9. AMERICA LATINA. BANANEN REPUBLIEKEN & MULTINATIONALS

 

Tekening van Sjarel, pseudoniem van Ad van Dooren. Voorkant van CLAT Nieuws nummer no. 5, 4e jaargang, juli/augustus 1973. Vanaf dit nummer was Sjarel vaste tekenaar van CLAT Nieuws.

CLAT stelt grote vragen bij het optreden van multinationale ondernemingen in hun continent. Niet verwonderlijk als je kijkt naar de geschiedenis. Of het historisch klopt, weet ik niet maar de eerste multinationale ondernemingen in Latijns Amerika of eigenlijk vooral in Midden Amerikaanse landen als Nicaragua, Guatemala, Panama en Costa Rica waren de Noord Amerikaanse bananenplantages. 

In Costa Rica werden voor de aanleg van die plantages aan de Oostkant van het land met zijn kust aan de Atlantische Oceaan, zwarte arbeidsmigranten uit Jamaica ingehuurd. Oude gewoontes laten zich nu eenmaal moeilijk veranderen, zwarte mensen bleven de beste arbeidskrachten ook na de afschaffing van de slavernij.

De arbeidsvoorwaarden zullen wel navenant slecht of op zijn minst zwaar geweest zijn en de lonen laag. Plantage arbeid werd niet goed betaald ook niet nadat blanken op de plantages kwamen werken in het zuiden van Costa Rica.

Na de bouw van de speciale bananen spoorlijn naar de haven en de aanleg van de plantages vestigden de Jamaicanen zich met hun gezinnen aan de kust. Nog altijd is dat te zien aan de bevolking in de havenstad Limon. Die is nog steeds overwegend zwart.

Tot na de Tweede Wereldoorlog was het verboden zich op de hoogvlakte in het centrum van het land met als hoofdstad San José te vestigen. Daar maakten de blanken, voornamelijk afstammelingen van de Spaanse kolonisator, al sinds de koloniale tijd de dienst uit.

De bananenplantages brachten enerzijds inkomen aan het land, dus in zekere mate van welvaart maar tegelijkertijd hadden de Noord Amerikaanse eigenaars grote politieke invloed. Men hun economische macht legden zij hun economische en politieke spelregels op aan het land, vaak met medewerking van lokale politici.

Het cliché van de operettegeneraal die met Amerikaanse dollars in de hand stevig in het zadel van de macht zit, is niet helemaal onjuist. Dat alleen al voedt onder de bevolking het wantrouwen tegen Amerikaanse multinationals. Ze worden eerder gezien als de voorhoede van de macht die de Verenigde Staten in Latijns Amerika uitoefent dan als genereuze investeerders die werk en inkomen verschaffen. 

Sommige leiders van CLAT kunnen over deze gang van zaken meepraten. Zij zijn betrokken geweest bij opstanden en revoluties tegen door Amerika gesteunde dictators in landen als Venezuela, Dominicaanse republiek, Guatemala en Cuba. 

Het gevolg is dat multinationals niet worden gezien als bedrijven die met hun investeringen welvaart en inkomen in het land brengen maar als onwenselijke vreemde eenden in de bijt die zich op hoog niveau en soms in het geniep (CIA)  bemoeien met de nationale politiek. Voor de Noord Amerikaanse vakbeweging geldt hetzelfde.