AANTJES

Waarom was ik nieuwsgierig naar de tweedelige TV serie over Aantjes, want gewoonlijk kijk ik niet naar Hollands drama? Dat komt omdat ik het geen echt drama vindt of het nu om prins Bernhard gaat of ons Koningshuis, de ontvoering van Heineken of de ondergang van de jaren zeventig politicus Wim Aantjes. Natuurlijk gebeuren er wel drama's in Nederland, al lijken ze wel altijd kleiner dan in het buitenland, maar ze worden altijd zo onhandig gedramatiseerd. Dat komt – denk ik – door ons Nederlandse gebrek aan gevoel voor drama. We zijn daar te nuchter voor. Met het beginsel doe maar gewoon dan doe je al gek genoeg, maak je immers geen drama. Dan krijg je nagespeelde werkelijkheid zoals laatst dat gedoe op het strand met de landing van Koning Wilem III. Als het niet zo pijnlijk was om te zien, zou je krom liggen van het lachen. Dan zou het een soort Dutch Monty Python kunnen zijn maar daarvoor is ons gevoel voor zelfspot en relativering weer te klein.

In dergelijk drama dat vooral bestaat uit nagespeelde werkelijkheid, blijven de diepste -dramatische- zieleroerselen buiten beschouwing. Die kunnen we niet zien dus daar beginnen we niet aan. Daarom eindigt Aantjes steeds op het punt waar het dramatisch wordt. Zo vraagt Aantjes zich enkele malen in de serie af waarom hij in 1944 in de trein is blijven zitten op weg naar een strafkamp omdat hij geweigerd had alsnog dienst te nemen in de Germaansche SS terwijl hij wel getekend had. De rest nam wel de benen, Aantjes niet. Was hij er te braaf voor? Dat zou kunnen als je hem ziet zitten aan tafel met zijn Duitse vrouw en zijn nette kinderen. Een doorsnee gezin met een gezinshoofd dat bezig is een belangrijk Nederlands politicus te worden.

Was hij als brave jongen uit een goed Christelijk gezin verdwaald in de oorlog? Wie zal het zeggen? De serie zegt er niks over. Waarom wilde hij uit die verplichte Duitse Arbeidsdienst? Zinde hem het werk niet, vond hij dat hij de Duitse oorlogsmachine niet mee moest helpen draaiend houden, miste hij zijn ouders en zijn eigen omgeving? Vragen te over maar we krijgen er geen antwoord op. Wat we wel te zien krijgen is een aandoenlijke reeks Nederlandse poltici en ambtenaren met als kers op de taart Hannie van Leeuwen, de politica met haar op haar tanden, de vrouw die een flinke borrel lust (dat vele geborrel in die kringen was nieuw voor me) en een NAVO tante die met een gerust hart straaljagers koopt voor het Nederlandse leger. Een Hollandse vrouw uit een stuk. Een Rita Verdonk, maar dan met verstand en inzicht.

Zij stond pal voor het Nederlandse lidmaatschap van de NAVO. Ze moest niks hebben van de anti-neutronenbom actie, gesponsord en geleid door de Communistische Partij. Aantjes wel. Die vond dat de NAVO bezig was een grens te overschrijden. Welke grens wordt niet duidelijk. Tegelijkertijd zien en horen we mensen die vinden dat Aantjes met zijn kritiek op de NAVO een risico was geworden voor de Nederlandse veiligheid. Was het zo erg? Werd dat toen in die kringen als zo ernstig ervaren dat ze in het verleden van Aantjes gingen spitten om hem politiek uit te schakelen? Had Nederland ooit onder Aantjes uit de NAVO kunnen stappen? Ik denk van niet en dat moet toenmalig NAVO Algemeen Secretaris Luns (Nuns in de serie) en voormalig minister van Buitenlandse Zaken toch ook geweten hebben of had Luns als 'voormalig NSB'er ' gewoon een hekel aan de steeds linkser wordende Aantjes? Drama zat in de Nederlandse politiek maar we zien het niet.

We krijgen in de serie ook stukken te zien en te horen van de zogenaamde bergrede van Aantjes op het eerste CDA congres (1972). Daarin verklaart hij het Evangelie tot richtsnoer voor de politiek. Volgens veel Katholieke politici afkomstig uit de Katholieke Volks Partij KVP een veel te hoog gegrepen uitgangspunt of vooral te weinig open naar niet Christelijke kiezers? Wie zal het zeggen? Dat fundamentele verschil van inzicht in de toekomst van de Nederlandse politiek komt in de serie niet uit de verf. Maar je kunt je wel afvragen waar dat hoge -evangelische- normbesef in 1944 was toen hij zich aanmeldde voor de paramilitaire Germaansche SS?

Was hij toen als 21 jarige nog te jong om te beseffen wat hij deed? Was zijn lidkaart van de Germaansche SS als het ware een jeugdzonde die in oorlogstijd zwaarder weegt dan in vredestijd? Dat kan zijn. Oorlog is een strijd op leven en dood en dus moet je meer op je hoede zijn dan in vredestijd. Daar was Aantjes niet in getraind. Hannie van Leeuwen blijkbaar wel. Maar Aantjes wist wel dat zijn jeugdzonde meer was dan dat en dus zweeg hij. Hé, ook hier laat zijn normbesef hem in de steek. Hij verzweeg zijn jeugdzonde, zelfs op momenten dat het er op aan kwam. Hij kon het niet over zijn lippen verkrijgen. Hoe dramatisch. De man die staat voor zuivere evangelische politiek kan niet vertellen dat hij op zijn 21^ste jaar onzuiver in zijn oordeel is geweest. Is dat hypocritie? De TV serie komt niet eens in de buurt van dit menselijk raadsel.