DE ODYSSEE VAN HEER BOMMEL EN TOM POES

Zie ook de website www.toondercompagnie.nl/

De tekenaar en schrijver Marten Toonder werd 100 jaar geleden op 2 mei geboren. Een reden om aandacht te besteden aan zijn werk.

Met enige fantasie zou je kunnen zeggen dat de verhalen van Heer Bommel en Tom Poes de Nederlandse versie is van de Ilias en de Odyssee. Olivier B.Bommel en Tom Poes beleven immers net als Odysseus op zijn reizen, merkwaardige en soms levensbedreigende avonturen. Net als Odysseus weten zij te overleven dank zij een list die wordt verzonnen door de slimme Tom Poes. Een enkele keer ontsnappen ze als bij toeval aan een vreselijk lot. Hetzelfde toeval dat hun meestal in de problemen brengt, namelijk de grenzeloze naïviteit van Olivier B. Bommel als gevolg van zijn overtuiging dat hij het aan zijn stand van Heer verplicht is om goed te doen. Bommel is daarmee de burgerlijke (Nederlandse) variant op het aristocratische “noblesse oblige”.

Verschillen met de Griekse avonturen zijn er ook. De verhalen zijn niet in dichtvorm en er komen ook geen goden aan te pas ook al voert schrijver en tekenaar Maarten Toonder figuren ten tonele die uit een andere wereld komen dan de onze. Ik denk dan aan de dwergachtige Kwetal, het onwetenschappelijke maar wijze betwetertje die Bommel vanwege zijn grotere brein als zijn meerdere erkent. Aan  tovenaar Hokus Pas die met onwetenschappelijke maar zeer sluwe middelen probeert mensen in zijn macht te krijgen. Heer Bommel en Tom Poes krijgen te maken met buitenaardse wezens zoals dronen die het kukel bij mensen komen meten. Ze beleven avonturen met wraakgieren, beunhazen, argwaners, een grauwe razer, een zwelbast en een slijtmijt.

Uit "Tom Poes en de schatscherven" een uitgave van Oberon/Amsterdam Boek, 1974

Maar altijd weer lukt het beide avonturiers heelhuids thuis te komen. Heer Bommel woont in het naar goed burgerlijke smaak ingerichte namaak kasteel Bommelstein met butler waar hij zich een aristocraat waant. Iets waar menig welgestelde Nederlandse burger ook van droomt. Tom Poes daarentegen heeft een bescheiden onderkomen waarmee gezegd wil zijn dat je niet veel nodig hebt om slim te zijn. Uiteindelijk leren we ook de Penelope van heer Bommel kennen in de gedaante van Doddeltje, een burgerlijke en aandoenlijke in bloemetjesjurk gestoken huisvrouw die in een Nederlandse cottage niet ver van Bommelstein woont.

Zoals het verhaal van de Ilias en Odyssee eindigt met de thuiskomst van Odysseus bij zijn vrouw Penelope, zo eindigen de avonturen van Tom Poes en Heer Bommel met het huwelijk van de laatste met juffrouw Doddeltje. Intussen heeft Maarten Toonder ons jaren lang met zijn schepping van Heer Olivier B. Bommel en Tom Poes een spiegel voorgehouden van ons leven, van onze samenleving samengebald in het stadje Rommeldam en van de wereld met zijn onbekende streken en onverwachte gewoonten. Ik ga er vanuit dat net als de Ilias en de Odyssee de verhalen van heer Bommel en Tom Poes de eeuwen zullen overleven.