DE JEZUS VAN REMBRANDT

Rembrandt, Christus geneest de zieken,ets, ca. 1647-1649. De prent wordt wel 'De honderd gulden prent' genoemd vanwege het hoge bedrag dat hij voor die tijd opbracht. 

Ik zie de gefronste wenkbrauwen van onze progressieve intellectuelen al. Heeft Rembrandt nu ook al iets met Jezus? Ik hoor ze denken; jammer voor Rembrandt maar Jezus is voorbij. Ook al voert de halve wereld religieuze oorlogen, voor ons D66'ers en andere progressieven is de tijd van religie over en uit. Dat Rembrandt zelfs meerdere keren Jezus heeft afgebeeld moge kunsthistorisch interessant zijn, voor de rest is het verleden tijd. Dat onze beschaving en van de meeste Westerse landen gebouwd is op het Christendom kunnen we alleen maar betreuren. Als wij progressieven er eerder waren geweest was zulks natuurlijk niet gebeurt, aldus de gedachtegang van mening vooruitstrevend intellectueel.

De hier afgebeelde Jezus van Rembrandt kwam ik tegen op de prachtige tentoonstelling van grafieken 'Bosch,Bruegel, Rubens, Rembrandt' in het Albertina in Wenen (tot 30 juni). Dank zij Hertog Albert van Sachsen Gescheten (de aristocratie is toch ergens goed voor geweest) kan het Albertina “einen hochkarätigen Ausblick auf zwei Jahrhunderte niederländischer Zeichenkunst bieten... Albert begann in den 1760er-Jahren mit dem Aufbau seiner Sammlung, die von Anfang an auf die graphischen Künste spezialisiert war. Seine Vorliebe galt bildhaft komponierten Zeichnungen, wobei ihm die Kunst aus den Niederlanden besonders am Herzen lag.”

Natuurlijk zijn veel meer prenten dan deze van Rembrandt de moeite waard om te tonen en te bespreken al blijkt ook op deze tentoonstelling maar weer eens wat een groot man Rembrandt was waarmee alleen andere groten als Bosch, Bruegel en Rubens zich kunnen meten. Zij blijven ons met hun tekenkunst verbazen en verwonderen zowel technisch als inhoudelijk. Er is bij deze grote kunstenaars altijd meer dan tekentechniek, compositie, materiaal gebruik enz.

Op de prent van Rembrandt kun je Jezus dank zij de glans om zijn hoofd niet missen. Jezus is duidelijk meer dan gewoon mens. Hij heeft de goddelijke uitstraling die van oudsher goddelijke en heilige personen in de beeldende kunsten kregen. Je kunt een god of een heilige toch niet zonder een dergelijke uitstraling afbeelden? Mensen zouden zich eens kunnen vergissen door de god of heilige niet te herkennen. Vooral vroeger, toen een mens maar heel weinig afbeeldingen in zijn leven vermocht te zien, kon dat gemakkelijk gebeuren. Maar met zo'n licht boven en om je hoofd of een krans van goud er omheen enz. kon je natuurlijk niet missen.

Wat me deze keer meteen en voor het eerst opviel, is dat Rembrandt de figuur van Jezus ondanks zijn goddelijke uitstraling zo nadrukkelijk onder en tussen de mensen plaatste alsof hij wil zeggen dat Jezus dan wel goddelijk mocht zijn maar ondertussen zich toch maar mooi tussen het gewone volk begaf. Natuurlijk, we weten dat dit volgens het Nieuwe Testament zo was, maar om het dan ook zo scherp af te beelden is toch weer iets anders. Daar moet je Rembrandt voor heten en in Nederland wonen en werken, het land waar ook de menselijke kant van Jezus benadrukt kon worden zonder meteen te stoten op een of andere door orthodoxie ingegeven verbod.

Wat ik ook bijzonder mooi vindt getroffen van Rembrandt is de balans die hij gevonden heeft tussen de goddelijke status van Jezus en tegelijk diens mens zijn onder de mensen. Dat Jezus zowel God als mens is, blijft een wonderlijke, raadselachtige zo niet mysterieuze zaak. Welke God is zo gek om zijn zoon sterfelijk te laten worden met als doel het menselijke lijden en de dood letterlijk zelf aan de lijve te ervaren? Wie wil nu zo'n goddelijke vader hebben? Geen normaal mens toch en dus toch zeker geen God? Vandaar ook dat veel mensen de menswording van Jezus een ronduit belachelijk idee vinden. Sommigen zijn er zelfs door teleurgesteld. Wat moet je nu met een Zoon van God die lijdt als mensen en zelfs op een gegeven moment sterft terwijl je juist zelf aan de dood zou willen ontsnappen? Er valt geen touw aan vast te knopen.

Dat het tekentechnisch een fantastische prent is, hoef ik -denk ik – niet toe te lichten. Behalve dan misschien er toch even wijzen op de donkere, misschien wel duistere, grotachtige achtergrond. Alsof Rembrandt ons ook meteen met eigen ogen wil laten zien dat Jezus Christus licht in de duisternis brachten, maar dat wisten de gelovigen natuurlijk ook al wel. Rembrandt verbeeldt het alleen maar voor de duidelijkheid, om vergissingen te voorkomen. Rembrandt is ook een klein beetje god.