6. HOE ZIT DAT IN OSS? DE PIL

Koningin Juliana in 1961 op werkbezoek bij de researchafdeling van Organon. (Harry Pot, 1961, Wikimedia Commons). De productie van de baanbrekende anticonceptiepil vond algauw niet alleen in Amerika plaats. Ook bij het in 1923 door dr. Saal van Zwanenberg (1889-1974) opgerichte Organon in Oss, dat voortkwam uit familiebedrijf Zwanenberg's Slachterijen en Fabrieken, deed men al in de jaren vijftig onderzoek naar de werking van de pil. Het farmaceutische bedrijf zou uiteindelijk zelf een anticonceptiepil ontwikkelen die tot op de dag van vandaag in de hele wereld wordt gebruikt. (Brabants Erfgoed)

Het Vaticaans concilie betekende het einde van het bisschoppelijk mandement van 1954 waarin de bisschoppen de katholieke gelovigen opriep trouw te blijven aan de katholieke zuil.

“Op 30 mei 1954 brachten de Nederlandse bisschoppen, met aan het hoofd kardinaal de Jong een herderlijk schrijven (Mandement) uit over de katholiek in het openbare leven. Kernpunten van het Mandement waren een verbod voor katholieken om lid te zijn van de socialistische vakbeweging NVV en om regelmatig socialistische vergaderingen bij te wonen, socialistische pers te lezen of naar de VARA te luisteren…Het lidmaatschap van de PvdA werd ontraden, maar de uiteindelijke beslissing daarover was een zaak van het eigen geweten. Wel stelden de bisschoppen dat een doorbraak van katholieken naar de PvdA afbraak van de eigen katholieke partij KVP betekende. (Mandement van 1954) 

Bisschop Bekkers (1908-1966) van het bisdom Den Bosch luidde de nieuwe Roomse tijd in door de ideeën van het Tweede Vaticaans Concilie te vertalen naar de gewone katholieken in televisiegesprekken. In een berucht TV interview in het KRO actualiteiten programma Brandpunt noemde hij de eigen verantwoordelijkheid van de gelovigen het uitgangspunt van zedelijk gedrag.

“Bewegende beelden op een beeldbuis? In 1951 was de eerste landelijke televisie-uitzending in Nederland! Het ging na tien jaar van wederopbouw beter met Nederland. Mensen konden rond 1960 meer geld besteden en kochten luxegoederen, zoals televisies, koelkasten en stofzuigers. Televisiekijken werd een belangrijke vrijetijdsbesteding. Sommige mensen waren bang dat de televisie een slechte invloed had op de samenleving. Bisschop Bekkers (1908 - 1966) niet. Hij was de meest geliefde bisschop die Brabant ooit kende. Hij was de enige echte 'televisiebisschop' van Nederland. Waarom kreeg hij die naam?” (Bekkers, de televisiebisschop). 

Met zijn pastorale inzicht bevrijdde hij de katholieke gezinnen van de toen heersende benepen, burgerlijke katholieke moraal. 

"Monseigneur Bekkers, van huis uit een eenvoudige, vrome boerenzoon, betoogde modernistische opvattingen in verschillende morele kwesties. Volgens Bekkers moest de Kerk niet een strenge moraal voorschrijven, maar tegemoetkomen aan de wensen van de gelovigen. Zijn opvattingen werden meer ingegeven door pastorale overwegingen dan door wetenschappelijke bezinning. Spraakmakend was zijn mening over de geboorteregeling die hij verwoordde op 21 maart 1963. Bekkers vond dat gelovigen zelf moesten beslissen over het gebruik van de anticonceptiepil. Zonder het woord 'anticonceptiepil' te gebruiken, benadrukte Bekkers dat ouders hun eigen geweten moeten volgen bij het bepalen van het kindertal.” (Wikipedia : Wilhelmus Marinus Bekkers)

De ironie van de geschiedenis is dat in de katholieke stad Oss de pil Lyndiol werd gemaakt door Organon. De pil maakte de individualisering van de vrouw praktisch mogelijk. Het al dan niet krijgen van kinderen was voortaan haar verantwoordelijkheid, al dan niet met haar partner. De seksuele bevrijding van de vrouw begon bij Organon in Oss.

Hett is een ingrijpend verandering in de ordening der dingen. Het voorspel tot het feministische "baas in eigen buik” is begonnen. Het individu is voortaan het uitgangspunt, niet het gezin, de (geloofs)gemeenschap of andere collectiviteiten.

De individualisering onder katholieken, ook in de wet (gelijkheid man en vrouw) werd gevolgd door democratisering (individuele mondigheid en inspraak) en verdergaande secularisering, de terugtrekking van de kerk als geestelijk oriëntatiepunt. 

Individualisering, democratisering en secularisering heten de drie pijlers te zijn van de vooruitgang. Voortaan staan progressieven tegenover conservatieven. Uiteraard vond dit vooruitgangsdenken zijn weg in de politiek, in nieuwe politieke partijen als D66 en de PPR ook in Oss. De jongeren bleken de gevoeligste antenne voor deze veranderingen te hebben. Zij kwamen daardoor in conflict met de vorige generatie, een zo diep conflict dat het zijn uitwerking heeft tot vele decennia daarna, ook in Oss.