2. DE KLEINE GESCHIEDENIS VAN JAN VAN DER PUTTEN. CHILI

 

Een zelfverzekerde generaal Pinochet omringd door zijn officieren in afwachting van de heilige mis ter ere van de onafhankelijkheid van Chili. 1973. Met deze foto legt fotograaf Nicolas Genty het prototype van de Latijns Amerikaanse dictator vast.  

Jan van der Putten doet als correspondent verslag van de opkomst en ondergang van Allende (1970-1973) die in Nederland en de rest van de wereld met spanning wordt gevolgd, zijnde het eerste linkse democratische experiment op het continent Latijns Amerika, met de nadruk op democratisch. Het verhaal van Allende, de eerste gekozen Marxistische president in Latijns Amerika is algemeen bekend.

Na de linkse machtsovername ontstaat politieke, sociale en economische wanorde als gevolg van het verzet van de oppositie, al dan niet met hulp van de CIA, in Latijns Amerika gevreesd om zijn bemoeienis met de binnenlandse politiek. Generaal Pinochet (1973) grijpt de macht en houdt op gruwelijke wijze grote schoonmaak onder alles wat links is. Jan zit er tussen en schrijft erover. Pinochet installeerde naar het voorbeeld van de Spaanse generalissimo Franco,  een wrede dictatuur die tot 1990 aan de macht blijft.

Wat is er mis gegaan in Chili, een min of meer stabiele democratie waar het leger apolitiek pleegde te zijn? Is het een samenzwering van rechtse krachten geweest samen met het leger, speelden de christen-democraten, dubbelspel of was het de invloed van Washington en de zo gevreesde CIA? Of is er nóg een andere kant aan het verhaal?

Jan benoemt in zijn boek de andere kant, de kant die hij indertijd als correspondent bij o.a. de Volkskrant niet of te weinig benoemde. Nu somt hij zonder schroom in zijn boek op wat er politiek allemaal mis ging onder Allende. 

Diens regering was verdeeld en sektarisch.”Je had koelbloedigen en heethoofden, pragmatici en dogmatici, sociaal-democraten en marxisten, progressieve katholieken en weldenkende middenklassers en die hadden het met elkaar strategisch en tactisch voortdurend aan de stok. Ze vergaderden eindeloos en dan volgden er geen besluiten, of iedere partij besloot iets anders.” (Blz.73 en 74) 

Zelfs Allendes eigen socialistische partij was verdeeld. “Gevolg: gemiste kansen, een zwabberend beleid en voortdurende ministerswisselingen.. En dat terwijl de mogelijkheden van de Unidad Popular vanaf het begin al beperkt waren. Bij gebrek aan een parlementaire meerderheid.”  

De democratie bezweek onder het radicalisme dat de kleine marges van de democratie overschreed. Een politieke misser die in Latijns Amerika vaker voorkomt. Jan heeft dat niet gezien. Waarom niet? 

Werd hij misleid door zijn verlangen naar politieke verandering - de linkse utopie - of door sympathie voor Allende c.s. Waarschijnlijk ene combinatie van beide zoals ook Harry Mulisch zich liet verleiden door Fidel Castro en hij niet alleen ook een intellectuele zwaargewicht als Jean Paul Sartre en de feministe Simone de Beauvoir lieten zich verleiden door Castro c.s.