DE BOEKENGODIN

Petrus, De Boekengodin, acryl op paneel, 80 x 120 cm

Voor zover mij bekend is het hieronder afgebeelde schilderij 'De keisnijding' (paneel 48 x 35 cm, Madrid, Museo del Prado) van vermoedelijk Hieronymus Bosch (ca. 1450 - 1516), het enige waarop een vrouw met een boek op haar hoofd staat afgebeeld. Waarom de non een boek op haar hoofd heeft is niet bekend, net zo min als bekend is waarom de keisnijder -een kwakzalver- een omgekeerde trechter op zijn hoofd heeft. Hoewel, je kunt je voorstellen dat een omgekeerde trechter op iemands hoofd dwaasheid of domheid symboliseert. Het boek op het hoofd van de non zou dan eventueel wijsheid kunnen symboliseren. Zij is daarmee het tegengestelde van de dwaas die zich door een kwakzalver de steen der dwaasheid laat verwijderen.

Op het schilderij staat te lezen "Meester snydt die keye ras, mijn name is Lubbert Das". Het thema van het schilderij zou de lichtgelovigheid van de mensen zijn, een thema dat Bosch ook op ene ander schilderij, dat van 'De Goochelaar' behandelt. 

"In de tijd van Bosch was keisnijden kwakzalverij, waarbij de patiënt, zogenaamd door de verwijdering van de steen der dwaasheid uit zijn voorhoofd, genezen werd van zijn domheid. Gelukkig vond deze operatie niet in werkelijkheid plaats. In de literaire voorbeelden van dit thema wordt de patiënt er eerder slechter dan beter van. De naam Lubbert wordt in de Nederlandse litteratuur vaak gebruikt als het gaat om personen die als bijzonder dom worden beschouwd. Regelmatig komt men deze kei operatie tegen bij latere Nederlandse schilders, bijvoorbeeld bij Pieter Bruegel de Oude." (W.Bosing, Hieronymus Bosch, Taschen/Librero, Keulen 1987, blz. 28)