GEESTELIJK VOEDSEL II

Petrus, poppen in Modemuseum Antwerpen, digitaal bewerkte foto.

Verrassing. Er wordt links en rechts in de kunstwereld steen en been geklaagd over de bezuinigingen op de kunsten en nu blijkt aan het eind van het jaar dat het museumbezoek ook dit jaar weer gestegen is. Mooi nieuws of misschien ook weer niet want waar hebben we dat bezoek aan te danken? Komt het door al die evenementachtige, met veel bombarie aangekondigde tentoonstellingen die je wel gezien moet hebben om er bij te horen, mee te kunnen praten met de intellectuele goegemeente of gewoon omdat er wat te doen is in het museum?

Dat kan allemaal en is ook niet persé verkeerd. Als er maar wat blijft hangen in de hoofden van de mensen. Als ze maar weer terugkomen en wie weet met nog meer belangstelling en interesse. Dat zou pas mooi zijn. Ik hoorde directeur Keuning van de Zwolse Fundatie op het NOS nieuws tussen neus en lippen door zeggen dat de mensen misschien wel op zoek zijn naar spiritualiteit en daarom massaal naar musea trekken.

Dat zou kunnen. Sinds de wetenschap de gelovigen tot inkeer heeft gebracht, zijn volk en vaderland in een spirituele leegte gevallen die zijn weerga in de geschiedenis niet heeft. Er mag van alles gemankeerd hebben aan de kerken, per slot van rekening zijn het ook maar mensen die in kerken werken, ze zorgden wel voor een wekelijks spiritueel uurtje. Een mens kon tijdens de dienst of de mis zijn leven even overdenken daarbij gesteund door een preek, een psalm of een ritueel dat verder reikt dan de waan van de dag.

Het trieste is dat dezelfde wetenschap, die met zoveel ijver de mensen uit de kerken heeft gehaald, de mensen geen plaatsvervangende spiritualiteit kan bieden terwijl steeds weer blijkt dat mensen het wel nodig hebben. Natuurlijk er is veel spirituele zelfhulp maar helaas is dat meestal van een bedenkelijk laag of amateuristisch niveau zodat de meesten uiteindelijk in wat vage noties blijven steken. Sommigen denken dan weer dat het gras elders groener is en gaan op zoek naar religies ver van huis. Daar is niks op tegen maar ook dat blijft vaak steken in amateurwerk. Bovendien sluit het niet aan bij het geestelijke landschap waarin men is opgegroeid zodat men nog verder van huis raakt dan men al was. Men raakt geestelijk nog verder ontworteld.

Een bezoek aan een schilderkunstig museum kan natuurlijk helpen om de wortels van de eigen samenleving te herontdekken. Het kan je zelfs geestelijk opfrissen, je opnieuw aan het denken zetten en helpen de waan van de dag te overstijgen. Het kan je in ernst doen afvragen waartoe de schepping zou kunnen dienen, wat de plaats van de mensen in de kosmos is, of het zin heeft en zo ja wat voor zin dan? Maar dat moet je wel durven en dan moet je er ook nog de tijd voor nemen. Spiritualiteit komt je niet in de schoot vallen. Je moet daarvoor geestelijk voedsel tot je nemen. Dat kunnen schilderijen zijn maar ook andere beeldende kunsten en boeken, muziek, poëzie, films, toneel kortom alles wat we gewoonlijk vatten onder cultuur.

Als spiritueel wezen kan een mens niet zonder cultuur, hoe weinig of primitief ook. Daarom hebben alle beschavingen, ook de zogenaamde primitieve beschavingen, een cultuur. Die dient om de mensen een plaats te geven in het heelal. Natuurlijk, er zijn er die kunnen leven met de gedachte dat het allemaal toeval is en dus zinloos om er ook maar een seconde over na te denken. De meeste mensen, de meeste beschavingen denken daar toch anders over en besteden wel degelijk tijd aan het Grote Hoe en Waarom. Ze voeden hun geest met geestelijk voedsel van hun voorouders, van de beschavingen voor hen, van de denkers en de kunstenaars die hen zijn voorgegaan. Ze weten daarbij dat een definitief antwoord op de vraag naar ons bestaan niet mogelijk is.

Niettemin geven ze het niet op. Met elke geboorte van een kind, met elk voorjaar komt ook weer de hoop dat we ooit zullen weten waar we aan toe zijn, dat het niet voor niks is geweest. Ondertussen moeten we roeien met de geestelijke riemen die we hebben. Die kunnen we vinden in musea maar ook in bibliotheken, concertzalen, muziekhallen, scholen en wat mij betreft ook kerken.