PECH GEHAD?

Zaragoza, 10 december 2015

Er is een gek debat aan de gang tussen wetenschappers over de vraag in welke mate het krijgen van kanker een kwestie van pech is of het gevolg van een verkeerde leefstijl (roken bijvoorbeeld), erfelijkheid of omgevingsfactoren (radio-actieve straling bijvoorbeeld). Een studie zou uitwijzen dat het vooral een kwestie van pech is, voor 80% of zoiets en een daaropvolgende andere studie dat het slechts voor 20% een kwestie van pech is en de rest dus als gevolg van vermijdbare omstandigheden of gedragingen.

Maar wat is in 's hemelsnaam vermijdbaar? Er zijn natuurlijk duidelijke gevallen zoals bijvoorbeeld niet (meer) roken. Dat verlaagt de kans op kanker aanzienlijk, maar, en dat beseffen veel mensen niet, je kunt het natuurlijk altijd nog krijgen. Misschien dan wel geen longkanker maar bijvoorbeeld huidkanker. Mensen met een blanke, zongevoelige huid (verbranden), blauwe ogen en blond haar hebben een grote kans dat ze huidkanker krijgen. Ze moeten dus vooral niet op het strand in de volle zon gaan zitten. Met het vermijden van de zon verklein je de kans op huidkanker maar ook dan kun je het nog altijd krijgen. Dat is dan pech.

Het is natuurlijk ook pech dat nu net jij met zo'n huid, ogen en haar geboren bent. Aan de andere kant, is het ook weer niet alles pech wat de klok slaat. Dank zij je kleur haren en je blauwe ogen ben je misschien een knappe man of vrouw en dat kan je sociale leven dan weer een stuk aangenamer maken. Je kunt dan natuurlijk wel weer de pech hebben een dom blondje te worden, zowel in de mannelijke als in de vrouwelijke versie, maar dat hoeft niet altijd erg te zijn.

Je kunt je afvragen of dit soort kansberekeningen bijdragen aan een beter leven? Ik vrees van niet. Het leidt er alleen maar toe dat we de gevangenen worden van de kansberekening, zeker als je daar gevoelig voor bent en wie is dat niet in het zicht van de mogelijkheid om bijvoorbeeld een (dodelijke) kanker of andere ziekte te krijgen? Je gaat je leven inrichten volgens de kansberekening in plaats van nog je eigen leven te leiden.

Kansberekening maakt de levensangst groter in plaats van kleiner en dat lijkt me geen zinvolle bijdrage aan ons leven. Wetenschap en dan vooral medische wetenschap is toch vooral bedoeld om ons leven veiliger, gezonder en stabieler te maken. Kansberekening draagt daar niks toe bij. Het verhoogt onze levensangst voor iets dat je misschien nooit zult krijgen. Je zou het daarom beter achterwege kunnen laten maar daar zal het wel te laat voor zijn. Kansberekening bestaat nu eenmaal net als de atoombom en kernenergie en dus kun je het niet meer ongedaan maken.

Het ergste zijn trouwens de politici. Die zijn als de dood zo benauwd achteraf het verwijt te krijgen dat ze geen maatregelen hebben genomen terwijl de kansberekeningen uitwezen dat er een grote kans was op dit of dat debacle. Een mooi voorbeeld zijn de miljoenen die een tijdje geleden in Nederland zijn besteed aan het aanleggen van een voorraad griepvaccin vanwege de kans op een griepepidemie. Die kwam uiteindelijk niet maar de miljoenen waren al uitgegeven. Gezien de groeiende invloed van kansberekening op politiek en bestuur vrees ik dat dit soort debacles meer en meer zullen voorkomen.