HET GEHEUGEN VAN DE VAKBEWEGING

De hal in het vakbondsmuseum De Burcht in Amsterdam. De Burcht is gebouwd door architect Hendrik Petrus Berlage.

Sinds kort staat een link naar mijn Engelstalige blog “Social and Political Affairs” over de internationale vakbeweging op de website van “Het geheugen van de vakbeweging”. Dat is de website van de 'Vrienden van de Historie van de Vakbeweging' of kortweg 'stichting VHV' genaamd. Er bestaat een bijzonder nauwe band tussen de stichting VHV (vroeger 'de vereniging VHV') en het nationaal vakbondsmuseum 'De Burcht' in Amsterdam, gevestigd in het oudste vakbondsgebouw in Nederland. De vereniging VHV is indertijd in 1983 namelijk opgericht met als doel tot de oprichting van een vakbondsmuseum te komen. Nog geen tien jaar later was dat museum er. Het is in 1991 geopend.

Als oudste vakbondsgebouw van Nederland heeft De Burcht uiteraard zijn geschiedenis. Het vakbondsgebouw van de Algemene Nederlandsche Diamantbewerkersbond (ANDB)  is gebouwd in 1900. “Het gebouw komt tot stand in een tijd van grote veranderingen op artistiek en sociaal-economisch gebied. De architect Berlage, de schilder Roland Holst en anderen streven naar een monumentale kunst die voor een breed publiek toegankelijk moet zijn. De ANDB -met voorzitter en voortrekker Henri Polak, is vernieuwer op zijn terrein, en ontwikkelt nieuwe strategieën en nieuwe structuren voor de opkomende arbeidersbeweging.”, zo meldt de website van het Vakbondsmuseum.

Beelden en symbolen speelden een grote rol inde vakbeweging, ook bij de Algemene Nederlandsche Diamantbewerkersbond.

De journalist Kees van Bruggen beschrijft het intussen gerestaureerde gebouw indertijd bij de opening in 1900 als volgt: "Een burgt van den arbeid! Zwaar op elkander getast liggen de roode reuzenmoppen, waaruit de vesting is opgebouwd. Men ziet het ze aan: ze zijn voor de eeuwigheid; ze getuigen van onwrikbare, harde kracht, van vasthoudendheid en ernst. En boven, hoog boven is de burgt gekroond met kanteelen, waarvan de geduchte vormen verborgen zijn achter sierlijke uitschulpingen. Symbool van eenheid rijst de toren daaruit, vierkant-geweldig boven den ingang. In den toren de lichtende briljant, het blijde licht van den vereenigden arbeid uitstralend boven de bekrompen huizen der stad. Gastvrij is voor hen die komen als vrienden het gebouw van den Algemeenen Nederlandschen Diamantbewerkersbond. Ziet, de poort is als een trechter, die de menigten verzwelgt. Breed is de trap die ertoe opleidt, breed met rustige steenen wachters ernaast. In z'n stillen, rustigen, zwaren, maar krachtigen stijl heeft Berlage het vereenigingsgebouw van onzen baanbreekenden vakbond ontworpen en neergezet."

Over de doelstellingen van de Stichting VHV zegt Wim de Vrind, secretaris van de VHV, het volgende: "De vereniging stelt zich tot taak om de geschiedenis van de vakbeweging te bewaren en door te geven. Dat kan heel nuttig zijn bijvoorbeeld bij de opleiding van bestuurders. Maar ook leden kunnen meer willen weten over een bepaald onderwerp in hun bedrijf of regio."We zijn allemaal vrijwilligers, dus dat bepaalt de mogelijkheden."

De Stichting VHV is uniek want het werkt samen met de drie vakcentrales van Nederland FNV, CNV en MHP. Dat “Welvaart en welzijn mede te danken zijn aan de vakbeweging van ons land” zoals op de website staat, kan ik alleen maar beamen. Precies die opvatting was en is volgens mij nog steeds de belangrijkste reden om de vakbonden in de Derde Wereld te ondersteunen bij hun ontwikkeling. Kort samengevat kun je stellen dat werkgevers en ondernemingen zorgen voor de economische groei en de vakbonden voor de verdeling en de arbeidsomstandigheden. Het is de taak van de vakbeweging om Het kapitaal in te tomen zodat we enerzijds niet terecht komen in een Wild West Kapitalisme of anderzijds in een of andere vorm van Staatskapitalisme.

Een vrolijke bijeenkomst van de Vereniging van Kapsters in Accra, Ghana begin dit jaar. (foto Petrus)

Daarom besloot indertijd PvdA Minister Jan Pronk van Ontwikkelingssamenwerking in het kabinet Den Uyl (1973-1977) om de vakbeweging een eigen rol met bijbehorende financiële middelen te geven in de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking. Dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven. Het is te hopen dat het ook in de toekomst zo zal blijven want voorlopig is in veel ontwikkelingslanden de koek nog altijd heel ongelijk verdeeld en dan spreek ik nog niet eens van de beroerde arbeidsomstandigheden met alle gevolgen voor de gezondheid en veiligheid van de werknemers in veel Derde Wereld landen.

Dat de vakbeweging zich weer opnieuw zal moeten uitvinden in deze tijd is duidelijk. Net als rond 1900 vinden er opnieuw grote maatschappelijke veranderingen plaats als gevolg van technologische vernieuwingen die zich uitstrekken in alle takken van industrie, dienstverlening, overheid enz. Ik kan daarom van harte instemmen met wat de Stichting VHV op zijn website daarover schrijft: “Jongeren en ouderen zijn op zoek naar een vernieuwde vakbeweging. Belangenbehartiging voor salarissen, werkloosheidsuitkeringen en sociale zekerheid zijn ook in de toekomst onmisbaar. Met een vakbeweging die een heldere koers vaart en op het juiste moment kiest voor strijd, dan wel het polderoverleg. Een moderne vakbeweging die, zoals de huidige voorzitter van de VHV, Lodewijk de Waal ooit zei: “niet terugschrikt voor strijd, maar ook de waarde van het compromis kan inzien.”