JODENSTER: SYMBOOL VAN ONTAARDING

petrus nelissen, acryl op papier, 75x55 cm

De Jodenster werd op 3 mei 1942, dus vandaag 75 jaar en een dag geleden, door de Duitse bezetter in Nederland ingevoerd. Elk Nederlandse Jood was verplicht de ster zichtbaar te dragen. Een soort merkteken dus. Een kwadaardig en boosaardig merkteken bedoeld om de Joodse Nederlanders apart te zetten van de andere niet Joodse Nederlanders.

Dat apart zetten van de Joodse Nederlanders was al sinds de Duitse bezetting aan de gang. Sinds 1942 mochten Joodse Nederlanders niet meer voor de overheid werken, niet meer naar de bioscoop, geen lid meer zijn van een sportvereniging en moesten Joodse kinderen naar Joodse scholen. Dit alles tezamen was de voorbereiding op de Holocaust, een industrieel georganiseerde moordpartij op vooral Joden uit geheel Europa en andere groepen als zigeuners en homo's.

Het is vandaag haast niet meer voor te stellen dat zoiets mogelijk was. Je vraagt je af waarom de niet Joodse Nederlanders niet als protest massaal de Jodenster zijn gaan dragen? Wat had de Duitse bezetter daar tegen moeten doen? Alle Nederlanders oppakken?

Maar waarschijnlijk onderschat ik de angst bij de niet Joodse Nederlanders voor het geweldadige antwoord van de Duitse bezetter op verzet tegen hun krankzinnige maatregelen. De angst om opgepakt te worden en uiteindelijk dood geschoten te worden? Ik onderschat waarschijnlijk ook de wreedheid van de Duitse bezetter, die er immers geen been in zag om onschuldige burgers te bombarderen, zoals in Rotterdam aan het begin van de oorlog.

Zelfs het verbergen van Joodse Nederlanders in je huis, schuur of kelder betekende bij ontdekking of verraad een zekere dood voor de ondergedoken Joodse Nederlanders maar ook voor jou als helper. Wie zijn leven lief had, bleef dus ver weg van de Joodse Nederlanders.

Dat was allemaal al erg genoeg maar nog erger is dat er Nederlandse burgers waren die meewerkten aan de Jodenvervolging. Zij dachten dat Joden het kwaad in de wereld waren dat uitgeroeid moest worden. Zij zagen niet dat ze daarmee zelf het kwaad waren geworden, het kwaad dat ze dachten te bestrijden.

Je kunt je afvragen hoe zoiets mogelijk is? Hoe kun je denken dat je medemensen, je medereizigers in je eigen korte leven, zonder enig ander bewijs dan hun geloof of afstamming, het ultieme kwaad zouden zijn en daarom uitgeroeid mag worden?


Het is en blijft onbegrijpelijk dat mensen zo ver kunnen gaan. Het is een onbegrijpelijke ontaarding zonder dat men dat beseft. We moeten waakzaam blijven dat zo een ontaarding zich niet weer kan voordoen. Dat is een taak voor elke generatie opnieuw.