ECONOMIE VOOR RUTTE

Waar de bal ook vandaan moge komen, Rutte is er klaar voor. (Een digitale compositie van Petrus)

Laatst las ik voor het eerst in de krant (die kun je niet missen, geen dag) dat de strijd tussen groeiers en bezuinigers in Europa een schijngevecht is. Eindelijk, want als geïnteresseerde lezer van financiële en economische pagina's had ik al een tijdje het idee dat er iets niet klopte. De groeiers willen zoals bekend voorkomen dat onze economie kapot bezuinigd wordt en beschouwen dus begrotingstekorten van meer dan 3% als noodzakelijk voor het aanzwengelen van de groei uit naam van de strijd tegen de werkloosheid.

De bezuinigers daarentegen willen voorkomen dat er teveel geld geleend moet worden op de financiële markten. Markten zijn net als mensen heel grillig en kunnen, zodra ze het boeltje niet meer vertrouwen, de prijs van geld opdrijven en dan zit je net als Griekenland, Spanje en Portugal met de gebakken peren. Maar er is meer, namelijk de vraag of meer staatsschulden ook daadwerkelijk tot meer bedrijvigheid en dus minder werkloosheid zullen leiden.

De groeiers denken van wel. Het is een klassiek Keynesiaans idee dat in tijden van economische crisis de overheid, desnoods ten koste van een hogere inflatie, meer geld moet uitgeven om de economie aan te jagen om zo banen te scheppen. Een mooie logische gedachte maar werkt hij ook? Het kabinet Balkenende -Bos liet met dit idee aan het begin van de crisis in 2008-2009 de teugels van de overheidsfinanciering losjes hangen zodat de schulden opliepen. Toch bleef de economie sukkelen. De vraaguitval kon niet gestopt worden. De Nederlanders gingen massaal sparen in plaats van uitgeven.

Dat is natuurlijk geen wonder als je huis alsmaar in waarde daalt, de gepensioneerden moeten inleveren, er langer gewerkt zal moeten worden, de mogelijkheid bestaat om werkloos te worden en de kosten van sociale voorzieningen blijven stijgen. Nederlanders zijn aan het somberen geslagen heet dat dan bij politici. Zij ergeren zich als grote roergangers dat zij de economie met al hun gepraat en maatregelen maar niet aan de gang kunnen krijgen. Dat kost hun straks namelijk stemmen en dat willen ze uiteraard niet. Vandaar de wanhopige kreet van Rutte om nu eindelijk maar weer eens vertrouwen in hem en zijn regering te hebben en geld te gaan uitgeven. In alle opzichten een domme oproep.

Maar er is meer. Als Nederlanders geld gaan uitgeven geven ze daarvan een groot deel uit aan producten die niet in Nederland gemaakt worden. Mensen zullen heus niet meer brood gaan kopen of hagelslag en drop maar iPads, gsm's, auto's enz. Nederland is een open export economie die drijft op de golven van de wereldeconomie. Slabakt de wereldeconomie dan slabakt Nederland. Een nadeel maar ook een voordeel als de wereldeconomie minder slabakt, minder dan de Europese economie en dat is het geval. Nederland kan dus nog dank zij de wereldeconomie redelijk mee. Frankrijk zal het daarentegen, als het zo doorgaat, een stuk moeilijker krijgen.

Een andere manier om de economie aan te jagen is ondernemers en investeerders aanmoedigen te investeren in economische activiteiten. Als overheid kun je dat maar op 2 manieren en dat is geld zo goedkoop mogelijk maken of arbeidskrachten. ECB baas Draghi heeft net het geld weer goedkoper gemaakt. Banken hoeven de ECB nog maar een half procent rente te betalen. Geld lenen bij de ECB wordt zowat gratis. Je zou bijna zeggen dat zo'n onwerkelijk laag tarief een uitnodiging tot onverantwoord uitgeven is en na verloop van tijd ook nog eens een onverantwoord hoge inflatie zal veroorzaken. Geld is dan helemaal niks meer waard.

De groeiers menen dat we dat voor lief moeten nemen in ruil voor economische groei en dus dalende werkloosheid. Dat inflatie net zo goed een samenleving volledig kan ontwrichten, willen ze niet weten want dat komt hun even niet uit. Maar misschien nog erger, het recept van goedkoop geld helpt niet. Het geld is al een hele tijd goedkoop en heeft tot nu toe niet voor een economisch opleving gezorgd. Men blijft klagen dat de banken te weinig doorlenen, krediet verstrekken aan bedrijven en dus te weinig doen om de economie aan te zwengelen. Ze zijn in plaats van aanjagers van de economie, een blok aan het been van de economie.

Daar is een verklaring voor zo las ik. De economische crisis is begonnen met een financiële bankencrisis. Om te voorkomen dat zoiets straks weer gebeurt, zijn de bankregels strakker aangehaald. Ze moeten meer geld in voorraad houden zodat ze minder snel omvallen. Ondertussen moeten ze ook meer afschrijven op onbetrouwbare leningen zoals Griekse of Portugese staatsobligaties, failliet gaande bedrijven enz. terwijl ze als zakenbanken ook nog minder verdienen vanwege gebrek aan handel in bedrijven (overnames). Het gevolg is dat banken net als de burgers het geld in hun zakken houden. Niks krediet verlenen tenzij met de hoogste garanties en die zijn in crisistijd moeilijk te geven.

Aan arbeid goedkoper maken wordt gewerkt. Dat is moeilijk. Het stuit op maatschappelijk verzet o.a. van de vakbonden. Die strijden voor behoud van verworven rechten. Helpt het goedkoop maken van arbeid de economie weer op weg? Export producten worden er in ieder geval goedkoper door en dat zou de verkoop van Nederlandse producten op de wereldmarkt kunnen bevorderen. De Nederlandse economie wordt weer concurrerend. Maar het is wel een luie ondernemersmanier om concurrerend te worden: verlaging van loon in plaats van productiviteitsverhoging door bijvoorbeeld te innoveren en moderniseren. Over het laatste wordt dan wel weer veel gepraat maar voordat dat effect heeft, kunnen we wel eens 10 jaar verder zijn. Moderniseren en innoveren doe je nu eenmaal niet eventjes op een achternamiddag.

De conclusie is duidelijk. De economie zit muurvast tussen zwakke of misschien wel virtueel failliete banken en een financieel verlamde overheid als gevolg van teveel schulden en te hoge uitgaven waar ze niet aan willen of kunnen komen omdat dat politieke zelfmoord zou betekenen. De staatsschulden laten oplopen als remedie tegen werkloosheid is contraproductief. Banken nog meer goedkoop geld geven werkt ook niet. Burgers oproepen om meer geld uit te geven in tijden van onzekerheid gaat ook niet, zeker niet als je tegelijk om lagere lonen en uitkeringen vraagt. Wat dan wel?

Misschien moeten we de crisis maar gewoon uitzweten. De financiële crisis was immers het gevolg van een financiële bubbel, van opgeblazen kredieten zoals in Nederland is gebeurd met woonhypotheken. We hypothekeerden onze toekomst. Dat waren de vette jaren. Maar de rekening moet eens betaald worden en dan komen de magere jaren. Een oude wijsheid die niks aan kracht heeft verloren al denken we wel eens het nu allemaal beter te weten. Mensen blijven nu eenmaal mensen. Economen doe je best, Rutte doet de rest.