PICASSO

Picasso, Buste van een man, Mougins, 12 februari 1972.
Olieverf op linnen, 100 x 80,8 cm
Ik zou dit het portret van de man met de 4 gezichten willen noemen.
Picasso schilderde dit op 91 jarige leeftijd.

Picasso heeft de laatste tien jaar van zijn leven (1963-1973), d.w.z. tussen zijn 82ste en 92ste levensjaar keihard gewerkt, zo zag ik laatst in de BBC documentaire ‘Picasso’s last stand’. Wat bezielde hem in ’s hemelsnaam om op die leeftijd nog zo hard te werken? Voor geld en roem hoefde hij het niet te doen.

Ik vond de antwoorden die in de documentaire op deze vraag worden gegeven door zijn kleindochter Widmaier en zijn biograaf Sir John Richardson niet bevredigend: een soort doodstrijd dan wel  een schilderend antwoord op de nieuwe jaren zestig kritieken op zijn levensstijl. Dat was inderdaad een levensstijl die het midden hield tussen dat van een bohemien en een playboy mogelijk gemaakt door zijn nieuwe rijkdom. 

Maar zou hem dat soort kritiek hebben geraakt? Ik denk van niet. Vrouwen had hij inderdaad bij de vleet. Was dat omdat hij knap was, charmant, jongensachtig, wereldberoemd of rijk? Wie zal het zeggen? Misschien van alles wat. Hij nam het zoals het was maar zijn werk bleef wel altijd het belangrijkste voor hem en dat is moeilijk te aanvaarden ook al hou je nog zoveel van iemand. 

Maar waarom dan dat fanatieke geschilder in zijn tien laatste jaren? Zo fanatiek dat hij zich met zijn laatste vrouw zo goed als opsloot in zijn woning en nog maar weinig mensen ontving. Was hij dan toch bezig met een schilderende doodsstrijd zoals zijn biograaf zegt in de documentaire? Ik vraag het me af. Had hij niet al jong de dood leren accepteren als deel van het leven?  

Zijn allerbeste vriend pleegde zelfmoord heel jong zelfmoord vanwege een verloren liefde. Picasso was er kapot van. Hij was zijn  leven lang gek op stierenvechten wat in wezen een ritueel van de dood is, de strijd tussen mens en dier met als inzet de dood. Hoe vaak heeft hij dat niet op alle mogelijke manieren in beeld gebracht? In een van zijn meest beroemde schilderijen Guernica schildert hij op overtuigende om niet te zeggen doorleefde wijze dood, verderf en angst van mens en dier tijdens de Spaanse burgeroorlog. Picasso zag en kende de dood en ik denk dat hij er niet bang voor was.

Moeten we de verklaring voor zijn tien zeer creatieve laatste levensjaren niet zoeken in het werk dat hij in die periode maakte? Dat blijkt nog steeds van een verrassende hoge kwaliteit te zijn zoals we die van hem gewend zijn: een schilderende zoektocht naar betekenis van leven en werkelijkheid. Zijn stijl is losser of wilder met snelle grove penseelstreken die toch ook trefzeker zijn, een krachtig kleurgebruik maar ook teder. 

Hij blijft de meester van de illusie. Zien we wat we zien? Hij tovert het ene na het andere beeld op doek alsof hij nog een laatste poging wil doen om het wezen van het leven te vangen voordat hij dood gaat. is dat een doodstrijd of een zwanenzang?

Heeft hij haast gekregen omdat hij de dood voelde naderen? Dat zou kunnen. Hij wil nog steeds met penseel en verf zoeken naar de zin van het bestaan, het hoe en waarom van de liefde, de seks, de dood, geboorte, de wereld en het universum. Op zulk onderzoek naar zin en betekenis van dit alles zit geen leeftijdsgrens of jaartal. Dat gaat door zo lang je de geest niet hebt gegeven aan de dood.