EUROPA ZAL ZIJN OF NIET ZIJN

 

Van links naar rechts: Premier Donald Tusk van Polen, Olena Zelesky, Britse premier Keir Starmer, Franse president Emmanuel Macron, president Volodymyr Zelensky en de Duitse Bondskanselier Friedrich Merz op het Maidanplein op 10 mei tijdens de bijeenkomst van Europese leiders ter voorbereiding van een staakt het vuren.

Europa staat op een kruispunt. Of Europa wordt een mogendheid -ook militair -  of  een randverschijnsel  in de wereld der grote mogendheden (VS, China en Rusland) met als  gevolg verlies aan welvaart voor zijn bewoners.

De beslissing om al dan niet een mogendheid te worden, wordt ons opgedrongen door Putin en vervolgens door Trump maar is ook een gevolg van de  totstandkoming van de Europese Unie.

Putin voert een meedogenloze oorlog tegen Oekraïne, gelegen aan de rand van Europa. Putin wil met deze oorlog paal en perk stellen aan de macht en de invloed van Europa op wat hij beschouwt als zijn invloedssfeer en in het geval van Oekraïne zelfs zijn eigendom. Zou Oekraïne volgens het oorspronkelijke plan van Putin opgeslokt worden door het Russische rijk dan zullen meerdere landen in Oost Europa volgen, met name de Baltische staten. Putin zal zijn invloedssfeer verder uitbreiden.

In sommige voormalige Sovjetlanden als Hongarije en Slowakije wil men deze keus (nog) niet onder ogen zien. Ze hebben in de afgelopen periode van relatieve vrede, een periode die begint met de val van de muur in 1989 (feitelijk hun bevrijding) en eindigt met het begin van de oorlog in Oekraïne in februari 2022, van twee walletjes kunnen eten.

Enerzijds genoten ze van de voordelen van de aansluiting bij de Europese Unie, anderzijds van de door Rusland geleverde goedkope energie. Dat laatste deden zij niet alleen. Meerdere Europese landen waaronder Duitsland en Nederland profiteerden in die tijd eveneens van de goedkope Russische energie. 

Met de inval van Rusland in Oekraïne is daaraan een einde gekomen. De oorlog stelt Europa voor de keus of het onderwerpt zich aan Russische belangen of kiest een eigen weg als mogendheid. De landen die het alsnog met Rusland op een akkoordje willen gooien, zullen uiteindelijk een keus moeten maken.

Sinds het presidentschap van Donald Trump weet Europa dat het, als het puntje bij paaltje komt, er alleen voorstaat in de wereld. Europa kan niet langer onverkort rekenen op de militaire macht en de nucleaire paraplu van de VS. Europa zal zich militair moeten versterken en moeten beschikken over een eigen afschrikking.

Er zit niet anders op dan de eenmaal ingeslagen weg van eenwording voort te zetten. Daarbij zal het creatief te werk moeten gaan want er is geen voorbeeld voorhanden. Er is geen continent in de wereld waar op een zo’n klein oppervlak zoveel landen met zoveel verschillende culturen naast elkaar bestaan als in Europa. Europa moet doorgaan zichzelf uit te vinden.

Die diversiteit is Europa’s kracht maar kan ook zijn zwakte zijn als het niet in staat is om met handhaving van zijn diversiteit een eensgezind Europa te smeden dat is staat is en geloofwaardig en daadkrachtig Europees beleid te voeren. 

De politieke besluitvorming moet georganiseerd worden op basis van die diversiteit. Uitgangspunt moet subsidiariteit zijn, dat wil zeggen de besluitvorming zo dicht mogelijk bij de burgers leggen om een gevoel van nationale vervreemding tegenover Brussel te voorkomen.

Europa moet ook zijn waarden beschermen die in de loop der eeuwen tot stand zijn gekomen, enerzijds door praktische ervaring anderzijds door staten en instelling te baseren op christelijke-humanistische waarden. Daar moeten we als Europa niet flauw over doen. Europees burgerschap heeft zijn eigen betekenis en inhoud.