DARWIN'S EERSTE KENNISMAKING MET VUURLANDERS (17 december 1832)

Darwin beschrijft de beschilderingen van de groep indianen die hij op Vuurland voor het eerst ontmoet. Er zijn nog foto's bewaard gebleven van die beschilderingen.

Darwin is bij het grote publiek bekend als de grondlegger van de evolutietheorie, die in het kort samengevat er op neer komt dat we van de apen afstammen. Daar hebben veel mensen moeite mee, vooral gelovige Christenen die menen dat het boek Genesis een realistisch verslag is van de schepping van mens en wereld. Zij vinden het een belediging van God’s schepping. Maar aangenomen dat God mens en wereld geschapen heeft, waarom zou hij dan zijn eerder geschapen materiaal waaronder dus apen niet als basis hebben gebruikt voor de kroon op zijn werk? Elke kunstenaar bouwt voort op zijn voorgaande werk dus waarom God zou God dat niet gedaan hebben ? Hij is en blijft toch wel de grootste kunstenaar.

Veel minder bekend is Darwin als antropoloog. Mijn onderzoek naar de Selk’nam, de oorspronkelijke bewoners van Vuurland, bracht me bij Hoofdstuk X van Darwin’s beroemde boek ‘Reis van De Beagle’. In dat hoofdstuk doet Darwin gewoontegetrouw nauwkeurig verslag, deze keer van ontmoetingen met de oorspronkelijke bevolking van Vuurland. In dat verslag worden deze Vuurlanders vaak ‘wilden’, ’schepselen’ of ‘miserabele creaturen’ genoemd. Zijn eerste kennismaking met hen vindt plaats bij het binnen varen van ‘De Baai van Goed Succes’ van Vuurland waar ze terrecht komen na Patagonië en de Falkland Eilanden, de eilanden waar Engeland nog niet zo lang geleden een echte oorlog met Argentinië om voerde. Waarschijnlijk gaat het hier om een groep van Yagana of Yaghan indianen.

“While entering we were saluted in a manner becoming the inhabitants of this savage land. A group of Fuegians partly concealed by the entangled forest, were perched on a wild point overhanging the sea; and as we passed by, they sprang up and waving their tattered cloaks sent forth a loud and sonorous shout. The savages followed the ship, and just before dark we saw their fire, and again heard their wild cry.”

De volgende morgen stuurt de kapitein een groep om met de Vuurlanders te praten. Volgens Darwin is het verschil tussen wilden en beschaafde mensen zelfs groter dan dat tussen een wild dier en een huisdier.

“When we were on shore the party looked rather alarmed, but continued talking and making gestures with great rapidity. It was without exception the most curious and interesting spectacle I ever beheld: I could not have believed how wide was the difference between savage and civilized man: it is greater than between a wild and domesticated animal, inasmuch as in man there is a greater power of improvement.”

Een groep beschilderde vrouwen van de Yamana indianen.

Darwin denkt dat ze door een familiehoofd met gezin worden ontvangen. Hij beschrijft ze als volgt: “The chief spokesman was old, and appeared to be the head of the family; the three others were powerful young men, about six feet high (1,80 Meter). The women and children had been sent away. These Fuegians are a very different race from the stunted, miserable wretches farther westward..”

De Vuurlanders zagen eruit als een groepje indianen, gekleed in de huid van een Guanaco (een Lama soort) met de wol aan de buitenkant en voor de rest naakt zijn met een vies koperrode kleur huid. De oude man heeft veren in zijn haren, de gezichten van het hele groepje zijn beschilderd:
“ The old man had a fillet of white feathers tied round his head, which partly confined his black, coarse, and entangled hair. His face was crossed by two broad transverse bars; one, painted bright red, reached from ear to ear and included the upper lip; the other, white like chalk, extended above and parallel to the first, so that even his eyelids were thus coloured. The other two men were ornamented by streaks of black powder, made of charcoal. The party altogether closely resembled the devils which come on the stage in plays like Der Freischutz.”(een romantische opera van Carl Maria von Weber, 1821)

Waarschijnlijk vanuit het besef dat een gesprek tussen de 2 groepen niet mogelijk is, bestudeert Darwin nauwkeurig de gezichtsuitdrukkingen en gebaren van de Vuurlanders. Om de vriendschappelijke bedoelingen duidelijk te maken, geven ze gekleurde doeken aan de Vuurlanders. Het gebaar werkt en er worden ingewikkelde vriendschapsgroeten gedeeld:

“Their very attitudes were abject, and the expression of their countenances distrustful, surprised, and startled. After we had presented them with some scarlet cloth, which they immediately tied round their necks, they became good friends. This was shown by the old man patting our breasts, and making a chuckling kind of noise, as people do when feeding chickens. I walked with the old man, and this demonstration of friendship was repeated several times; it was concluded by three hard slaps, which were given me on the breast and back at the same time. He then bared his bosom for me to return the compliment, which being done, he seemed highly pleased. The language of these people, according to our notions, scarcely deserves to be called articulate. Captain Cook has compared it to a man clearing his throat, but certainly no European ever cleared his throat with so many hoarse, guttural, and clicking sounds.”

Al observerend beseft Darwin enigszins verbaasd dat de Vuurlanders net als de Amerikaanse indianen, Kaffers en Australische aboriginals veel betere imitatie kunstenaars zijn dan Europeanen, zowel in gezichtsuitdrukkingen, gebaren als ook in taal. Hij vraagt zich af wat hiervoor de verklaring is. Zijn ze betere waarnemers en ook gevoeliger dan zij die al lang beschaafd zijn?

“They are excellent mimics: as often as we coughed or yawned, or made any odd motion, they immediately imitated us. Some of our party began to squint and look awry; but one of the young Fuegians (whose whole face was painted black, excepting a white band across his eyes) succeeded in making far more hideous grimaces. They could repeat with perfect correctness each word in any sentence we addressed them, and they remembered such words for some time. Yet we Europeans all know how difficult it is to distinguish apart the sounds in a foreign language. Which of us, for instance, could follow an American Indian through a sentence of more than three words? All savages appear to possess, to an uncommon degree, this power of mimicry. I was told, almost in the same words, of the same ludicrous habit among the Caffres; the Australians, likewise, have long been notorious for being able to imitate and describe the gait of any man, so that he may be recognized. How can this faculty be explained? is it a consequence of the more practised habits of perception and keener senses, common to all men in a savage state, as compared with those long civilized?”

Beschilderde Yamana indianen voeren een dans uit als onderdeel van hun inwijdingsceremonie.

Ik ben zelf verbaasd te lezen dat het groepje beschaafde Europeanen vervolgens gaat zingen en zelfs dansen in het bijzijn van de Vuurlanders. Ik probeer me zo’n groepje al zingend en dansend op de wilde kust van Vuurland voor te stellen. Het tart mijn verbeelding maar als Darwin het opschrijft moet het wel zo geweest zijn. Hoorde dit bij de gebruikelijke rituelen van ontdekkingsreizigers die in kontakt kwamen met wilden, inboorlingen of andersoortige oorspronkelijke bewoners? De Vuurlanders keken er blijkbaar dan weer niet zo van op. Misschien dansten en zongen ze als indianen rond vuren die men zo vaak vanaf zee had gezien en waarna het eiland ook vernoemd is door Magelhaes. De ontmoeting eindigt met het vragen naar meer geschenken door de Vuurlanders aan de Europeanen.

“When a song was struck up by our party, I thought the Fuegians would have fallen down with astonishment. With equal surprise they viewed our dancing; but one of the young men, when asked, had no objection to a little waltzing. Little accustomed to Europeans as they appeared to be, yet they knew and dreaded our fire-arms; nothing would tempt them to take a gun in their hands. They begged for knives, calling them by the Spanish word "cuchilla." They explained also what they wanted, by acting as if they had a piece of blubber in their mouth, and then pretending to cut instead of tear it.”