HET HEILIGE ROOMSE RIJK

De bouwers van deze kerk hebben zelfs de zuilen van een oude Romeinse tempel gebruikt.(San Nicola Cacere, Piazza Monte Savello, Via del teatro di Marcello)

Als je een paar dagen door het historisch centrum van Rome wandelt, hier en daar een kerk van binnen en buiten bekijkt, de monumenten tot je neemt, musea bezoekt met oude Romeinse beelden, ruïnes van het oude Rome bezoekt kortom de sfeer van de stad opsnuift en ook nog eens je verbeelding laat werken, dringt het besef door dat het Roomse Rijk niks anders is dan de voortzetting van het Romeinse Rijk soms met dezelfde, soms met andere middelen.

Soms is dat letterlijk. Zo dienen de vroegere door de Romeinen veroverde Egyptische zuilen nu als steunpilaren voor Christelijke beelden van bijvoorbeeld Maria, de moeder van Jezus of Heilige Petrus, de opvolger van Christus op aarde en als zodanig de eerste paus. Kerken zijn gebouwd op de fundamenten van vroegere Romeinse tempels waarbij de materialen van oude tempels gebruikt werden om de nieuwe kerk mee op te bouwen. Die kerken werden trouwens gebouwd volgens de architectuur van de Romeinen tot aan de monumentale details en de wijze van uitbeelden toe.

De Zuil van Trajanus. Deze 38 meter hoge triomfzuil werd 113 opgericht ter ere van Trajanus' overwinning op de Daciërs (de tegenwoordige Roemenen die nog altijd een variant van het oude Latijn spreken). In 1587 werd het reusachtige beeld van de Heilige Petrus met de symbolische sleutels in de hand en ten tijde van het Romeinse Rijk een marteldood gestorven er bovenop gezet waarmee het een triomfzuil van de Roomse Kerk werd.

Dat is niet voor het eerst dat ik dit zie. Indertijd in Mexico leerde ik al dat de Spaanse veroveraars de oude Azteken tempels grondig vernielden om vervolgens met hulp van Spaanse clerus op dezelfde plaats met dezelfde stenen een kerk of basiliek te bouwen. Zo legde de Spaanse veroveraar met geweld het geloof op aan de onderworpen volkeren. Een vrij gebruikelijke gang van zaken die nog lang niet verdwenen is. In veel Moslim landen geldt nog altijd dat veronderstelt wordt moslim te zijn. In dat geloof heeft zich de veroveraarscultuur langer gehandhaafd dan in de Christelijke cultuur. Daar is die veroveraarsmentaliteit verdwenen als gevolg van godsdienstoorlogen die land en staatskas dreigden te slopen om van de doden maar niet te spreken.

In het toenmalige Romeinse Rijk is het er indertijd min of meer toevallig wat anders aan toe gegaan. Toen de Romeinse keizer Constantijn I De Grote (rond 300 na Christus) besloot het nieuwe katholieke geloof te tolereren, kwam als het ware op den duur op vreedzame wijze het hele Romeinse Rijk in handen van de Roomse Katholieke Kerk. De Roomse kerk kon letterlijk voortbouwde op alles wat het Romeinse Rijk in haar ongeveer duizendjarige bestaan tot stand had gebracht. Zo werd heel Europa Christelijk tot in de diepste vezels van zijn bestaan: rechtspraak en wetgeving, staatshuishoudelijk, militair, bouwkundig, schilderkunstig enz. De Roomse kerk werd organisatorisch zelfs uitgebouwd op basis van de organisatorische kenmerken van het Romeinse leger en de keizerlijke hofhouding.

Michelangelo's onafgemaakt grafmonument voor paus Julius II in de San Pietro in Vincoli. Wat direct opvalt is het beeld van de paus die liggende op zijn graf ligt, een houding die we kennen van de Romeinse keizers. In de kerk zijn ook de ketenen te zien die de Heilige Petrus zou hebben gedragen in de gevangenis van Mamertine. De nissen met daarin beelden zijn al bekend uit de Romeinse tijd zoals nog te zien is in de ruïnes van Romeinse termen.

De inhoud van die kerk is bovendien een ijzersterk religieus verhaal dat tot op de dag van vandaag miljoenen mensen troost en steun biedt in hun dagelijks bestaan. Rome is bijgevolg met zijn ongeveer 40 miljoen bezoekers het grootste toeristische trekpleister ter wereld. Maar daarover een volgende keer meer.