zo begreep ik uit zijn publicaties, was een verschuiving naar meer respect voor de democratie en meer vrije markt.
Het ondemocratische Cuba is altijd ams een schaduw boven links in Latijns Amerika blijven hangen. De Chileense president Allende liep weg met Fidel Castro, de Sandinisten in Nicaragua idem en ook Chavez was een groot bewonderaar van Cuba. Hij richtte na zijn machtsovername Venezuela naar Cubaans model in met artsen en al.
De andere verschuiving bij Vargas Llosa was die naar ondernemerschap en privatisering. In de ogen van links, ook in Europa, zijn dat bespottelijke zaken (met de Engelse premier Thatcher als afschrikwekkend voorbeeld) omdat die de gelijke verdeling van inkomen zouden bedreigen. Tot op zekere hoogte is dat waar maar vrijheid van onderneming en privé bezit zijn ook nodig om welvaart te scheppen.
Zonder bedrijvigheid van ondernemers geen economische welvaart en geen werkgelegenheid en daaraan ontbreekt het in Latijns Amerika. Het is niet alleen ondergewaardeerd maar wordt zelfs tegengewerkt door de staatsbureaucratie. Latijns Amerikaanse bureaucraten parasiteren op de bestaande productiviteit in plaats van het te bevorderen, niet alleen in de stad maar ook op het platteland.
Zo is een van de grote problemen van Latijns Amerika dat er geen ondernemende boerenstand bestaat. Verdeling van land is mooi maar zonder een goed kredietsysteem en banksysteem, goede landbouwvoorlichting, een toegankelijke markt en productveredeling kun landbouw niet productief maken.
Het linkse idee dat de overheid de plaats kan innemen van de vrije ondernemer is in de twintigste eeuw achterhaald door het instorten van de communistische centraal geplande economie, een bureaucratische ambtenaren economie, van de Sovjet Unie.
Niet voor niks besloot de de Chinese communistische partij om in beperkte mate vrij ondernemerschap toe te laten en buitenlandse investeringen. Beperkt omdat het alleenrecht op de staatsmacht in handen moest blijven van de communistische partij.
Deze half geleide planeconomie heeft het land een boom bezorgd die het tot een economische wereldmacht heeft gemaakt. Waar de grens ligt tussen vrije ondernemerschap en absolute macht van de communistische partij in China zal de toekomst moeten uitwijzen.
Intussen is in Peru sinds een aantal jaren een beweging op gang gekomen tegen corruptie op de hoogste niveau. Oud presidenten zijn door rechtbanken tot jaren gevangenisstraf veroordeeld vanwege het aannemen van steekpenningen voor hun campagnes of persoonlijk gewin.
Voor het overige worstelt Latijns Amerika nog altijd met het vinden van een goede balans tussen vrij ondernemerschap, verdeling van inkomen en een overheidsapparaat dat in dienst staat van de bevolking in plaats van de bureaucratie zelve.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten