Mondriaan’s wereldberoemde schilderijen zijn volledig abstract opgebouwd volgens een geestelijk concept dat hij heeft geformuleerd in zijn artikel over de “De Nieuwe Beelding”. De schilderijen staan geheel op zichzelf. Ze bestaan uit niets anders dan gekleurde vlakken en lijnen in twee dimensies. De lijnen staan altijd haaks op elkaar en zijn meestal zwart.
Volgens Mondriaan verwijzen de schilderijen niet naar een bestaande - materiële - werkelijkheid maar naar een spirituele werkelijkheid, die van schoonheid in harmonie, eerlijkheid en waarheid.
Het materiële, dit wil zeggen het strikt afgebakende doek wordt tezamen met de olieverf, verenigd met de geest van schoonheid, harmonie, waarheid en eerlijkheid. Mondriaan meende dat hij hiermee vooruit liep op een betere wereld. Mondriaan was een idealist en een optimist die door sober en eenvoudig te leven volledig was toegewijd aan de schilderkunst.
Met zijn strenge idealisme en optimisme over de toekomst van de mensheid, is Mondriaan een kind van het sobere Hollandse protestantisme en de negentiende eeuwse gedachte dat de geschiedenis van mens en wereld afstevent op een harmonieuze samenleving waarin de geestelijke wereld het materiële bestaan overwint.
Twee Wereldoorlogen verder, de atoombom, de armoede en de altijd maar voortgaande gewelddadige conflicten hebben een einde gemaakt aan de idee dat we als mensen op weg zijn naar een paradijselijke toestand van vrede, harmonie en schoonheid.
Eerder het tegendeel is het geval. Optimisme heeft plaats gemaakt voor pessimisme, idealisme voor materialisme. Zelfs het vertrouwen in liefde en solidariteit is vervaagd tot een onbereikbare droom.
Hoe moet het nu verder met de schilderkunst? Is er nog wel plaats voor schilderkunst in onze post-moderne tijd? Is schilderkunst niet verworden tot design en decoratie aan de muur, tot tijdverdrijf (creatief spelen) en een speeltje geworden van de rijken der aarde?
Veel kunstenaars zoeken het antwoord in activisme - kunst met een politieke functie - als protest en strijd tegen de bestaande orde Anderen menen dat kunst vooral een uiting moet zijn van de eigen hoogst persoonlijke emoties en beleving. Kunst als een verlengstuk van je ik. Een derde stroming bestaat uit kunstenaars die het ik en het activisme combineren. Het persoonlijke is politiek.
De idealen van schoonheid, harmonie, waarheid en eerlijkheid leven in de schilderkunst nog slechts voort als herinnering. Ze zijn niet meer van deze tijd al leeft het verlangen ernaar als een verre echo in ziel en geest.
Met de liefde is het al net zo vergaan. Als we de kranten, de litteratuur en de social media mogen geloven, is liefde niet veel meer dan de vergankelijkheid van vleselijke lusten die zo intens en snel mogelijk beleefd moet worden voordat de dood er definitief een einde aan maakt.
Om zich te weren tegen deze doodscultus zit er voor de kunstschilder niets anders op dan de zoektocht naar liefde, schoonheid, harmonie, waarheid en eerlijkheid te hervatten.
Door zich in dienst te stellen van deze geestelijke zaken kan hij wellicht de wereld redden van de ondergang. Een misschien veel te hoog gegrepen doelstelling maar er zit niks anders op.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten