20. HET BELOOFDE LAND. ROSIER EN CAMILO TORRES

 

Priester guerrillero Camilo Torres (uiterst rechts) tussen zijn kameraden van het Nationale Bevrijdingsleger ELN in Colombia.

Maar als de Cubaanse revolutie niet voor herhaling vatbaar zou zijn, hoe moeten er dan in Colombia veranderingen komen want dat het land op dood spoor zit en veranderingen dringend nodig zijn, kun je zo zien. Het sociaal onrecht in de vorm van armoede en misère ligt op straat in het centrum van de stad en opgestapeld in de krottenwijken op de hellingen van de bergen rondom Bogotá. Frans Rosier spreekt in zijn boek “Het volk gelooft niet meer in beloften” over “de gordels van ellende”.  (Uitgeverij Paul Brand, Hilversum 1968).

“Iedere grote stand in Latijns Amerika heeft zijn gordel van ellende, d.w.z. buitenwijken waar de armen in alle schakeringen van miserie samenklitten in miserabele huisjes zonder enig comfort of in woongelegenheden welke de naam van huis niet verdienen. Het woord “gordel van ellende" klinkt in het Nederlands wellicht enigszins vreemd. Ik gebruik het echter als een letterlijke vertaling van het Spaanse “cinturón de miserie”, een woord dat men gebruikt om de trieste werkelijkheid aan te duiden waar ik het hier over ga hebben. Het woord verwijst naar krotten van blik en aan elkaar gespijkerde planken, gewoonlijk zonder vloer of venster. Als het regent sijpelt het water door het dak of doordrenkt het de bodem. Vooral wanneer deze geïmproviseerde schuilplaatsen tegen een helling aanliggen, vanwaar bij stortbuien het water naar beneden stroomt en zelfs het interieur der krotten in een modderpoel verandert. Het zijn noodoplossingen, soms in een enkele nacht gebouwd, welke een heel mensenleven duren.” (blz.9)

Rosier denkt niet dat er een eenvoudige remedie is voor deze mensonterende situatie waarin miljoenen mensen in Colombia en ook in andere Latijns Amerikaanse landen verkeren. Ondanks de zichtbare en tastbare tegenstellingen tussen armoede en rijkdom zijn de sociale en machtsverhoudingen gecompliceerder dan we denken.

“In Latijns Amerika wordt de stratificatie tussen hogere en lagere sociale klassen in sterke mate bepaald door het verleden, ondanks het feit dat al deze landen de democratie hebben aanvaard. Zoals ik reeds eerder heb gezegd , de democratie is er in vele opzichten een fictie. Men zou ook kunnen zeggen, dat de democratie slechts de belangen van de hogere klassen dient.
Het is niet altijd gemakkelijk de fijnere details te ontdekken in de opbouw van de sociale ruimte, nog te meer omdat de scheidslijnen niet steeds logisch getrokken zijn, in het bijzonder waar het gaat om delicate nuances. Dit onberedeneerde in de sociale ruimte valt bijzonder in het oog in Latijns Amerika, waar de moderne democratie vermengd is met houdingen uit de zeventiende en achttiende eeuw en waar de raciale vooroordelen een belangrijke rol spelen in het dagelijks leven, ondanks het feit dat de verschillende raciale groeperingen nog niet zijn gekomen tot een zo sterke oppositie als het geval is tussen blanken en kleurlingen in Nood-Amerika.
Maar intussen bestaat de spanning en juist het revolutionaire klimaat dat men in dit werelddeel kan waarnemen maakt heel de marginaliteit van het volk problematisch. Dat wil zeggen, de gevestigde structuren staan op het punt doorbroken te worden.” (blz. 38 in bovengenoemd boek van Rosier)

Rosier vindt dat je zo een gepolariseerde en toch gecompliceerde sociale situatie niet eenvoudigweg kunt doorbreken met een gewapende revolutie. Zijn persoonlijke ervaringen met zijn vriend, de priester Camilo Torres die een veel te vroege dood vond tijdens een guerrilla actie, zullen hem in deze opvatting gesterkt hebben.

“Toen hij (Camilo Torres) stierf, had men hem zijn goede naam ontnomen, hem de uitoefening van zijn priesterschap verboden en hem een doodlopende straat ingedreven. In naam van wie? De pers schreef dat hij zijn dood zelf gewild en geprovoceerd had. Dit geloof ik niet. Is hij wellicht slechts het slachtoffer geworden van een fataal spel van misverstanden?
Persoonlijk ben ik van mening dat hij stierf uit liefde voor God, voor zijn vaderland en dat hij met zijn leven heeft betaald voor zijn verzet tegen het onrecht, ofschoon zijn dood plaatsvond in de meest barre verlatenheid en te midden van zogenaamde “struikrovers” of verzetsstrijders; tussen mensen die hij minder beschouwde als misdadigers dan als slachtoffers, of afstammelingen van slachtoffers van politieke hartstochten.
De laatste foto welke het volk te zien kreeg was die van zijn levenloos lichaam onder het teken van het kruis. Dit beeld was welsprekender dan de schreeuwende aanklachten die men tot hem gericht had.

Januari 1966.
Vanuit de bergen bij Cali, Colombia “ (blz.142 in het voornoemde boek met als laatste hoofdstuk "Camilo Torres: een teken van tegenspraak", dat helemaal gewijd is aan Camilo Torres) 

In de visie van Rosier is met de dood van Camilo Torres een groot leider verloren gegaan die veel had kunnen betekenen voor zijn land en volk. Hij heeft zich opgeofferd voor de revolutie maar het was een zinloos offer, een offer dat hem werd opgedrongen door de Colombiaanse elite en kerkelijke leiders door hem meer en meer te marginaliseren vanwege zijn sociale bewogenheid en inzet voor het volk. Tragisch genoeg heeft zijn offer het land geen stap verder gebracht en ook de revolutie niet.

Tijdens onze gesprekken spreekt Rosier meer dan eens het vermoeden uit dat de ELN willens en wetens Camilo Torres als groentje de gewapende strijd in heeft gestuurd om zo een martelaar, een katholieke priester nota bene, voor hun zaak te bekomen. Zijn beste vriend het slachtoffer van een samenzwering? Het zou kunnen. In de gewapende klassenstrijd heiligen vele middelen het doel. 

“Due to the growing pressure to back down from his radical politics, Camilo Torres was persecuted and went into hiding (leaving his job as an academic) by joining the guerrillas in Colombia. He served as a low-ranking member of the ELN to whom he also provided spiritual assistance and inspiration from a Christian communist point of view. He was killed in his first combat engagement when the ELN ambushed a Colombian Military patrol. After his death, Camilo Torres was made an official martyr of the ELN.” (Wikipedia: Camilo Torres Restrepo)

(wordt vervolgd)