43. AMERICA LATINA. HET GRAF VAN SINT JAN VAN HET KRUIS

 

petrus nelissen, 'Jezus aan het Gas' , beeldcollage

Staande bij het graf van Sint Jan van het Kruis, komt Frans met een wonderlijke verrassing. Hij haalt een schriftelijke gelofte tevoorschijn waarin we hier en nu bij het bij het graf van Sint Jan van het Kruis plechtig beloven zoveel mogelijk te leven in de geest van de Karmel. 

Ik weet zo snel niet wat ik daarvan denken moet. Ik voel me aangesproken door de gedichten met uitleg van Sint Jan van het Kruis. Ze zijn geestelijk voedsel voor me dat mijn leven beïnvloedt. Dankzij hem sta ik minder krampachtig tegenover het Roomse geloof dan toen ik letterlijk de kerk uitliep. 

Het vertrek voelde toen aan als een bevrijding. Eindelijk verlost van de kerkelijke discipline, de hiërarchische verhoudingen en voorschriften. Ik vond dat ik zelf wel kon uitzoeken hoe het eigenlijk zit met het geloof in God, zijn zoon Jezus en zijn moeder Maria en de hele santenkraam er omheen waarmee ik ben opgegroeid. 

Dat ben ik gaan doen. Sint Jan van het Kruis heeft me met zijn geschriften en gedichten een nieuwe kijk op geloof, religie en zin van het leven gegeven net als Kierkegaard, Sartre, Gabriel Marcel enz. Maar Jan van het Kruis steekt er met kop en schouders bovenuit. 

Ik zal wel extra gevoelig zijn voor religieuze mystiek. Maar om nu een soort fanclub voor hem op te richten, gaat me te ver. Ik hou sowieso niet van fanclubs. Daarvoor wil ik teveel meester blijven van mijn eigen geest en lotsbestemming en mijn eigen weg ontdekken. Volgeling worden, zit niet in mijn aard tenzij op basis van een overdachte overtuiging.

Maar uit respect voor Frans, hij heeft per slot van rekening Sint Jan van het Kruis op mijn pad gebracht, luister ik naar zijn uitleg. De bedoeling van de gelofte is onze bestaande levenswijze te bestendigen, dat wil zeggen dat we niet streven naar grote materiële rijkdom maar ons uit liefde voor de mens bekommeren om onze medemensen en dan vooral de minsten onder hen. 

Ik heb ondertussen genoeg levenservaring om te beseffen dat dit geen gemakkelijke opdracht is maar het is wel de enige die zin aan mijn of liever ons leven kan geven. Dus moeten we het er maar op wagen. Alvaro en ik tekenen de gelofte.

Later blijkt dat zulke geloftes van leken in een lange traditie passen van verschillende kloosterordes. Zij kennen seculiere "derde ordes" die bestaan naast de gebruikelijke mannelijke en vrouwelijke kloosterorde. Leden van een seculiere derde orde leven als normale mensen met een gezin, een baan en al die andere dingen die bij een normaal bestaan horen.

Ik kan me in de regels van de Karmel wel vinden omdat het bij de Karmel gaat om te leven volgens de geest van de regels en niet naar de letter ervan te leven. De Karmelieten is als beschouwende orde maatschappelijk en wereldlijk niet autistisch. Ze sluit zich niet af van de wereld en het praktische leven. De regels zijn geen onbuigzame wetten maar flexibel, in te vullen naar gelang de persoon en zijn leven. 

Sint Jan van het Kruis was geen zweverig type die bij wijze van spreken door het raam zat te staren naar het licht van God. Hij was ook niet op zoek naar zijn hogere zelf. Zijn gedichten zijn geen sentimenteel gezwijmel over liefde. Bij hem kan liefde hard en meedogenloos zijn zoals de schaduwen in de Spaanse zon, de schroeiende hitte en dorre grond op de Spaanse hoogvlakte.

Bovendien kan hij ook nog eens haarscherp en zonder gewichtig doenerij uitleggen waar zijn gedichten over gaan en hoe je ze moet lezen en begrijpen. Dat leverde hem de Roomse eretitel van kerkleraar op. Zo zie je maar, er komen ook wel eens goeie dingen uit Rome.

Of dat allemaal al niet genoeg is om de libris literatuur prijs, de prijs der Nederlandse letteren, de Ida Gerhardt Poëzie prijs, de Nobelprijs voor Literatuur en God weet wat voor prijzen nog meer te ontvangen, heeft hij ook nog het organisatietalent gehad om nieuwe kloosterordes te stichten. 

Had Jan van het Kruis in onze tijd geleefd dan was hij dichter, schrijver en zakenman geweest, in geestelijke zaken wel te verstaan. Wie weet was hij zelfs wel activist geworden, zonder klooster maar als lid van een actiegroep of misschien had hij er zelf wel een opgericht.