46. AMERICA LATINA. TOLEDO

In de St. Thomé kerk in Toledo bewonderen we het meesterwerk 'De Begrafenis van Graaf Orgaz" van de Spaanse schilder El Greco (1541-1614). De overlevering zegt dat de graaf uit dank voor zijn vele gaven aan de kerk begraven is door de heilige Stefanus en Augustinus. Het schilderij heeft de reusachtige afmeting van 4,8 x 3,6 meter. Ter vergelijking, de Nachtwacht is 4,4 x 3,6 meter. El Greco (de Griek) werkte voornamelijk in Toledo. Zijn schilderijen zijn eeuwenlang vergeten geweest totdat moderne schilders zijn vrije penseelvoering en kleurenpalet begonnen te waarderen.

Spanje komt ter sprake als de kolonisator van het land van mijn Colombiaanse vriend Alvaro en als de voormalige vijand van mijn land. De machtige arm van Spanje reikte van Colombia tot in Nederland. 

Maar voor Alvaro is de Tachtigjarige oorlog te ver weg in tijd en ruimte. Wat moet hij daarmee? Nu na bijna 200 jaar onafhankelijkheid zijn politiek en geweld in zijn land nog altijd met elkaar verweven terwijl Nederland een baken is van politieke vreedzaamheid en stabiliteit. Maar Nederland is dan ook ruim 200 jaar langer onafhankelijk dan Colombia. 

Sinds de onafhankelijkheid van Colombia vochten de Liberalen, de erfgenamen van de Franse en Amerikaanse revolutie tegen de Conservatieven, de erfgenamen van de Spaanse sociale, politieke en religieuze orde.

Sinds het begin van deze eeuw is daar de links-sociale revolutie bij gekomen, de door Cuba en communisme geïnspireerde gewapende strijd tegen de Liberale en Conservatieve elite. Een strijd die het land dreigt te verlammen. Alvaro houdt er zich verre van. Hij is de man er niet naar om zich daar in te mengen. 

Ons bezoek aan Toledo, je zou kunnen zeggen onze derde bedevaart in Spanje, licht een beetje de sluier op waarin de Spaanse geschiedenis is gehuld. Het is een van de oudste steden van het land met een rijke moorse en later Spaans-katholieke geschiedenis. Met zijn verhuizing naar het Escorial, maakte Filips II, de koning die zo fanatiek oorlog voerde tegen Nederland, een einde aan Toledo als de hoofdstad van Spanje. 

In de tijd van Toledo als het politieke centrum van het land was de kathedraal een symbool van religieuze en politieke macht. Kardinalen speelden een grote rol in de Spaanse politiek. Hun hoeden hangen nog steeds in de kathedraal als om ons te herinneren aan hun macht. 

Maar misschien zijn de kerkschatten die we bezichtigen nog wel een groter symbool van de vroegere Spaanse macht. Samen kijken we enigszins verbijsterd naar de hoeveelheid goud en zilver die daar in de vorm van bokalen, torenhoge monstransen, beelden, kruizen en andere katholieke symbolen uitgestald staat. 

Voor Alvaro is het uit zijn land geroofd goud omgesmolten tot kerkschatten. Eigenlijk zou dit teruggegeven moeten worden  maar gedane zaken nemen geen keer. Bovendien hijzelf is toch ook een zoon van Spanje. Spanje was het moederland van zijn voorouders zoals het dat ook ooit was van mijn verre, verre voorouders.  

We bezoeken de kerk van de Heilige Thomas waar een van de beroemdste en grootste schilderijen van El Greco hangt, de begrafenis van Graaf Orgaz. Greco heeft het geschilderd in 1586. Het schilderij doet als groepsschilderij en que omvang denken aan onze eigen Nachtwacht van Rembrandt alleen is de Nachtwacht bijna tachtig jaar later geschilderd. 

Het roept de vraag op in hoeverre de Spaanse schilderkunst invloed heeft gehad op de Nederlandse schilderkunst. Het kan toch haast geen toeval zijn dat Spanje en de Nederlanden als het ware grootmachten zijn in de schilderkunst? Wij zullen toch wel iets geërfd hebben van de Spanjaarden? 

We sluiten ons bezoek aan Toledo af met een kleine zwerftocht door de smalle straten met de tientallen souvenir winkeltjes. De geschiedenis van Toledo teruggebracht tot eenvoudige snuisterijen die straks ergens in Spanje of daarbuiten in een huiskamer worden uitgesteld als bewijs dat Toledo nog altijd een bezoek waard is.