AI WEIWEI: KUNSTENAAR, REBEL, BALLING, VLUCHTELING EN MIGRANT (deel 2)

Wat is Weiwei nu eigenlijk? Een balling of een vluchteling? Hij is door de Chinese regering weggepest en om erger te voorkomen, zoals een aantal vrienden en zijn advocaat is overkomen, is hij gemigreerd naar Duitsland. Hij is dus tegelijk vluchteling, balling en migrant. Door dit nomadische bestaan is hij ontworteld of heeft hij nooit echt ergens wortel kunnen schieten.

Ontworteld zijn of geen wortels hebben, heeft tot gevolg dat je op jezelf aangewezen bent en je helemaal opnieuw moet oriënteren in je nieuwe wereld. Je moet in de nieuwe situatie, je status zien vast te stellen. De tragiek is dat eenmaal je ontworteld bent, je voor altijd ontworteld blijft. Een vreemdeling in je nieuwe land, een vreemdeling ook in het land van je geboorte. Nergens meer een thuis. Degenen die langer in het buitenland gewoond en gewerkt hebben, kunnen erover meepraten. Wie nooit van huis en haard is weg geweest kan het zich maar moeilijk indenken.

Je raakt door de ontworteling op zijn minst ook een stuk van je identiteit kwijt. Een gebruik in het ene land kan zeer ongebruikelijk zijn in het andere land. Dat begint al met kleding en gedrag. Wie ben je in Duitsland, in hoeverre word je Duitser en wat is er nog Chinees aan je? Vragen waar je niet zo maar een antwoord op krijgt maar die je wel nodig hebt om verder te kunnen. Uit de twee hedendaagse tentoonstellingen van Ai Weiwei blijkt dat zijn kunstenaarschap meteen ook een zoektocht is geworden naar zijn eigen identiteit als Chinese vluchteling, als kunstenaar, als balling, vluchteling en migrant in Duitsland of moet ik zeggen Europa?

Voor Weiwei zal het Europa zijn. Hij heeft tegelijkertijd een tentoonstelling in de Centraal Europese stad Wenen, een monumentale stad van een oud Europees keizerrijk en een in in de Europese randstad Amsterdam, van waaruit de wereld al eeuwen bereisd wordt. In Wenen heeft Weiwei in het museum 21er Haus en het Belvedere een tentoonstelling gewijd aan zijn Chinese verleden en zijn nieuwe leven onder de naam ‘Translocation Transformation’. Hij heeft de ruïne van de woning van zijn voorouders, een familie van theehandelaren tijdens de Mingdynastie in China (1368 - 1644) , opnieuw opgebouwd in de hal van het 21er Haus in Wenen. Daarnaast staan twee kleine  huizen (zie foto voor een van die huizen) gemaakt van theeblaadjes omringd door een tuin van theeblaadjes. Aan het eind van de hal ligt een groot veld dat op het eerste gezicht gevuld lijkt met botresten maar dichterbij gekomen zie je dat het in China opgegraven theepotscherven zijn. 

In de tuin van het verderop gelegen museum Belvedere heeft hij de vijver vol gelegd met lotusbloemen die bij nader inzien zijn gemaakt van 5 reddingsvesten. Dit thema sluit dus aan bij dat in  Nederland '#SafePassage'. Om de vijver staat een "Circle of Animals",  grote "artistieke replica's" van originele antieke bronzen koppen uit de Chinese dierenriem, twee ervan zijn van Yves Saint Laurent geweest.

"Between 2000 and 2007 China bought back five of the looted animal heads (the original sculptures were from the whole body). In 2009 two further heads that had entered Yves Saint Laurent's private collection came up for sale at an auction. After some to and fro these were given to china as a gift by Francois-Henri Pinault. The rest are still missing. Ai Weiwei responded by recreating the series in bronzes that are not exact replicas but a monumental, artistic interpretation and as such, both physically and conceptually, are a product of the twentieth-forts century. The artist deliberately placed the heads, which were literally decapitated by the looters, onto posts." (overgenomen uit de tentoonstellingsfolder) 

Op de voorgrond een van de twee "theehuizen" gebouwd met gedroogde theeblaadjes en omringd door een theetuin van gedroogde theeblaadjes. Op de achtergrond de pilaren van zijn voorouderlijke huis dat sinds de Culturele Revolutie is vervallen. Weiwei heeft het opgekocht en het in het museum 21er Haus weer goeddeels opgebouwd.

“Transformation

The subjects of expulsion, migration or even an intentional “change of scenery” as catalysts of transformation in people and objects run like a thread through the life and the work of Ai Weiwei. This applies to his youth as much as the time as an artist in the USA, his return to China, and his emigration to Berlin. Every translocation is followed by a process of readjustment. This also involves inner migration and a change of identity. In spite, or perhaps because, of his nomadic life. Ai Weiwei remains a social figure, a political animal, and cannot be seen as detached from his environment, feloow humans, society, tradition and culture.” (tekst overgenomen van de folder bij de tentoonstelling in Wenen)

De vijver achter het Weense museum Belvedere met op de voorgrond een gekopieerd antiek bronzen hoofd uit de Chinese dierenriem. In de vijver liggen lotusbloemen, elk gemaakt van 5 zwemvesten. 

Met zijn tentoonstelling in het Amsterdams fotomuseum FOAM ‘#SafePassage’ onderzoekt hij de status van vluchteling in Europa. , een status die hij dus nu ook heeft.

“#SafePassage

Als politiek vluchteling onder constante surveillance door de Chinese overheid voelt de kunstenaar zich verwant met de groeiende stroom vluchtelingen die Europa proberen te bereiken. Sinds zijn eerste bezoek aan het Griekse eiland Lesbos in december 2015 heeft Ai Weiwei vluchtelingenkampen in Syrië, Turkije, Italië, Frankrijk en andere belangrijke toevluchtsoorden bezocht.

De tentoonstelling #SafePassage in Foam gaat over het lot van het individu ten opzichte van het maatschappelijke systeem. Van Ai Weiwei’s persoonlijke ervaringen ten tijde van zijn onderdrukking door het Chinese overheid, tot de duizenden vluchtelingen en migranten die hun leven riskeren om Europa te bereiken, om daar vervolgens op gesloten grenzen te stuiten.” (Tekst overgenomen van de website van FOAM)

Houtsneden behorend tot het voorouderlijk huis van Weiwei

Dankzij zijn kunstenaarschap en zijn internationale bekendheid is de vluchtelingstatus van Ai Weiwei anders en materieel beter dan die van de gemiddelde door hem gefotografeerde vluchteling. Maar de ontworteling is er niet minder om. Elk vluchteling zal op zijn manier geestelijke inspanningen moeten doen om de ontworteling dragelijk te maken en dat is en blijft moeilijk. Hoeveel behoud je van je land van herkomst en wat neem je over van je land van aankomst? Dat zal voor ieder persoon anders uitvallen. Je moet je eigen identiteit opnieuw opbouwen en dat is een moeizame aangelegenheid. 

De opbouw van een nieuwe identiteit, integratie of ook wel  aanpassing, neemt de rest van je leven in beslag. Kijk maar naar het integratieproces van bijvoorbeeld Turken en Marokkanen. De ene Turk of Marokkaan is qua integratie de andere niet. Tot veler verrassing heeft de ontworteling ook nog zijn gevolgen voor de nieuwe generatie, zelfs als die geboren is in het nieuwe land. Geen wonder want de ouders geven hun kinderen geen kant en klaar identiteit mee maar de ontworteling zelve. Het is een erfenis van zijn of haar gemigreerde ouders waar ook zij mee moeten leren leven. Integratie is dus helemaal geen makkie en kan wel 3 generaties kosten, als het al ooit helemaal overgaat.

Zie ook mijn blog ‘Ai Weiwei en het sprookje van de Olympische Spelen'.