VERZORGINGSSTAAT

Het schijnt dat de PvdA helemaal niet van de klassieke verzorgingsstaat af wil zoals ons in de Troonrede op de Derde Dinsdag van September werd beloofd door Koning Willem Alexander. Partijvoorzitter Spek, Minister Ploumen en Samsom himself zien dat niet zo zitten. Maar of het dan “Verzorgingsstaat moet blijven” is, is ook niet zeker. Ze houden een slag om de arm. Het gaat namelijk niet om de Verzorgingsstaat an sich. Want dan zou de regering Rutte II per direct moeten vallen en dat kan ook weer niet.

Daarom houdt de PvdA een slag om arm. De verzorgingsstaat blijft maar dan anders. Hoe anders, dat weten ze bij de PvdA nog niet. Net zoals Rutte niet weet hoe het verder moet met de participatiemaatschappij. Maar het klinkt wel leuk voor de achterban. Net zoals het voor de PvdA achterban leuk klinkt dat “de verzorgingsstaat blijft al is het anders”. Dat wordt nog leuk steggelen in het kabinet.

Maar hoe moet die verzorgingsstaat dan anders worden? Daar hebben ze bij de PvdA nog geen begin van een idee van. Kun je de AOW, een bestaanspensioen voor iedere gepensioneerde Nederlander zonder uitzondering, handhaven. De AOW is en blijft nog altijd het fundament waarop de Nederlandse verzorgingsstaat is gebouwd. Zeg maar, de ultieme vorm van onderlinge solidariteit van alle Nederlanders: jong en oud, werkend en niet werkend, rijk en arm. De staat als een vader voor heel zijn volk. We noemen niet voor niks Drees als de grondlegger van de AOW ook wel vadertje Drees.

Maar kan een staat nog een vadertje zijn voor zijn volk als dat volk al lang niet meer alleen bestaat uit vrome nijvere blanke mannen die braaf 8 uren per dag, 5 dagen in de week werken? Het Nederland van de jaren 50 is al lang niet meer het Nederland van nu. En dan slaat ook nog eens de vergrijzing toe waardoor minder mensen de AOW voor meer gepensioneerden moeten verdienen. Dan wordt solidariteit steeds moeilijker. De eerste aanpassingen van langer werken voor dezelfde AOW of minder geld als je eerder stopt met werken, zijn er al. Maar of dat genoeg zal zijn? Misschien op papier wel, dat is geduldig maar of in de praktijk ook iedereen solidair zal blijven zeker als je ook nog wil nivelleren (nivelleren is een feestje, zei Spekman nog maar pas een jaar geleden), is toch maar de vraag.

Nivelleren is een vorm van gedwongen solidariseren. Dat zal werken tot op bepaalde hoogte en dan wordt het niet meer gepikt. Zouden ze bij de PvdA al weten tot op welke hoogte: de helft van je inkomen weg belasten, minder dan de helft of juist meer dan de helft? Wordt het niet tijd dat de PvdA daar zijn licht over laat schijnen? Nu weten we niet tot hoever Spekman wil gaan met het gedwongen solidariseren door Vadertje Staat. Dat maakt de burger onzeker en de PvdA onbetrouwbaar.

Trouwens hoe kun je solidariteit handhaven in een land met als maar verdergaande individualisering, ook op het vlak van de ethiek en de moraal? Waarom zou je solidair zijn als je aan de andere kant steeds meer aangesproken wordt, ook door de politiek, op je individuele verantwoordelijkheid? Daar is D66 sterk in en de PvdA neemt er (nog) niet veel afstand van. Maar je kunt niet aan de ene kant individualiseren en aan de andere kant solidariseren. Zo werkt het niet in de hoofden van mensen en ook niet in de praktijk. De PvdA zal keuzes moeten maken.

Om misverstand te voorkomen. Niet alleen de PvdA moet zich hierop beraden maar ook andere partijen die solidariteit nog altijd als een groot goed hoog in hun vaandel hebben staan. Je kunt geen twee heren dienen die haaks op elkaar staan. Of we aanvaarden solidariteit met als consequentie dat daarmee de individualisering wordt begrensd door een gemeenschappelijke moraal van gedeelde verantwoordelijkheid of we gaan verder op de ingeslagen weg van de individuele verantwoordelijkheid en begrenzen de onderlinge solidariteit. Wat zal het worden? Als de volkspartijen daar nu eens eerlijk antwoord op gaven, zou het vertrouwen van de burger nog wel eens ooit terug kunnen komen. Zo lang er echter aan gemodderd wordt onder het mom van compromis zal het vertrouwen in de politiek alleen nog maar afnemen.