PANIEK IN VENEZUELA

President Hugo Chavez op bezoek bij Fidel Castro net als Chavez een typische Latijns Amerikaanse caudillo die aan de macht blijven met behulp van een mix aan volks charisma, legersteun en uitschakeling van politieke vijanden. Fidel Castro ging met dat laatste veel verder dan Chavez. Die is in grote lijnen binnen de door hemzelf opgestelde grondwettelijke lijnen gebleven. De foto is trouwens meteen ook een voorbeeld van 'ideologische constructie'. Castro zit voor een groot portret van de Cubaanse opstandelingenleider, dichter en schrijver José Marti (1853 -1895). Naast Marti het portret van generalissimo Simon Bolivar (1783 - 1830), de man die Venezuela, Colombia (inclusief Panama), Peru, Bolivia en Ecuador bevrijdde van de Spaanse koloniale macht. Bolivar was de grote politieke inspirator van Chavez. Tijdens zijn bewind werd Venezuela een Bolivariaanse Republiek.

Je mag dan vinden dat de zopas gestorven president Chavez van zijn land een puinhoop heeft gemaakt, een geruïneerde economie, almaar stijgende criminaliteit, polarisering tot op het bot, confrontatie met de Westerse wereld, een verwaarloosde infrastructuur enz., hij zou de armen in de sloppenwijken dan toch maar waardigheid en respect hebben gegeven. Maar als ik de beelden zie van de huilende, krijsende en paniekerige volgelingen van Chavez dan zie ik daarin maar weinig waardigheid. Integendeel, het doet me denken aan TV beelden die we wel vaker zien bij de dood van dictators zoals bijvoorbeeld de Noord Koreaanse president Kim Il Sung en niet te vergeten vadertje Stalin van Rusland.

Die huilende en krijsende aanhangers bij de dood van Chavez getuigen eerder van angst en verlatenheid dan van waardigheid. Nu ook hun vadertje is gestorven, zijn ze doodsbang voor hun toekomst want zonder vadertje immers geen toekomst. Dat is de tragiek van Latijns Amerikaanse caudillo's als Chavez. Zij maken van hun volk hun kinderen en dan vooral van de kwetsbaren – de sloppenwijkbewoners, de werklozen en de sloebers – onder hen. In plaats van te zorgen dat ze waardigheid en respect krijgen door werk en inkomen, worden ze tot bedelaars gemaakt met gaarkeukens, gesubsidieerde supermarkten voor de trouwe volgelingen, gratis gezondheidszorg, urenlange toespraken in de gelijkgeschakelde media enz. De kritici worden geïntimideerd en verstoten. Hij predikt liefde voor zijn volgelingen maar haat tegen degenen die het niet met hem eens zijn in binnen en buitenland.

Socialisme van de 21^ste eeuw noemde Chavez dat maar in de praktijk was het ouderwets paternalisme en uitdeelsocialisme gebaseerd op 's lands rijkdom aan grondstoffen in het bijzonder olie. Chavez schiep geen arbeidsplaatsen maar brak ze juist af door werkgevers, Venezuelaans of buitenlands, tot persona non grata te verklaren, door de onafhankelijke bonden te intimideren en te verdelen, door het land te verdelen zonder begeleidende opleidingen, kredieten en kennis, door de economie te corrumperen, door familieleden en vertrouwelingen op gevoelige openbare posten te zetten enz.

Dat neemt niet weg dat Chavez indertijd (1992) gelijk had met zijn kritiek op de traditionele politieke partijen van sociaaldemocratische en christendemocratische huize. Die partijen waren vermolmd door voortdurende interne strijd om de macht, door corruptie, gebrek aan visie op de toekomst van hun land en onverschilligheid voor de armen. Chavez had gelijk met zich het lot aan te trekken van de armen en de werklozen. Zijn presidentschap was na zijn gestrande coup in 1992 dan ook dik verdiend. Zijn verkiezing in 1998 was een eerste stap op weg naar waardigheid voor de armen en behoeftigen o.a. door hen te betrekken bij de politiek en de economie van hun land.

Waar ging het dan fout? Waarom maakte hij van zijn project voor de armen en de werklozen een project van polarisatie, van politieke manipulatie, van vijandschap tegenover werkgevers in binnen en buitenland, van retoriek tegen iedereen en alles die zich niet kritiekloos bij hem aansloten? Was het de binnen en buitenlandse tegenstand die hem bitter en onverzoenlijk maakte ( de tegencoup van 2002) , zijn gebrek aan democratische visie en economisch inzicht, zijn behoefte tot aanbidding van zijn kiezers en volgelingen? De geschiedenis zal oordelen.

Nelson Mandela (1918) heeft een bewogen geschiedenis achter de rug. Als een van de jonge leiders van de opstandelingenbeweging ANC tegen de apartheid werd hij veroordeeld door het blanke regime en zat 27 jaar in de gevangenis. In 1994 werd hij in de eerste echte vrije democratische verkiezingen tot president verkozen. In 1999 stelde hij zich niet verkiesbaar. 

Ondertussen blijft Mandela de enige moderne politicus die zijn volk na een lange strijd en persoonlijke gevangenschap inderdaad waardigheid en respect heeft gegeven. Mandela liet zich ondanks een genadeloos apartheidsregime van een blanke minderheid niet leiden door haat en wrok, door macht of geld daarin gesteund door bisschop Tutu. Hij gaf het goede politieke voorbeeld door democratisch terug te treden, door niet achter de schermen macht te willen blijven uitoefenen, door te streven naar verzoening en depolarisatie, door zijn volk niet als kinderen maar als volwassenen te behandelen die hun eigen lotsbestemmingen dienen te bepalen, door wereldwijde vriendschap na te streven zonder zijn principes te verloochenen.