DE AANKLACHT VAN PATRICIA KAERSENHOUT

Patricia Kaersenhout, Mea Culpa. Te zien in Bonnefantenmuseum tijdens de overzichtstentoonstelling van Kaersenhout te zien tot 5 november.

 

Ik hou niet van politiek correcte kunst maar nieuwsgierigheid won het van afkeer en dus ben ik gaan kijken naar de overzichtstentoonstelling van Patricia Kaersenhout in het Bonnefantenmuseum te Maastricht.

Volgens het bij de tentoonstelling horende boekje onderzoekt zij "in haar werk de nog altijd actuele erfenis van slavernij en kolonialisme in de Nederlandse context en daarbuiten onderzoekt.” 

Het is eerder een aanklacht, een kunstzinnig uitgewerkte aanklacht, tegen kolonialisme, slavernij en onderdrukking van zwarte vrouwen.

Bij een onderzoek stel je  vragen over het hoe, het waarom en het motief van de daders en de gevolgen voor de slachtoffers. Dat gebeurt gedeeltelijk. Er worden voornamelijk feiten aangedragen die een bewijs zijn van de misdaad.

De schuld staat vast. Dat blijkt uit het werk ‘Mea Culpa'. Daarmee vraagt de kunstenares aan het publiek welke CEO er boete zou moeten doen en waarom. 

De getuigen zijn door haar gehoord en de aanklacht is duidelijk. Nu nog de vraag wie moet ervoor boeten? Dat ze naar CEO’s wijst zal te maken hebben met haar anti-kapitalisme.

In het boekje bij de expositie staat dat Kaersenhout geïnteresseerd is in de vraag hoe naties omgaan met kwesties als boetedoening en schuld. Als dat zo is, dan had ze Duitsland als voorbeeld kunnen nemen. Die hebben geboet en boeten nog altijd voor hun Nazi verleden.

Dat hebben ze gedaan door de daders die nog leefden voor de rechter te halen, aan zelfonderzoek te doen (hoe is het zo ver kunnen komen) en compensatie aan de slachtoffers te geven o.a. door het land Israel mede mogelijk te maken.

De daders van de slavernij leven daarentegen niet meer dus dat is een afgesloten weg. Zelfonderzoek gebeurt door nauwkeurig onderzoek naar slavernij, veel nauwkeuriger dan Kaersenhout kan. 

Compensatie in de vorm van een land is niet nodig. Surinaamse nakomelingen van slaven hebben een land. Helaas wil daar niet elke nakomeling van slaven wonen. In het voormalige koloniale Nederland wonen evenveel nakomelingen van Surinaamse slaven als in Suriname. Kaersenhout zelf woont als Surinaamse in Nederland. 

In het boekje staat dat de kunstenares “alom wordt geprezen om haar kritische en radicale engagement met ras, seksualiteit en gender.” Een nogal abstracte aangelegenheid. Op de tentoonstelling zie ik engagement met zwarte vrouwen. Waarom is het zo moeilijk om dat zo neer te schrijven?

In de serie “The Hummingbird Women” onderzoekt Kaersenhout volgens het boekje “de onzichtbaarheid van Zwarte Vrouwen in de Négritude beweging, een anti-koloniale en anti-racistische emancipatiebeweging van zwarte intellectuelen in Haïti en Parijs.

Prima beweging maar wel treurig dat die weinig succes heeft gehad. De wieg van deze beweging stond in Haïti, het eerste ooit door slaven zelf bevrijde land dat nog altijd in diepe armoede is gedompeld en politiek een puinhoop is.

Leopold Senghor een van de theoretici van de beweging heeft het tijdens zijn twintig jaar presidentschap van Senegal beter gedaan. Hij heeft enige politieke en economische stabiliteit gebracht in de periode 1960-1980 met een vleugje democratie en economische groei.

De onzichtbaarheid van zwarte vrouwen valt wel mee. Ik ken Josephine Baker dankzij mijn moeder al vanaf mijn jeugd. Later zag ik een foto van haar in de nagebootste Parijse slaapkamer van Piet Mondriaan in het Mondriaanhuis te Amersfoort.

De schilderes Frida Kahlo hoort als Mexicaanse schilderes, minnares van Rivera en fanatieke communiste die flirte met de volkscultuur niet echt thuis in het rijtje vrouwen. Zij is wereldberoemd.

Patricia Kaersemaker is een activiste voor wie de kunst in dienst staat van de emancipatie van zwarte vrouwen en nakomelingen van slaven. De toekomst zal leren hoe het met de Surinamers in Nederland en in Suriname zal gaan. Of de kunst van Kaersenhout daarin nog een rol zal spelen, zal  de tijd uitwijzen.

Ik hoop voor haar dat het werk wat ze maakte bevrijdend is, want dat is wat hoort bij kunst. Vrij zijn.