DE EENZAAMHEID VAN VLAANDEREN 19

Belgische postzegel ter herdenking van de Brabantse omwenteling van 1890, een revolutie of opstand tegen het gezag van de Oostenrijkse Keizer Jozef II. Afgebeeld zijn de 3 voornaamste leiders van de omwenteling. De Brusselse Hendrik van der Noot (leider van de conservatieve Statisten), de in Rijssel geboren jan Frans Vonck (leider van de liberaal gezinde Vonckisten) en Generaal Jan Andries van de Mersch die de slag bij Turnhout won. 
Vonck en van der Noot vormden een merkwaardige coalitie tegen Jozef II. Vonck volgde de Franse revolutie tegen het oude feodale regime, van der noot was juist voor herstel van de oude verhoudingen maar beiden waren tegen Keizer Jozef II. Van der merk was een Vonckist.

Je zou denken dat de Vlamingen de door Europese grootmachten opgelegde hereniging van België met Nederland (1815) zouden begroeten als een kans om na de Tachtigjarige oorlog alsnog aansluiting te vinden bij Nederland en bevrijd te worden uit hun (taal)isolement. 

Maar het tegendeel was het geval. De Belgen kwamen in opstand tegen Koning Willem I en riepen uiteindelijk een onafhankelijk België uit. Koning Willem I probeerde de opstand met behulp van het leger te onderdrukken maar zijn weifelachtige houding en een gebrek aan visie op het conflict maakte dat de Belgische nationalisten er in slaagden om binnen 15 jaar het Verenigde Koninkrijk der Nederland opnieuw op te splitsen langs min of meer dezelfde grenzen die al in de Tachtig Jarige oorlog waren gevallen. 

De verschillen tussen de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden waren te groot geworden. Nederland was na de Tachtigjarige Oorlog een door en door Oranje gezinde protestantse natie geworden terwijl de Zuidelijke Nederlanden eerst onder Spaans en later onder Oostenrijks bestuur katholiek waren gebleven. Bovendien was voorafgaand aan de hereniging met Nederland al een poging tot opstand geweest tegen de Oostenrijkse Habsburgse Keizer Jozef II. Deze opstand, de Brabantse Omwenteling genoemd, mislukte. In tegenstelling tot Koning Willem I was de Oostenrijkse keizer wel bereid om met oorlogsgeweld een einde te maken aan die opstand.

“Toen een patriottisch legertje van 2800 man onder leiding van generaal Jan Andries van der Meersch op 27 oktober 1789 te Turnhout een bescheiden overwinning behaalde op de Oostenrijkse troepen, laaide de nationale solidariteit hoog op. Op 11 januari 1790 werd, naar Amerikaanse voorbeeld, de Verenigde Nederlandse Staten of de “Etats-Belqique-Unis” uitgeroepen, met Hendrik van der Noot als eerste minister. Het Oostenrijkse leger wist de opstand echter te onderdrukken en de Zuidelijke Nederlanden kwamen weer stevig onder keizerlijk bestuur.” (Wikipedia: Oostenrijkse Nederlanden, Brabantse Omwenteling)

Op dezelfde Wikipedia pagina staat dat deze en andere kortstondige opstanden of revoluties het voorspel zijn geweest tot het ontstaan van het huidige België. “Hoe kort ook, toch kunnen deze revoluties essentieel genoemd worden voor de Belgische natievorming. Voor de eerste maal sinds de voor het zuiden ongelukkige afloop van de Tachtigjarige Oorlog hadden de bewoners van de verschillende vorstendommen, met inbegrip van het prinsbisdom Luik, zich verenigd en politiek gemobiliseerd onder de leuze van volkssoevereiniteit.”

Vanuit dit perspectief bezien was de hereniging met Nederland voor veel Belgen niet een herstel van de eenheid van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden van voor de Tachtigjarige Oorlog - de voormalige Zeventien Provinciën - maar een onderbreking van de Belgische natievorming die op gang was gekomen met de mislukte opstand tegen de Oostenrijkse overheersing. 

(verschijnt elke vrijdag)