EEN MODEFOTOGRAAF ZIET TUIN DER LUSTEN VAN BOSCH

Over het thema van deze foto bestaat geen twijfel. We zien Eva in een spiegel afgebeeld met een slang en appels op de voorgrond. De slang staat voor het kwaad van de duivel. De appel voor de verleiding. De spiegel voor ijdelheid. Een verwijzing naar het verhaal van de eerste vrouw Eva die in het paradijs bezwijkt voor de duivel die haar belooft dat zij God zelve zal worden door van de appel te eten. 

Ik ben onlangs naar de tentoonstelling geweest in het Noordbrabants Museum van fotograaf Tim Walker met als thema “The Garden of Earthly Delights” (De Tuin der Lusten) met als (Nederlandse) ondertitel “Een modefotograaf ziet Bosch”. Walker wordt naar eigen zeggen sinds zijn jeugd geobsedeerd door dit voor veel mensen raadselachtige schilderij dus toen hij de kans kreeg, maakte hij er dankzij een beurs een bijzonder fotoproject van.

Dat Walker een modefotograaf is, kun je meteen zien aan de monumentale, groter dan levensechte foto’s. Het zijn vooral gelikte foto's. Te mooi om waar te zijn foto's. Dat hoort zo bij modefotografie. Modefotografen doen altijd  hun best om op foto’s alles zo onecht mogelijk te maken. De modellen roepen ook geen gevoel van herkenning op daarvoor zijn ze te bijzonder, te mager en te mooi.

Geen commentaar

Dat is misschien wel juist wat je nodig hebt als je foto’s wilt maken geïnspireerd op het schilderij van Bosch. Die schildert immers geen echte wereld maar een wereld van de verbeelding, een geestelijke wereld. Ik zie dat Walker dat ook probeert door zijn modellen nog onechter te maken met behulp van lens, opmaak en het gebruik van decorstukken uit de verbeeldingswereld van Bosch. 

Maar wat wil Walker met zijn foto's uitbeelden? Bosch beeldt net als als zijn tijdgenoten religieuze thema's uit. Schilderkunst was in de tijd van Bosch voor bijna honderd procent religieuze kunst. Zijn Tuin der Lusten is daarop geen uitzondering ook al menen sommige mensen van wel. 

Detail van het midden paneel van de Tuin der Lusten van Bosch.
Wat ik mis aan de foto's van Tim Walker is de zorgeloze lichtzinnigheid waarmee
de mensen op het schilderij van Bosch tezamen hun seksuele obsessies en waanzin botvieren.

Op het linker paneel van het drieluik van Bosch zien we het paradijs waarin God bezig de mens te scheppen. Op het midden paneel heeft Bosch een soort aards paradijs geschilderd vol van zorgeloos lichtzinnige mensen die bezig zijn met seksuele dwaasheden, obsessies en uitspattingen. De zondige wereld van na de zondeval in het paradijs. Op het rechterpaneel zien we de hel waar je gestraft wordt voor de zorgeloze lichtzinnigheid  waarmee je je vleselijke lusten en uitspattingen hebt uitgeleefd. 

Bij Walker zien we voornamelijk foto's die verwijzen naar  het middenpaneel. Aan het paradijs en de hel is hij niet echt toegekomen, op een enkele foto na waaronder die van Eva die boven deze blog staat afgebeeld. Ik zie wel foto’s met Bosschiaanse decorstukken uit de hel maar ik mis de angst en de schrik van de zondaars, die ik op het helse linker paneel van Bosch wel zie.

Geen zorgeloos lichtzinnig samen zijn maar ernstige onverschilligheid en irritatie.

Ondanks dat Walker gebruik maakt van buitenissige poses en modellen omgeven met fantasie attributen van Bosch, lukt het hem niet echt om de lichtzinnige zorgeloosheid die Bosch ons laat zien, in beeld te brengen. Integendeel, in plaats van lichtzinnigheid zien we ernstige, geforceerde poses van mensen met meestal lege, onverschillige blikken en hier en daar een tikkeltje arrogantie. Het zijn verloren individuen die je op het middenpaneel van Bosch niet zult vinden.

Om zulke zorgeloze lichtzinnigheid met zijn dwaasheden en vleselijke lusten in beeld te brengen had Walker er misschien beter aan gedaan foto's te maken op feestjes in het milieu van de modefotografie, de filmwereld of de kunsten. Dat zijn plaatsen waar zorgeloze lichtzinnigheid en dwaasheid elkaar ontmoeten.

De geschilderde wereld van Bosch komt me ondanks dat het een fantasiewereld is "echter" voor dan die van Walker op zijn foto’s met "levensechte" modellen. Walker heeft geen herkenbare mensen in beeld gebracht maar de wereld van de modieuze, artistieke modefotografie met zijn vervreemding, afstandelijkheid, leegheid en somtijds onverschilligheid. Een barre wereld dat wel.

Een tafereel van seksuele obsessie omringd door attributen uit het schilderij van Bosch.
Ook hier kijkt het model ernstig en een beetje arrogant of is het eerder eenzaamheid in de lens.

Terwijl je op het middenpaneel van Bosch nooit uitgekeken raakt, heb je de foto’s na verloop van tijd wel gezien. Bosch is en blijft de meester, Walker de leerling die het nog niet door heeft ook al doet hij zijn best met decorstukken van Bosch, vervormde naakte lichamen en monumentale formaten van zijn foto’s.

Tentoonstelling te zien t/m 25 februari 2018 in Noordbrabants Museum te Den Bosch..